Болашақ биология мұғалімдерін дайындау процесінде биоәртүрлілікті зерттеу
Кілт сөздер:
биоәртүрлілік, биология мұғалімдері, білім беру, үдеріс, студент, экожүйе.Аңдатпа
Бұл мақалада болашақ биолог мұғалімдерін дайындау процесінде биологиялық әртүрлілікті зерттеу мәселелері қарастырылады. Қазіргі уақытта биологиялық әртүрлілікті сақтау мәселелері жаһандық, аймақтық және жергілікті деңгейде қарастырылуда. Табиғат ресурстарын пайдаланудың қарқындауы, ХХ ғасырда қоршаған ортаның ластануының өсу қарқыны дағдарыстық құбылыстарға әкелді және көптеген жағдайларда экологиялық апаттардың себебі болды. Ғаламшардың болашағына алаңдаушылық бүгінде қоғамда мойындалып, биосфераның тұрақтылығын техникалық шешімдермен қамтамасыз ету мүмкін емес екені белгілі болды, өйткені қазіргі экологиялық дағдарыс көп жағдайда мәдениет дағдарысына байланысты. Адамның табиғатпен өзара әрекеттесуі, жер бетіндегі тіршіліктің тұрақтылығы ғылымның, білімнің және жалпы мәдениеттің жетістіктері табиғатты жалпы адамзаттық және абсолютті құндылық ретінде түсінуді дамытуға бағытталған жағдайда мүмкін болады. Дағдарысты еңсеру және тұрақты дамуға көшудегі шешуші рөл білім беру жүйесіне тиесілі.
Ғылым мен білім – қазіргі өркениеттің өзегі. Оқу және ғылыми процестердің бірлігі жеке тұлғаның дамуы мен жоғары білікті маманды үйлесімді дайындаудың қажетті шарты болып табылады. Университетте болашақ биология мұғалімдерін дайындау процесінде биоәртүрлілік мазмұнын зерттеудің ғылыми негіздерін анықталып және әдістемесін жасалды. ЖОО-да биология пәні бойынша студенттерді дайындау процесінде биоәртүрлілік мазмұнын зерделеу биология мұғалімінің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруға ықпал ететін білім мен дағдының табысты қалыптасуына ықпал ете алады. Студенттердің сауалнамасы «биоалуантүрлілік» ұғымымен байланысты негізгі білімді игеру сапасының төмендігін көрсетті. Зерттеудің анықтаушы кезеңінде биология студенттерінде биоалуантүрлілік туралы білімді қалыптастыру проблемасының жай-күйін анықтау мақсатында алған білімдеріне бақылау жұмыстары жүргізілді. Білімді бақылау бөлімінің нәтижелері студенттердің биоалуантүрлілік деңгейлері мен оны сақтау тәсілдері туралы білімдерін нашар меңгергендігін көрсетеді. Студенттердің көпшілігінде білімді меңгеру деңгейі анықтаушы эксперимент аясында жүзеге асырылған және олардың білімді игеруі II, III деңгейлерге сәйкес келетіні анықталды, ал бұл өз кезегінде зерттеу мәселесінің өзектілігін растайды.
Әдебиеттер тізімі
Kinchin I.M., De‐Leij FA, Hay DB. The evolution of a collaborative concept mapping activity for undergraduate microbiology students // Journal of Further and Higher Education. – 2005. №29 (1). P. 1–14. https://doi.org/10.1080/03098770500037655
Chou Y.Y., Wu PF, Huang CY, Chang SH, Huang HS, Lin WM, Lin ML. Effect of digital learning using augmented reality with multidimensional concept map in elementary science course // The Asia-Pacific Education Researcher. – 2022. – №31 (4). – P. 383–393. https://link.springer.com/article/10.1007/s40299-021-00580-y (date of access: 17.10.2022)
Schaal S. Enriching traditional biology lectures – Digital concept maps and their influence on achievement and motivation // World Journal on Educational Technology. – 2010. – №2 (1). – P. 42–54. https://psycnet.apa.org/record/2012-24282-004 (date of access: 15.10.2022)
Исаев Ғ.И., Абдалимова Ш.Б. Студенттерге ботаникалық бақтағы интродукцияланған өсімдіктердің көбею технологиясын үйретудің тиімділігі // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2022. – №1 (123). – Б. 256–266. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.22
Hafeez M. Assessment of academics achievements and memorization power of students by concept map strategy and traditional lecturer approach // International Journal of Learning and Teaching. – 2021. – №13 (3). – P. 133–145. https://doi.org/10.18844/ijlt.v13i3.5922
Андреева Н.Д. Теория и методика обучения экологии: учебник для студентов высш. учеб. заведений. – М.: Изд. центр «Академия», 2009. – 208 с.
