ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ САЛУ ЕСЕПТЕРІН ОҚЫТУДЫҢ ҚОЛДАНБАЛЫ БАҒЫТЫН ЖЕТІЛДІРУ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ОЙЛАУ ІС-ӘРЕКЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Кілт сөздер:
геометриялық салу есептері, геометрияны оқыту әдістемесі, есептерді құрастыру әдістері, есептерді шығару кезеңдері.Аңдатпа
Зерттеудің алғышарты орта мектептің геометрия курсы бойынша геометриялық салу тақырыбын оқытудың қолданбалы бағытын жүзеге асыру мәселелері аса өзекті, себебі бұл бағытта оқушылардың ойлау іс-әрекеттерін қалыптастырудың нақты негізгі әдістемелері жоқ.
Бұл мақалада мектеп геометриясының кез-келген бөлімі бойынша теориялық білім алу оқушыға геометриялық фигуралар мен қатынастардың қасиеттерін сызба құралдарын пайдалана білу дағдыларын меңгертуге бағытталған ғылыми зерттеу нәтижелері қарастырылған. Осындай мақсатта оқушыларға геометрияның қолданбалы бағытын жетілдіру мақсатында математикалық тұжырымдарға тоқталып, геометрияның қолданбалы бағытын жүзеге асыру бағытындағы әдебиеттерге шолу жасалынған.
Тақырып аясында орта мектептің геометрия курсы бойынша салу есептеріне математика пәнінің мұғалімдері уақыт тапшылығына орай жете көңіл бөлінбегендігінен оқушылардың геометрияның қолданбалы бағыттағы есептерін шешуде дағдылары қалыптаспағандықтан, осы тақырыпты жетілдіру барысында талдаулар жүргізілді.
Зерттеулер нәтижесінде геометриялық салу есептері мектеп оқушыларының математикалық дайындығының маңызды элементі болып табылады. Геометриялық салу есептері арқылы оның қолданбалы тұстарын айқындалды. Оқушыларға геометрияны оқытуда қолданбалы бағытын жүзеге асырудың жолдары сипатталған. Сондай-ақ геометрия курсын оқытуда мектептің геометрия оқулықтарында қолданбалы бағыттағы есептер жинақталып, оларды шығару жолдары қарастырылып, оқушылардың шығармашылық қабілетін арттыру мақсатында сюжеттік геометриялық тапсырмалар дайындалды.
Сонымен қатар практикалық жағдайларда геометриялық құралдарды қолдануды көрсететін сюжеттік есептің ерекше түрі ретінде анықталған тәжірибеге бағытталған геометриялық салу есебін шешу кезеңдері мен математиканы оқытудың қолданбалы бағытын іске асыру принциптері зерттеледі. Болашақта салу есептерін оқытуда математика пәні мұғалімдеріне әдістемелік құрал ретінде қолданылуы мүмкін.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Далингер В.А. Обучение учащихся моделированию как универсальному учебному действию при изучении математики // «CETERIS PARIBUS». – 2016. – №3. – С. 63–66.
Садвакасова Р.А. Прикладная направленность обучения математике в средней школе: компетентностный подход [Текст]: монография / Р.А. Садвакасова, Московский гос. ун-т им. М.В. Ломоносова. Экономический фак., Каф. экономики природопользования. – Москва: МАКС Пресс, 2015. – 257 с.
Егупова М.В. Практико-ориентированное обучение математике в школе:проблемы и перспективы научных исследований // Наука и школа. 2022. № 4. С. 85–95. DOI:
31862/1819-463X-2022-4-85-95.
Петерсен Ю. Методы и теории для решения геометрических задач на построение, приложенные более чем к 400 задачам. – 2-е изд. – М.: ЛЕНАНД, 2016. – 128 с.
D. Russell What is geometry? Retrieved from https://www.thoughtco.com/what-is-geometry-2312332.2018
Clemens C.H., Clemens M.A. Construction. In: Geometry for the Classroom: Springer. – New York: NY, 1991. – 67 р.
Бидайбеков Е.Ы. Геометриялық салу есептері // Оқу құралы. Абай атындағы ҚазҰПУ, 2017 ж.
Мадияров Н.К., Рахымбек Д. Геометриялық салу есептері, оқу құралы, – Aлмaты: Эверо, 2017. – 288 б.
Таджигитов А.А., Мақұм К.Н. Салу үшін тәжірибеге бағытталған геометриялық есептердің құрылымы мен мазмұны: монография. – Вестник СКГУ имени М. Козыбаева. № 4 (45). 2019. – 36 б.
Кульжумиева А.Т. Задачи на построение как средство формирования приемов мыслительной деятельности // Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 2 (86), 2021
Hock T.T., Tarmizi, R.A., Yunus, AS., & Ayub, A.F. Understanding the primary school students’ van Hiele levels of geometry thinking in learning shapes and spaces: A Q-methodology. – Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 2015.
Laaksonen A. (2020) Geometry. In: Guide to Competitive Programming. Undergraduate Topics in Computer Science. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-39357-1_13
Kumon Т. Развитие мышления. Пространственное мышление. – М.: Манн, Иванов и Фербер, 2018. – 151 c.
Тойбазаров Д.Б. Болашақ математика мұғалімдерін кәсіби даярлауда қолданбалы есептерді пайдаланудың ғылыми-әдістемелік негіздері. Философия докторы (PhD) ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация / Талдықорған 2020 ж.
