Орфографияны модельдеп оқытудың психолингвистикалық аспектісі
Кілт сөздер:
казақ тілі орфографиясы, психолингвистикалық аспект, қызығушылық, психологиялық ерекшелік, орфографиялық дағды, модельдеп оқыту, мотивация, орфографиялық заңдылық.Аңдатпа
Мақалада жоғары оқу орындарында білімгерлерге қазақ тілі орфографиясын модельдеп оқытудың психолингвистикалық аспектісі қарастырылады. Білімгерлердің психологиялық ерекшеліктері мен қабілет-қарымдарының деңгейі қазақ тілінің орфографиялық заңдылықтарын меңгертуде айқындала түседі. Осы ерекшеліктер арқылы білім алушылардың өзіндік көзқарасын қалыптастыруына, саналы түрде тұжырымдар жасауына, тілді дұрыс қолдануға деген жауапкершілігін арттыруына қол жеткізуге аса мән берілді. Психолингвистикалық бағыттың көмегімен адамның белгілі бір ұғымды қалай қабылдайтынын, сол ұғымды танытуда санадағы ақпараттарын қалай қолданатынын анықтауға болатыны туралы айтылады. Сондай-ақ, қазақ тілі орфографиясын оқытуда білімгерлердің сөйлеу мәдениеті, жалпы қарым-қатынасы, олардың ақыл-ой қабілеттерін, өзін-өзі ұстауы назарға алынды. Модельдеп оқытуда білімгердің ойлау жүйесін дамыту қаншалықты маңызды болса, оның сөйлеу шеберлігін жетілдіру де соншалықты мәнді екені ескерілді. Модельдеп оқыту болашақ кәсіби мамандардың қатысымдық және танымдық құзіреттіліктерін дамытуда ерекше рөл атқаратынына назар аударылды. Сол арқылы студенттер өзара келісіп, тіл табыса жұмыс жасауға дағдыланумен қатар, ой бөлісуге, бірінен бірі үйренуге, пікір алмасуға, пікір таластыруға, өз пікірін қорғауға, дәлелдеп, дәйектеп сөйлеуге төселдірілді. Осы бағыттағы жұмыстарда да студенттердің өзара қарым-қатынас жасауына олардың психологиялық тұрғыдан дайындығы назарға алынды.
Әдебиеттер тізімі
Кон И.С. В поисках себя: личность и ее самосознание. – М.: Политиздат, 1984. –151 с.
Веккер Л.М. Психика и реальность: единая теория психических процессов. – М.: Смысл, 1998. – 685 с.
Жақыпов С.М. Жалпы психология негіздері: дәрістер курсы. – Алматы: Қазақ университеті, 2010. – 201 б.
Жолдасбеков А.А., Оспанова Б.А., Жолдасбекова К.А. Креативті психология. – Алматы: Нурай Принт Сервис ЖШС баспаханасы, 2013. – 410 б.
Бектұрғанова Ж.М., Ерімбетова А.Х., Қоқанова Ж.А. Тарихи жазба ескерткіштер тілі психолингвистикалық аспект тұрғысынан // Абай атындағы ҚазҰПУ Хабаршысы. Филология сериясы. – 2017. – №1(59). – Б. 26–30.
Оразбаева Ф.Ш., Талдыбаева М.Д. Қазақ орфографиясын оқытуда модельдеу әдісін қолдану // Абай атындағы ҚазҰПУ-нің хабаршысы. Көптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы сериясы. – 2017. – №3(19). – Б. 58–63.
Жолдасбеков А.А., Беркимбаев К.М., Мырзабеков Е.Е. Студенттердің креативті тұлғалығын дамытудың психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2019. – №1(111). – Б. 103–109.
Оразбаева А.С. Қазақ мектептерінде ағылшын тілін оқытудың психолингвистикалық сипаты // Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Психология» сериясы. – 2020. – №4 (65). – Б. 68–72.
Кенжебаева А.Т., Сансызбаева Д.Б., Касымова Г.К. Психолого-педагогические условия формирования межкультурной компетенции у студентов // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2022. – №1(123). – Б. 92–101. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.08
Arpentieva M.R., Retnawati H., Akhmetova T.A., Azman M.N.A., Kassymova G.K. Constructivist approach in pedagogical science // Challenges of Science.– 2021. – Issue IV. – P. 12–17. https://doi.org/10.31643/2021.0215.