Андреева Н.Д. Система эколого-педагогического образования студентов-биологов в педагогическом вузе: Автореф. дисс. … д-ра пед. наук. – СПб.: ИПТО РАО, 2000. – 65 с.
Полянская Е.И. Педагогические условия развития экологической культуры учащихся краеведческими средствами: дисс. … канд. пед. наук. – Воронеж, 2010. – 235 с.
Азизова И.Ю. Формирование ценностных ориентаций у учащихся при обучении биологии в курсе «Человек и его здоровье»: Автореф. дисс. … канд. пед. наук. – СПб., 2006. – 19 с.
Рябова С.С. Формирование у школьников ценностного отношения к природе в условиях дополнительного образования: Дисс. … канд. пед. наук. – СПб., 2012. – 169 с.
Глазачев В.В. Методы и организационные формы обучения. Серия: Системные основания образовательной технологии. – М.: Народное образование, 2001. – 128 c.
Усова А.В. О критериях и уровнях сформированности познавательных умений учащихся // Советская педагогика. – 1980. – №12. – С. 45–48.
Айдарбаева Д.К., Шолпанкулова Г.А. Изучение биоразнообразия полезных растений Южного Казахстана // Сборник статей Международной научно-практической конференции «Перспективные направления исследований в методике обучения биологии и экологии». Санкт-Петербург, 19–22 ноября 2018 г. Выпуск 16. / под ред. проф. Н.Д. Андреевой. – СПб.: Свое издательство, 2018. – С. 194–197.
Nash R. American eivironmentalism: readigs in conservation history. – McGraw-Hill, 1990. – 364 p.
Boreiko V.Ye. Don Quixotes. History. People. Reserves. – Moscow: LOGATA, 1998. – 288 p.
Биологический энциклопедический словарь / Под ред. акад. М.С. Гилярова. – 2-е изд., исправ. – М.: Советская энциклопедия, 1986. – 831 с.
Dunlap R.E., Mertig A.G. American Environmentalism: The U.S. Environmental Movement. 1970-1990. – N.-Y.: Tayleor & Fracis, 1992. – 121 p.
Проблемы образования в области окружающей среды // Материалы Межправительственной конференции по образованию в области окружающей среды. Тбилиси, 14–26 октября 1977 г. – М.: ГКНТ СССР, 1979. – 279 с.
Байкеева Л.Т., Чилдебаев Ж.Б. Экологическое образование студентов в педагогических колледжах Казахстана // Сборник статей Международной научно-практической конференции «Перспективные направления исследований в методике обучения биологии и экологии». Санкт-Петербург, 19–22 ноября 2018 г. Выпуск 16 / под ред. проф. Н.Д. Андреевой. – СПб.: Свое издательство, 2018. – 386 с.
Суравегина И.Т., Шурхал Л.И. «Биоразнообразие». Новая тема в курсе биологии // Биология в школе. – 1999. – №7. – С. 31–35.
Тяптиргянов М.М. Биоразнообразие как предмет философского анализа. – М.: Экономика и информатика, 2002. – 184 с.
REFERENCES
Kinchin I.M., De‐Leij FA, Hay DB. The evolution of a collaborative concept mapping activity for undergraduate microbiology students // Journal of Further and Higher Education. – 2005. №29 (1). P. 1–14. https://doi.org/10.1080/03098770500037655
Chou Y.Y., Wu PF, Huang CY, Chang SH, Huang HS, Lin WM, Lin ML. Effect of digital learning using augmented reality with multidimensional concept map in elementary science course // The Asia-Pacific Education Researcher. – 2022. – №31 (4). – P. 383–393. https://link.springer.com/article/10.1007/s40299-021-00580-y (date of access: 17.10.2022)
Schaal S. Enriching traditional biology lectures – Digital concept maps and their influence on achievement and motivation // World Journal on Educational Technology. – 2010. – №2 (1). – P. 42–54. https://psycnet.apa.org/record/2012-24282-004 (date of access: 15.10.2022)
Isaev G.I., Abdalimova Sh.B. Studentterge botanikalyq baqtagy introdukciialangan osіmdіkterdіn kobeiu tehnologiiasyn uiretudіn tiіmdіlіgі [Effectiveness of Teaching Students the Technology of Reproduction of Introduced Plants in the Botanical Garden] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. – №1 (123). – B. 256–266. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.22 [in Kazakh]
Hafeez M. Assessment of academics achievements and memorization power of students by concept map strategy and traditional lecturer approach // International Journal of Learning and Teaching. – 2021. – №13 (3). – P. 133–145. https://doi.org/10.18844/ijlt.v13i3.5922
