Исламдағы қажылық құлшылығын феноменологиялық тұрғыдан талдау
Кілт сөздер:
феноменология, ғибадат, ғибадат феноменологиясы, қажылық, Қағба, тауап ету, Арафат.Аңдатпа
Ғибадат феномені кез келген сенім жүйесінде және діни мәдениетте бар. Бұл құбылыс әртүрлі типтер мен формаларда кездеседі. Бұл құбылыстың басты ерекшелігі – сезіммен белгілі бір әрекеттерді жасау арқылы Құдайға немесе табиғаттан тыс бір жаратылысқа табыну, оны дәріптеу және оның алдындағы дәрменсіздігін білдіру, т.б.
Діни мақсатта киелі жерлерге баруды білдіретін қажылық тарих бойы сенім жүйелерінде маңызды рөл атқарған. Қажылық – Исламның негізгі шарттарының бірі. Бұл ғибадат Ибраһим пайғамбардың адамдарды қажылыққа Меккеге шақыруынан басталып, қажылық амалын анықтаған және де қажылық күні бүгінге дейін сақталған.
Дін феноменологиясы – діндердің киелі, ғибадат түрлері мен рәсімдерін, киелі кеңістікті, уақытты, заттар мен тұлғаларды зерттейтін ғылым саласы болып табылады. Бұл ғылымның бір саласы ретінде ғибадат феноменологиясы діндердегі құлшылық феноменін зерттейді. Ғибадаттың түсінігі олардың мағыналарында орын алады. Қажылық белгілі бір уақытта және арнайы орындарда орындалады. Бұл ғибадатта Қағба (тауаф), Сафа мен Мерв (сай), Арафат және іргетас, шайтанды тас ату сияқты құбылыстардың символдық және рухани мәні бар.
Әдебиеттер тізімі
Hakkı İbrahim. Dinlerde Kutsal Zaman ve Mekânın Tarihsel Yapısının Fenomenolojik Algısı” [Phenomelogic Perception of Historical Structure of Sacred Time and Space in Religions] // Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. – 2016. – №39. – S. 443–455. [in Turkish]
Şan Emre. Fenomenoloji [Phenomelogy]. Kitapta: Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. C. II. – İstanbul: Tübitak, 2021. – S. 23. [in Turkish]
Alıcı Mustafa. Kutsal'a Giden Yol: Dinler Tarihi'nde Metodolojik Bir Yaklaşım veya Bir Bilim Olarak Din Fenomenolojisi [The Path to the Sacred: A Methodological Approach in the History of Religions or the Phenomenology of Religion as a Science] // Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. – 2005. – C. V. – №3. – S. 73–120. [in Turkish]
Ay Rahim. Fenomenolojik Açıdan İslam Düşüncesinde Allah-Âlem-İnsan İlişkisi [The Relationship Between God-World-Human in Islamic Thought from a Phenomenological Perspective] // Şarkiyat. – 2021. – C. 13. – №2. – S. 694–709. [in Turkish]
Bayrakdar Mehmet. İslam İbadet Fenomenolojisi [Phenomenology of Islamic Worship]. – Ankara: Akçağ Yayınları, 1987. – 23 s. [in Turkish]
Güç Ahmet. Kur’an’da Kutsallık Anlayışı [The Conception of Holiness in the Qur'an] // Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. – 2000. – C. IX. – №9. – S. 245–252. [in Turkish]
Yavuz Ömer Faruk. Kur'an'daki Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri [The Symbolic Value of the Concepts of Sacred Space, Sacred Time and Sacred Object in the Qur'an] // Milel ve Nihal: İnanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi. – 2005–2006. – C. III. – №1-2. – S. 39–68. [in Turkish]
Buhari. Sahîhu’l-Buhârî. I–VIII. – İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981. [in Arabic]
Harman Ömer Faruk, Özaydın Abdülkerim. Hac. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996. – C. XIV. – S. 382–386; 397–399. [in Turkish]
Yaşaroğlu M. Kâmil. Zilhicce. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013. – C. XLIV. – S. 415–416. [in Turkish]
Yaşaroğlu M. Kâmil. Kabe. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. –İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001. – C. XXIV. – S. 21–22. [in Turkish]
Tatar Burhanettin. Kutsal Mekan: Fenomenolojik Bir Analiz [‘Sacred Space A Phenomenological Approach] // Milel ve Nihal. – C. XIV. – 2017. – №2. – S. 8–22 [in Turkish]
Güllük İsmail. Karakter İnşasında Dinî Sembol ve Karakterlerin Rolü: Kâbe Örneği [The Role of Religious Symbols and Characters in Character Building: The Example of Kaaba] // EKEV Akademi Dergisi. – 2016. – C. XX. – №67. – S. 187–204. [in Turkish]
Bakkal Ali. Kâbe ve Sembolizm [Kaaba and symbolism] // İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmî Toplantı. 07–09 Kasım 2014. – İstanbul, 2015. – S. 297–316. [in Turkish]
İbn Mâce. Es-Sünen. I-II. – İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981. 1562 s. [in Arabic]
Öğüt Salim. Tavaf. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011. – C. XL. – S. 178–180. [in Turkish]
Polatoğlu Enver. Haccın Hikmet Boyutu ve Sembolik Yapısı [Wisdom Dimension and Symbolic Structure of Hajj] // İslami İlimler Araştırmaları Dergisi. – 2022. – №12. – S. 120–146. [in Turkish]
Erul Bünyamin, Keleş Ekrem. Haccı Anlamak [Understanding the pilgrimage]. – Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018. 112 s. [in Turkish]
Hamidullah Muhammed. İslam’da Hac [Hajj in Islam] / ter. M. Akif Aydın. // İslam Tetkikleri Dergisi. – C. VIII. – 1984. – №1-4. – S. 123–162. [in Turkish]
Işık Şemsettin. Haccın Edasında Öne Çıkan Semboller // Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. – 2016. – №41. – S. 131–165. [in Turkish]
Gazzalî. İhyâu Ulûmiddîn [Revival of religious sciences] / ter. Ahmed Serdaroğlu. – İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974. C. I–IV. – 765 s. [in Turkish]
Boks Abdullah A. Arafat. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991. – C. III. – S. 261–263. [in Turkish]
Aras M. Özgü. Cemre. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993. – C. VII. – S. 340–341. [in Turkish]
