ГЕНОТОКСИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕРДІ ҚОЛДАНУ НЕГІЗІНДЕ ГЕНЕТИКАНЫ ОҚЫТУ ӘДІСІ
Кілт сөздер:
генетикалық білім, генотоксика, мутация, Эймс тест, SalmonellaАңдатпа
Зерттеу жұмысының мақсаты білім алушыларға қоғамның маңызды мәселелерін байланыстыру арқылы генетикалық білімдерін дамыту. Генетикалық білім беруде зерттеулерге негізделген оқытудың интерактивті әдістері кеңінен қолданылады. Бұл өз кезегінде білім алушының пәнге қызығушылығы қаншалықты дәрежеде екенін анықтауға мүмкіндік береді. Генетиканы оқытуда зертханалық жұмыстың орны ерекше. Зертханалық жұмыс білім алушы ғылыми зерттеу әдістерін қолдана отырып, ғылыммен айналысуға мүмкіндік беріп, қызығушылықты оятады. Заман талабына сай студенттер ғылыми модельдерді қолдануды, проблемаларды шешу үшін тиісті математикалық тәсілдер мен статистиканы есептеуді, сонымен қатар деректерді басқаруды және біріктіруді үйренуі керек. Генетиканың қоғам үшін маңыздылығын ескере отырып бұл мақалада қазіргі өзекті проблема генотоксиндерге тоқталуды жөн көрдік. Генотоксикалықты анықтауға арналған тест жүйесінің бірі – Эймс тестін жасай отырып, генетиканы оқытудың ерекшеліктеріне назар аудардық. Зертханалық тәжірибе білім алушыларға қоршаған әлемнің генотоксиндерден, әр түрлі факторлардан ластануы, мутация, тұқым қуалау процесстеріне әсерін бақылауға және тәжірибе жүргізу арқылы қателіктерін түсінуге, алынған мәліметтерді түсіндіруге, дұрыс тұжырым жасауға көмектеседі. Осыған орай, білім алушылардың теориялық білімдерін практика түрінде шыңдау үшін: Кумулятивті миға шабуыл, Бір минуттық рефлексия интербелсенді әдістер қолданылды.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Etobro A.B., Banioko S.O. Misconceptions of genetics concepts among pre-service teachers // Global Journal of Educational Research. – 2017. – Vol. 16. – №2. – P. 121–128. 2. Зеленский Г.Л., Зеленская О.В. Десять лет, которые изменили биологический мир (к вопросу истории генетики) // Научный журнал КубГАУ. – 2010. – №63(09). – С. 226–232.
Radford A., Bird-Stewart J.A. Teaching genetics in schools // Journal of Biological Education. – 1982. – Vol. 16. – №3. – P. 177–180. 4. Иманкулова С.К., Кенжебаева З.С., Шалабаев К.И. Роль генетического образования как ключевого звена подготовки специалистов биологов // Фундаментальные исследования. – 2012. – №9-2. – С. 294–299. 5. Седых Т.А. и др. Современное генетическое образование: насколько оно отвечает запросам студентов? // Высшее образование в России. – 2022. – №3. – С. 124–139.
Chattopadhyay A. Understanding of mitosis and meiosis in higher secondary students of Northeast India and the implications for genetics education // Education. – 2012. – Vol. 2. – №3. – P. 41–47.
Ottander C., Grelsson G. Laboratory work: the teachers' perspective // Journal of Biological Education. – 2006. – Vol. 40. – №3. – P. 113–118. 8. Goodson-Greg N., Di Stasio E.A. The invention of the Ames test as a quantitative laboratory combining classical and molecular genetics // Genetics. – 2009. – Vol. 181. – №1. – P. 23–31.