Смирнова И.М. Геометрические задачи с практическим содержанием / И.М. Смирнова. – 2-е изд., доп. − М.: МЦНМО, 2015.
Тұяқов Е.А. Геометриялық есептерді шығаруға үйрету процесінде оқушылардың кеңістіктік ойлауын дамыту // Педагогика және психология. – №1. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2017. – Б. 230–234
А. Досниязова, Б.Р. Қасқатаева. Салу есептері және олардың негізгі мектептің геометрия курсында алатын орны // «Қазіргі заманғы математика: проблемалары және қолданыстары» III халықаралық Тайманов оқулары: 2022 жылғы 25 қараша. – Қызылорда: Қорқыт Ата атындағы ҚУ Редакциялық-баспа бөлімі, 2022. – 344–350 бет.
REFERENCES
Dalinger V.A. Obucheniye uchashchikhsya modelirovaniyu kak universalnomu uchebnomu deystviyu pri izuchenii matematiki [Teaching students modeling as a universal educational action in the study of mathematics] // «CETERIS PARIBUS». – 2016. – №3. – S. 63–66. [in Russian]
Sadvakasova R.A. Prikladnaya napravlennost obucheniya matematike v sredney shkole: kompetentnostnyy podkhod [Applied orientation of teaching mathematics in secondary school: a competence-based approach]: monografiya / R.A. Sadvakasova, Moskovskiy gos. un-t im. M. V. Lomonosova. Ekonomicheskiy fak., Kaf. ekonomiki prirodopolzovaniya. – Moskva: MAKS Press, 2015. – 257 s. [in Russian]
Yegupova M.V. Praktiko-oriyentirovannoye obucheniye matematike v shkole:problemy i perspektivy nauchnykh issledovaniy [Practice-oriented teaching of mathematics at school: problems and prospects of scientific research] // Nauka i shkola. 2022. № 4. S. 85–95. DOI: 10.31862/1819-463X-2022-4-85-95.
Petersen YU. Methods and theories for solving geometric construction problems applied to more than 400 problems [Methods and theories for solving geometric construction problems applied to more than 400 problems]. – 2-ye izd. – M.:LENAND, 2016. – 128 s. [in Russian]
D. Russell What is geometry? Retrieved from https://www.thoughtco.com/what-is-geometry-2312332.2018
Clemens C.H., Clemens M.A. Construction. In: Geometry for the Classroom: Springer. – New York: NY, 1991. – 67 р.
Bidaibekov E.Y. Geometriyalyk salu esepteri [Geometric construction problems] // Oku kuraly. Abai atyndagy KazUPU, – 2017. [in Kazakh]
Madiarov N.K., Rahymbek D. Geometriyalyk salu esepteri [Geometric construction problems] // Oku kuraly, – Almaty: Evero, 2017. – 288 b. [in Kazakh]
Tajigitov A.A., Maqum K.N. Salu ushın tajıribege bagyttalgan geometrialyk esepterdın kurylymy men mazmuny [The structure and content of practice-oriented geometric problems for construction]: monografia. – Vestnik SKGU imeni M. Kozybaeva. № 4 (45). 2019. – 36 b. [in Kazakh]
Kuljumieva A.T. Zadachi na postroenie kak sredstvo formirovania priemov myslitelnoi deiatelnosti [Building tasks as a means of forming techniques of mental activity] // Qazaq ulttyk qyzdar pedagogikalyk universitetının Habarshysy № 2 (86), 2021. [in Russian]
Hock T.T., Tarmizi, R.A., Yunus, A.S., & Ayub, A.F. Understanding the primary school students’ van Hiele levels of geometry thinking in learning shapes and spaces: A Q-methodology. – Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 2015.
Laaksonen A. (2020) Geometry. In: Guide to Competitive Programming. Undergraduate Topics in Computer Science. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-39357-1_13
Kumon T. Razvitie myshleniya. Prostranstvennoe myshlenie [Development of thinking. Spatial thinking]. – M.: Mann, Ivanov i Ferber, 2018. [in Russian]
Toibazarov D.B. Bolashak matematika mugalımderın kasıbi daiarlauda koldanbaly esepterdı paidalanudyn gylymi-adıstemelık negızderı [Scientific and methodological foundations of the use of Applied Problems in the professional training of future mathematics teachers]. Filosofia doktory (PhD) gylymi darejesın alu ushın daiyndalgan dissertasia / Taldyqorgan 2020. [in Kazakh]
Smirnova İ.M. Geometricheskie zadachi s prakticheskim soderzhaniem [Geometric problems with practical content] / İ.M. Smirnova. – 2-e izd., dop. − M.: MSNMO, 2015. [in Russian]
Tuiakov E.A. Geometrialyk esepterdı shygaruga uiretu prosesınde okushylardyn kenıstıktık oilauyn damytu [Development of spatial thinking of students in the process of teaching them to solve geometric problems] // Pedagogika jane psihologia. – №1. – Almaty: Abai atyndagy KazUPU, 2017. – B. 230–234. [in Kazakh]
A. Dosniazova, B.R. Kasqataeva. Salu esepterı jane olardyn negızgı mekteptın geometria kursynda alatyn orny [Construction problems and their place in the geometry course of the main school] // «Kazırgı zamangy matematika: problemalary jane koldanystary» III halyqaralyk Taimanov okulary: 2022 jylgy 25 karasha. – Kyzylorda: Korqyt Ata atyndagy KU Redaksialyk-baspa bolımı, 2022. – 344–350 b. [in Kazakh].