Крутецкий В.А. Некоторые вопросы психологии учителя. – М.: Просвещение, 1980. – 205 с.
Ocиянова О.M. Лингвистическое образование и лингводидактика: учеб.-справочник. – Оренбург: Изд. Центр Оренб. Государственного аграрного университета, 2004. – 132 с.
Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды. Серия: Антология мысли. – М.: Издательство Юрайт, 2018. – 343 с.
Леонтьев А.А. Психология общения. – М.: Смысл, 1997. – 246 с.
Вежбицкая А. Язык. Культура. Познание. – Минск: Современное слово, 1997. – 264 с.
REFERENCES
Kon I.S. V poiskah sebia: lichnost i eio samosoznanioe. – M.: Politizdat, 1984. – 151 s. [in Russian]
Vekker L.M. Psihika i realnost: edinaia teoriia psihicheskih processov. – M.: Smysl, 1998. – 685 s. [in Russian]
Jaqypov S.M. Jalpy psihologiia negіzderі: darіster kursy. – Almaty: Qazaq universitetі, 2010. – 201 b. [in Kazakh]
Joldasbekov A.A., Ospanova B.A., Joldasbekova K.A. Kreativtі psihologiia. – Almaty: Nurai Print Servis JShS baspahanasy, 2013. – 410 b. [in Kazakh]
Bekturganova J.M., Erimbetova A.H., Kokanova J.A. Tarihi jazba eskertkіshter tіlі psiholingvistikalyq aspect turgysynan // Abay atyndagy KazUPU Habarshysy. Filologiia seriiasy. – 2017. – №1(59). – B. 26–30. [in Kazakh]
Orazbayeva F.Sh., Taldybayeva M.D. Qazaq orfografiiasyn oqytuda modeldeu adіsіn qoldanu // Abay atyndagy QazUPU Habarshysy. Koptіldі bіlіm beru jane shetel tіlderі filologiiasy seriiasy. – 2017. – №3(19). – B. 58–63. [in Kazakh]
Joldasbekov A.A., Berkimbayev K.M., Myrzabekov E.E. Studentterdіn kreativtі tulgalygyn damytudyn psihologiyalyq-pedagogikalyq erekshelіkterі // Yasaui universitetіnіn habarshysy. – 2019. – №1(111). – B. 103–109. [in Kazakh]
Orazbayeva A.S. Qazaq mektepterіnde agylshyn tіlіn oqytudyn psiholingvistikalyq sipaty // Abay atyndagy QazUPU Habarshysy, «Psikhologiia» seriiasy. – 2020. – №4 (65). – B. 68–72. [in Kazakh]
Kenjebayeva A.T., Sansyzbayeva D.B., Kasymova G.K. Psihologo-pedagogicheskiye usloviia formirovaniia mejkulturnoi kompetencii u studentov // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2022. –№1(123). – B. 92–101. https://doi.org/10.47526/2022-1/2664-0686.08 [in Russian]
Arpentieva M.R., Retnawati H., Akhmetova T.A., Azman M.N.A., Kassymova G.K. Constructivist approach in pedagogical science // Challenges of Science. – 2021. – Issue IV. – P. 12–17. https://doi.org/10.31643/2021.0215.
Kruteckiy V.A. Nekotorye voprosy psihologii uchitelia. – M.: Prosveshenie, 1980. – 205 s. [in Russian]
Osiianova O.M. Lingvisticheskoe obrazovaniie i lingvodidaktika: ucheb.-spravochnik. –Orenburg: Izd. Centr Orenb. Gosudarstvennogo agrarnogo universiteta, 2004. – 132 s. [in Russian]
Boduen de Kurtene I.A. Izbrannye trudy. Seriia: Antologiia mysli. – M.: Izdatelstvo Iurait, 2018. – 343 s. [in Russian]
Leontiev A.A. Psihologiia obsheniia. – M.: Smysl, 1997. – 246 s. [in Russian]
Vejbitskaia A. Iazyk. Kultura. Poznaniie. – Minsk: Sovremennoe slovo, 1997. – 264 s. [in Russian]
