Ясауи тариқатының Кашмирдегі дамуы: бастаулары, алғышарттары және Түркістаннан Үнді субконтинентіне таралу үдерісі

15 19

Аңдатпа

Ясауи тариқаты – Түркістан мен Орталық Азиядағы ең маңызды сопылық ағымдардың бірі ретінде V/XI ғасырда Сұлтан Ахмет Ясауи тарапынан Яссы қаласында және оның маңында негізі қаланған. Уақыт өте келе ол Орталық Азияның шет аймақтарына, Анадолыға және Үнді жартылай аралына таралды. Бұл мақала әсіресе һижраның XI–XIII ғасырлары / миләди XVII–XIX ғасырлар арасында Кашмир аймағындағы Ясауи тариқатының бастаулары мен таралу үдерісін қарастырады. Зерттеу тарихи-аналитикалық әдіс негізінде, алғашқы аңыз деректері, қолжазба мәтіндер және тиісті ғылыми әдебиеттерді пайдалану арқылы дайындалды. Осы тәсіл арқылы тарихи белгісіздіктер айқындалып, Ясауи мұрасының Кашмирдің XI–XIII ғасырлар арасындағы сопылық ортасында жанды әрі тұтас бейнесі ұсынылады. Мақаланың басты назарында һижра 1126 / миләди 1714 жылы қайтыс болған әйгілі сопы Қазы Дәуітшах Исфижаби тұр. Бұл атақты ариф Сібірдегі ұзақ жылдық қызметінен кейін Кашмирге келіп, Молла Мұхаммед Муқим Сұлтани мен Шейх Абдулуаххаб Нури сынды шәкірттер тәрбиелеп, Ясауиліктің өңірде белсенді дәстүр құруына ықпал етті. Қазы Дәуітшах бастаған Ясауи шейхтері өздерінің шәкірттерін тәрбиелеу мақсатында тариқаттың сенімдері мен ілімдерін қамтитын парсы тілінде еңбектер жазды. Мақала сондай-ақ бұл тариқаттың Кашмирдегі өзге беделді шейхтерін таныстырып, рухани ілімнің берілуі мен Ясауи мұрасының олардың ұрпақтары мен ізбасарлары арасында қалай жалғасқанын қарастырады. Ясауи тариқаты екі рухани байланыс жолына сүйенетін мектеп болып табылады: біріншісі – Сұлтан Ахмет Ясауимен тікелей нәсілдік байланыс; екіншісі – ирфани мақамдарды игеру және арифтік тәрбиенің сатыларынан өту. Осы екі жол тариқаттың Ислам әлемінің әртүрлі аймақтарына таралуына айрықша серпін берді.