Andreeva N.D. Teoria i metodika obuchenia ekologii: uchebnik dlia studentov vyssh. ucheb. zavedeni [Theory and methods of teaching ecology: a textbook for students of higher educational institutions]. – M.: Izd. centr «Akademia», 2009. – 208 s. [in Russian]
Andreeva N.D. Sistema ekologo-pedagogicheskogo obrazovania studentov-biologov v pedagogicheskom vuze [The system of ecological and pedagogical education of biology students at a pedagogical university]: Avtoref. diss. … d-ra ped. nauk. – SPb.: IPTO RAO, 2000. – 65 s. [in Russian]
Polianskaia E.I. Pedagogicheskie uslovia razvitia ekologicheskoi kultury uchashihsia kraevedcheskimi sredstvami [Pedagogical conditions for the development of ecological culture of students by means of local history]: diss. … kand. ped. nauk. – Voronej, 2010. – 235 s. [in Russian]
Azizova I.Iu. Formirovanie cennostnyh orientaci u uchashihsia pri obuchenii biologii v kurse «Chelovek i ego zdorovie» [Formation of values-based orientationsamong students when teaching biology in the course “Man and his health”]: Avtoref. diss. … kand. ped. nauk. – SPb., 2006. – 19 s. [in Russian]
Riabova S.S. Formirovanie u shkolnikov cennostnogo otnoshenia k prirode v usloviah dopolnitelnogo obrazovania [Formation of a values-based attitude towards nature in schoolchildren in the context of additional education]: Diss. … kand. ped. nauk. – SPb., 2012. – 169 s. [in Russian]
Glazachev V.V. Metody i organizacionnye formy obuchenia. Seria: Sistemnye osnovania obrazovatelnoi tehnologii [Methods and organizational forms of teaching // Series: System foundations of educational technology]. – M.: Narodnoe obrazovanie, 2001. – 128 c. [in Russian]
Usova A.V. O kriteriah i urovnah sformirovannosti poznavatelnyh umeni uchashihsia [Regarding the criteria and levels of formation of students’ cognitive skills] // Sovetskaia pedagogika. – 1980. – №12. – S. 45–48. [in Russian]
Aidarbaeva D.K., Sholpankulova G.A. Izuchenie bioraznoobrazia poleznyh rasteni Iujnogo Kazahstana [Studying the biodiversity of useful plants of south Kazakhstan] // Sbornik statei Mejdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferencii «Perspektivnye napravlenia issledovani v metodike obuchenia biologii i ekologii». Sankt-Peterburg, 19–22 noiabria 2018 g. Vypusk 16. / pod red. prof. N.D. Andreevoi. – SPb.: Svoe izdatelstvo, 2018. – S. 194–197. [in Russian]
Nash R. American eivironmentalism: readigs in conservation history. – McGraw-Hill, 1990. – 364 p.
Boreiko V.Ye. Don Quixotes. History. People. Reserves. – Moscow: LOGATA, 1998. – 288 p.
Biologicheski enciklopedicheski slovar [Biological Encyclopedic dictionary] / Pod red. akad. M.S. Giliarova. – 2-e izd., isprav. – M.: Sovetskaia enciklopedia, 1986. – 831 s. [in Russian]
Dunlap R.E., Mertig A.G. American Environmentalism: The U.S. Environmental Movement. 1970-1990. – N.-Y.: Tayleor & Fracis, 1992. – 121 p.
Problemy obrazovania v oblasti okrujaiushei sredy [Problems of Environmental Education] // Materialy Mejpravitelstvennoi konferencii po obrazovaniu v oblasti okrujajushei sredy. Tbilisi, 14–26 oktiabria 1977 g. – M.: GKNT SSSR, 1979. – 279 s. [in Russian]
Baikeeva L.T., Childebaev J.B. Ekologicheskoe obrazovanie studentov v pedagogicheskih kolledjah Kazahstana [Еnvironmental education of students in teacher training colleges of Кazakhstan] // Sbornik statei Mejdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferencii «Perspektivnye napravlenia issledovani v metodike obuchenia biologii i ekologii». Sankt-Peterburg, 19–22 noiabria 2018 g. Vypusk 16 / pod red. prof. N.D. Andreevoi. – SPb.: Svoe izdatelstvo, 2018. – 386 s. [in Russian]
Suravegina I.T., Shurhal L.I. «Bioraznoobrazie». Novaia tema v kurse biologii [“Biodiversity”. New topic in biology course] // Biologia v shkole. – 1999. – №7. – S. 31–35. [in Russian]
Tiaptirgianov M.M. Bioraznoobrazie kak predmet filosofskogo analiza [Biodiversity as a subject of philosophical analysis]. – M.: Ekonomika i informatika, 2002. – 184 s. [in Russian]
