Қазақ халқының салауаттылықты қалыптастыру дәстүрлерінің ерекшеліктері
Кілт сөздер:
әл-ауқат, отбасы, ұлттық құндылықтар, салт-дәстүр, қан тазалығы, денсаулық, ұрпақтар.Аңдатпа
Қазақ халқы қашан да адам денсаулығын бірінші байлық деп санап, білім беруде салауатты өмірге ерекше мән берген. Бұл бүгінгі күні де шындық. Қазіргі қоғамның қарқынды дамуы мен өзгеруіне байланысты өмірдегі бәсекелестік адам денсаулығына психологиялық және физиологиялық әсер етуде. Бұл зерттеуде қазақ мәдениетіндегі салауатты өмір салтын ұстанатын халықтық дәстүрдің өзіндік ерекшеліктерімен нақтыланып, оның генетикалық маңызы түсіндірілді. Қазақ халқының жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүріне сүйене отырып, қан тазалығын сақтаудың, салауатты отбасын құрудың түрлі жолдары айтылды. Отбасылық тәртіптегі ата-ананың рөлі және жастар мен ересектер арасында денсаулықтың маңыздылығы айтылды. Сонымен қатар, қазақ халқының денсаулық дәстүрлерінің қазіргі жағдайы Қазақстанның оңтүстік өңірінде тұратын түркі халықтарының көзқарастарымен салыстыра зерттеліп, жүргізілген сауалнамалар мен сұхбаттардың нәтижелері бойынша тұжырымдар жасалды. Сауалнамалық зерттеуде «Жеті ата ұрпағына дейін үйленбеу шартын қатаң сақтайсыз ба, әлде сізге маңызды емес пе?», «Жеті атаңызды білесіз бе?», «Неше жастан бастап үйлену керек деп ойлайсыз?», «Егер ата-анаңыз сіздің отбасын құру туралы шешіміңізге және таңдауыңызға қарсы болса не істейсіз?», «Жеті ата ұрпағына дейін туысқандық некеден аулақ болу ұрпақ денсаулығы үшін маңызды екенін білесіз бе? Білсеңіз қайдан естідіңіз?» сұрақтарын қою арқылы бүгінгі жастардың көзқарасына сүйене отырып, жаһандық құбылыстардың әсері мен салдары сараланды. Зерттеудің қорытынды бөлімінде отбасылық тәрбие жағдайында ұрпақтың әл-ауқатын қалыптастыратын қазақ мәдениетінің маңыздылығы көрсетілді.
Әдебиеттер тізімі
Қазақ мақал-мәтелдерi / құраст. Ж. Малайсарин. – Алматы: Ана тiлi, 2004. – 185 б.
Әділ Бек Қаба. Қаның таза ма, бауырым // Жас Алаш. – 2002, 16 сәуір. – Б. 1–3.
Atemova K.T., Issabekova G.B., Kabikeeva K.K., Dağıstan S., Cataklı A. Gender tendencies of modern marriage and Turkish ethno-pedagogy // Source of Support: Nil, Conflict of Interest: None declared. – 2019. – №9 (1). – S. 64–68.
Ayan D.D., Beder Şen R., Yurtkuran S., Ünal G. Akraba Evliliğinin Kültür Birikiminde ve Toplum Hayatındaki Bazı Görünümleri: Dil, Din ve Tıp // Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. – 2002-Haziran. – №5. – S. 1–14.
Bolsoy Nursen, Sevil Ümran. Sağlık-Hastalık ve Kültür Etkileşimi // Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. – 2010. – №9 (3). – S. 78–87.
Korkut Ramazan. Fıkıh Açısından Yakın Akraba Evliliğine Dair Klasik ve Çağdaş Görüşler // Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. – 2021. – №25. – S. 409–436.
Кенжеахметұлы С. Қазақ халқының салт-дәстүрлері. – Алматы: Алматыкітап, 2010. – 310 б.
Капаш Г. Халық саны туралы жаңа деректер жарияланды //Егемен Қазақстан. 18 қазан 2021. [Elektronik kaynak]. URL: https://egemen.kz/article/293238-khalyq-sany-turaly-dganha-derekter-dgariyalandy. [Erişim tarihi: 23.02.2022]
Kozgambayeva G., Yegizbaeva M., Urazbayeva A. Kazak Kültüründe “Yedi Ata” Kavramı ve Yedi Kuşağa Kadar Evliliğin Yasaklanması Geleneği // Millî Folklor. – 2021. – №129. – S. 45–57.
Атемова Қ. Түркі халықтарының қыз балаларды болашақ отбасылық өмірге даярлау дәстүрлері: монография. – Шымкент: Әлем, 2018. – 172 б.
REFERENCES
Qazaq maqal-matelderi [Kazakh proverbs] / qurast. J. Malaisarin. – Almaty: Ana tili, 2004. – 185 b. [in Kazakh]
Adіl Bek Qaba. Qanyn taza ma, bauyrym [Is your blood pure, brother?] // Jas Alash. – 2002, 16 sauіr. – B. 1–3. [in Kazakh]
Atemova K.T., Issabekova G.B., Kabikeeva K.K., Dağıstan S., Cataklı A. Gender tendencies of modern marriage and Turkish ethno-pedagogy // Source of Support: Nil, Conflict of Interest: None declared. – 2019. – №9 (1). – S. 64–68.
Ayan D.D., Beder Şen R., Yurtkuran S., Ünal G. Akraba Evliliğinin Kültür Birikiminde ve Toplum Hayatındaki Bazı Görünümleri: Dil, Din ve Tıp [Some Views of Consanguineous Marriage in Culture and Community Life: Language, Religionand Medicine] // Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. – 2002-Haziran. – №5. – S. 1–14. [in Turkish]
Bolsoy Nursen, Sevil Ümran. Sağlık-Hastalık ve Kültür Etkileşimi [Health-Diseaseand Culture Interaction] // Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. – 2010. – №9 (3). – S. 78–87. [in Turkish]
Korkut Ramazan. Fıkıh Açısından Yakın Akraba Evliliğine Dair Klasik ve Çağdaş Görüşler [Classicaland Contemporary Views on Consanguineous Marriage in Terms of Fiqh] // Cumhuriyet İlahiyat Dergisi. – 2021. – №25. – S. 409–436. [in Turkish]
Kenjeahmetuly S. Qazaq halqynyn salt-dasturlerі [Kazakh traditions]. – Almaty: Almatykіtap, 2010. – 310 b. [in Kazakh]
Kapash G. Halyq sany turaly jana derekter jariialandy [New population data have been published] // Egemen Qazaqstan. 18 qazan 2021. [Elektronik kaynak]. URL: https://egemen.kz/article/293238-khalyq-sany-turaly-dganha-derekter-dgariyalandy. [Erişim tarihi: 23.02.2022] [in Kazakh]
Kozgambayeva G., Yegizbaeva M., Urazbayeva A. Kazak Kültüründe “Yedi Ata” Kavramı ve Yedi Kuşağa Kadar Evliliğin Yasaklanması Geleneği [The Concept of “Seven Ancestors” in Kazakh Culture and the Tradition of Prohibition of Marriagefor Upto Seven Generations] // Millî Folklor. – 2021. – №129. – S. 45–57. [in Turkish]
Atemova Q. Turkі halyqtarynyn qyz balalardy bolashaq otbasylyq omіrge daiarlau dasturlerі: monografiia [Traditions of the Turkic people stoprep are girls for future family life: monograph]. – Shymkent: Alem, 2018. – 172 b. [in Kazakh]