Steiblen G., van Benthem J., Johnson G. Strategies in genotoxicology: acceptance of innovative scientific methods in a regulatory context and from an industrial perspective // Mutation Research/Genetic Toxicology and Environmental Mutagenesis. – 2020. – Vol. 853. – P. 503171. 10. Абилев С., Глазер В. Мутагенез с основами генотоксикологии: учебное пасобие. – М.: Нестор-История, 2015. – С.13–14. 11. Zeiger E. The Test that Changed the World: The Ames Test and Chemicals Regulation // Mutation research / Genetic toxicology and ecological mutagenesis. – 2019. – Vol. 841. – P. 43–48. 12. Колясникова Н.Л. Проблемы генетической безопасности: учебное пособие. – Пермь: ИПЦ «Прокростъ», 2019. – 20 c.
Умиралиева Б.K., Сапарбаева З.A. Сабақтың тиімділігін арттыратын 370 әдіс+саралаудың 100 тәсілі: әдістемелік нұсқаулық. – Шымкент: «Нұрдана-LTD» баспасы, 2018. – 181 б.
REFERENCES
Etobro A.B., Banioko S.O. Misconceptions of genetics concepts among pre-service teachers // Global Journal of Educational Research. – 2017. – Vol. 16. – №2. – P. 121–128. 2. Zelenskiy G.L., Zelenskaia O.V. Desiat let, kotorye izmenili biologicheskiy mir (k voprosu istorii genetiki) [Ten years that changed the biological world (to the question of the history of genetics)] // Nauchnyi jurnal KubGAU. – 2010. – №63(09). – S. 226–232. [in Russian]
Radford A., Bird-Stewart J.A. Teaching genetics in schools // Journal of Biological Education. – 1982. – Vol. 16. – №3. – P. 177–180. [in English] 4. Imankulova S.K., Kenjebaeva Z.S., Shalabaev K.I. Rol geneticheskogo obrazovaniia kak kliuchevogo zvena podgotovki specialistov biologov [The role of genetic education as a key link in the training of biologists] // Fundamentalnye issledovaniia. – 2012. – №9-2. – S. 294–299. [in Kazakh] 5. Sedyh T.A. i dr. Sovremennoe geneticheskoe obrazovanie: naskolko ono otvechaet zaprosam studentov? [Modern genetic education: how much does it meet the needs of students?] // Vysshee obrazovanie v Rossii. – 2022. – №3. – S. 124–139. [in Russian]
Chattopadhyay A. Understanding of mitosis and meiosis in higher secondary students of Northeast India and the implications for genetics education // Education. – 2012. – Vol. 2. – №3. – P. 41–47
Ottander C., Grelsson G. Laboratory work: the teachers' perspective // Journal of Biological Education. – 2006. – Vol. 40. – №3. – P. 113–118. 8. Goodson-Greg N., Di Stasio E.A. The invention of the Ames test as a quantitative laboratory combining classical and molecular genetics // Genetics. – 2009. – Vol. 181. – №1. – P. 23–31.9. Steiblen G., van Benthem J., Johnson G. Strategies in genotoxicology: acceptance of innovative scientific methods in a regulatory context and from an industrial perspective // Mutation Research/Genetic Toxicology and Environmental Mutagenesis. – 2020. – Vol. 853. – P. 503171. 10. Abilev S., Glazer V. Mutagenez s osnovami genotoksikologii: uchebnoe pasobie [Mutagenesis with the basics of genotoxicology: textbook]. – M.: Nestor-Istoriia, 2015. – S.13–14. [in Russian] 11. Zeiger E. The Test that Changed the World: The Ames Test and Chemicals Regulation // Mutation research / Genetic toxicology and ecological mutagenesis. – 2019. – Vol. 841. – P. 43–48. 12. Koliasnikova N.L. Problemy geneticheskoi bezopasnosti: uchebnoe posobie [Problems of genetic safety: textbook]. – Perm: IPC «Prokrost», 2019. – 20 c. [in Russian]
Umiralieva B.K., Saparbaeva Z.A. Sabaqtyn tiіmdіlіgіn arttyratyn 370 adіs+saralaudyn 100 tasіlі [370 methods that increase the effectiveness of classes+100 levels of differentiation]: adіstemelіk nusqaulyq. – Shymkent: «Nurdana-LTD» baspasy, 2018. – 181 b. [in Kazakh]
