Yasavi'nin "Hikmetleri" nde Arapça ve Farsça kelimelerin ortaya çıkışı
Anahtar Kelimeler:
loanwords, Hikmet words, Turkish language, Arabic language, Persian language, religious language.Özet
The article discusses the reasons for the appearance of Arabic and Persian words in the hikmet of Khoja Akhmet Yasawi. The main principle of the study is to highlight why borrowed words were needed, to identify the presence of religious themes that served as the basis for their
_______________________
*Бізге дұрыс сілтеме жасаңыз:
Мансұров Н.Б. Ясауи хикметтеріндегі араб, парсы кірме сөздерінің орын алуы // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №3 (129). – Б. 24–37. https://doi.org/10.47526/2023-3/2664-0686.03
*Cite us correctly:
Mansuгov N.B. Iasaui hikmetterіndegі arab, parsy kіrme sozderіnіn oryn aluy [The appearance of Arabic and Persian words in the “Hikmets” of Yasawi] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. – №3(129). – B. 24–37. https://doi.org/10.47526/2023-3/2664-0686.03
use, and the maturity of Yasawi's religious knowledge. Thus, to show the spiritual nature of the personality common to the Turkmen people, to describe the meaning of their religious and spiritual teachings. Such searches systematically reveal the meaningful nature of the Hikmet Yasawi and reveal the meaning of borrowed words in it, as well as provide an opportunity to comprehend their lexical and semantic meaning. At the same time, for a deep understanding of the Hikmets of Khoja Akhmet Yasawi, it becomes necessary to determine the semantic nature of the words used in it. Therefore, it is important to analyze the linguistic use of ancient wisdom, as well as Arabic and Persian words and expressions. This, in turn, will be the main reason for understanding the wisdom and clarifying the ultimate purpose of each thought and the meaning of language use in hikmet. For this reason, the article considered Arabic and Persian words in hikmet as the object of research. In the course of the study, the borrowed words in the hikmet Yasawi were analyzed and the meanings were highlighted. The values of the effects were compared and their existing content was revealed. The peculiarities of the Hikmet language were also noted and statistical data of Arabic and Persian words that took place in use were shown.
Referanslar
Баранов Х.К. Большой арабско-русский словарь. В 2 томах. І том. – М.: Живой язык, 2006. – 456 с.
Көпрүлү Ф. Түркі әдебиетінде алғашқы сопы-ақындар. – Түркістан: Тұран, 2017. – 176 б.
Сыздықова Р. Ясауи «Хикметтерінің» тілі. – Алматы: Ел-шежіре, 2014. – 664 б.
Утебеков С. Divân-ı Hikmet’in Kökşetav Nüshası. Giriş-Gramer Özellikleri-Metin- Dizin. – Çanakkale: Paradigma Akademi. 2021. 513 s.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – Алматы: Ғылым, 1999. – 299 б.
Ахмет Иасауи. Диуани хикмет (аударма, транскрипция, мәтін, сөздік). – Түркістан: Тұран, 2010. – 400 б.
Неждет Тосун. Қ.А. Ясауи зерттеулеріне қатысты әдебиеттердің тапшылығы мәселесі және кейбір маңызды еңбектердің әдебиеттерімен таныстыру. Кітапта: Қожа Ахмет Ясауидің рухани мұрасы. – Алматы: Еуразия ғылыми-зерттеу институты, 2017. – 260 б.
Мухтаров А., Санақулов У. Узбек адабий тили тарихи. – Ташкент: Уқутувчи, 1995. – 160 б.
Ата-баба діні. Түркілер неге мұсылман болды? – Алматы: Білім, 2000. – 504 б.
Мансұров Н.Б. Қазақтың әдеби тілі: Оқу құралы. – Астана: Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, 2016. – 242 б.
Кенжетай Д. Қожа Ахмет Иасауи мұрасы және оның маңызы. – Түркістан: Тұран, 2019. – 112 б.
Нұртазина Н. Түркі-мұсылмандық мәдениетінің генезисі және Ясауи заманы. Кітапта: Қожа Ахмет Ясауидің рухани мұрасы. – Алматы: Еуразия ғылыми-зерттеу институты, 2017. – 260 б.
Керімұлы Ә., Искакова А. Қ.А. Йасауи тілінің зерттелуі // ҚазҰУ Хабаршысы, филология сериясы. – 2014. – №3 (149). – Б. 109–114.
Сейітбекова А., Әмірбекова А. Кірме сөздердің фонетикалық варианттары // Ясауи университетінің Хабаршысы. – 2022. – №3 (125). – Б. 37–47.
Персидско-русский словарь. В ІІ томах. І т. – М.: Советская Энциклопедия, 1970. С. 784.
Ясауи Қ.А. Пақырнама. – Түркістан: Тұран, 2021. – 100 б.
REFERENCES
Baranov H.K. Bolshoi arabsko-russki slovar [Large Arabic-Russian dictionary]. V 2 tomah. I tom. – Mç: Jivoi iazyk, 2006. – 456 s. [in Russian]
Koprulu F. Turki adebietinde algashqy sopy-aqyndar [The first Sufi poets in Turkic literature]. – Turkistan& Turan, 2017. – 176 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Iasaui «Hikmetterinin» tili [The language of the “Hikmets” of Yassawi]. – Almaty: El-shejire, 2014. – 664 b. [in Kazakh]
Utebekov S. Divan-i Hikmet’in Kokshetav Nushasy. Giriş-Gramer Ozellikleri-Metin-Dizin [The Root Copy of the Divan-ı Hikmet. Introduction-Grammar Features-Text-Index]. – Çanakkale: Paradigma Akademi, 2021. – 513 s.
Jubanov Q. Qazaq tili jonindegı zertteuler [Research on the Kazakh language]. – Almaty: Gylym, 1999. – 299 b. [in Kazakh]
Ahmet Iasaui. Diuani hikmet (audarma, transkripsia, matin, sozdik) [Diwani Hikmet (translation, transcription, text, dictionary)]. – Turkistan: Turan, 2010. – 400 b. [in Kazakh]
Nejdet Tosun. Q.A. Iasaui zertteulerine qatysty adebietterdin tapshylygy maselesi jane keibir manyzdy enbekterdin adebietterimen tanystyru [The problem of the shortage of literature on K.A. Yassawi's research and familiarization with the literature of some important works]. Kitapta: Qoja Ahmet Iasauidin ruhani murasy. – Almaty: Eurazia gylymi-zertteu instituty, 2017. – 260 b. [in Kazakh]
Muhtarov A., Sanaqulov U. Uzbek adabi tili tarihi [History of the Uzbek literary language]. – Taşkent: Uqutuvchi, 1995. – 160 b. [in Uzbek]
Ata-baba dini. Turkiler nege musylman boldy? [Religion of ancestors. Why did the Turks become Muslims?]. – Almaty: Bilim, 2000. – 504 b. [in Kazakh]
Mansurov N.B. Qazaqtyn adebi tili [Kazakh literary language]: Oqu quraly. – Astana: L.N. Gumiliev atyndagy EUU, 2016. – 242 b. [in Kazakh]
Kenjetai D. Qoja Ahmet Iasaui murasy jane onyn manyzy [The legacy of Khoja Akhmet Yassawi and its significance]. – Turkistan: Turan, 2019. – 112 b. [in Kazakh]
Nurtazina N. Turki-musylmandyq madenietinin genezisi jane Iasaui zamany [Genesis of Turkic-Muslim culture and the time of Yassawi]. Kitapta: Qoja Ahmet Iasauidin ruhani murasy. – Almaty: Eurazia gylymi-zertteu instituty, 2017. – 260 b. [in Kazakh]
Kerimuly A., Iskakova A. Q.A. Iasaui tilinin zerttelui [Research of K.A. Yassawi language] // QazUU Habarshysy, filologia seriasy. – 2014. – №3 (149). – B. 109–114. [in Kazakh]
Seiitbekova A., Amirbekova A. Kirme sozderdin fonetikalyq varianttary [Phonetic variants of loanwords] // Iasaui universitetinin Habarshysy. – 2022. – №3 (125). – B. 37–47. [in Kazakh]
Persidsko-ruski slovar [Persian-Russian Dictionary]. V II tomah. I t. – M.: Sovetskaia Ensiklopedia, 1970. – S. 784. [in Russian]
Iasaui Q.A. Paqyrnama [Pakhyrnama]. – Turkistan: Turan, 2021. – 100 b. [in Kazakh]
