İSLAM’DA HAC İBADETİNE FENOMENOLOJİK BİR YAKLAŞIM
Anahtar Kelimeler:
Fenomenoloji, ibadet, ibadet fenomenolojisi, hac, Kabe, tavaf, Arafat.Özet
Her inanç sistemi ve dini kültürde ibadet fenomeni mevcuttur. Bu fenomen farklı biçim ve şekillerde ortaya çıkmaktadır. Bu fenomenin temel özelliği Tanrıya ya da doğa üstü varlığa sığınma, onu yüceltme ve onun karşısında acizliğini ifade etme vb. duygularla belli davranışları yerine getirmektir.
Kutsal kabul edilen mekânları dinî amaçla ziyaret etmek anlamına gelen hac ibadetinin tarih boyunca inanç sistemlerinde önemli bir yeri olmuştur. Hac İslâm’ın temel şartlarından biridir. Bu ibadet Hz. İbrâhim’in insanları hac için Mekke’ye davet etmesi ve hacdaki uygulamaları belirlemesi ile başlamış ve günümüze kadar gelmiştir.
Din fenomenolojisi kutsalı araştıran, dinlerin ibadet ve ayin şekillerini, kutsal mekan, zaman, eşya ve kişileri inceleyen bir bilim dalıdır. Bu bilimin bir alanı olarak ibadet fenomenolojisi dinlerdeki ibadet fenomenini inceler. İslam düşünce tarihinde bu konuya değinen alimlere göre ibadetlerin şekli ve manası vardır. İbadetin özü onların manalarında mevcuttur. Hac ibadet özel zamanlarda ve özel mekanlarda yerine getirilir. Bu ibadetteki Kabe (tavaf), Safa ve Merve (sa’y), Arafat ve vakfe, Şeytan taşlama gibi fenomenlerin şekli özelliklerinin yanında sembolik ve manevi anlamları da vardır.
Referanslar
Hakkı İbrahim. Dinlerde Kutsal Zaman ve Mekânın Tarihsel Yapısının Fenomenolojik Algısı” [Phenomelogic Perception of Historical Structure of Sacred Time and Space in Religions] // Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. – 2016. – №39. – S. 443–455. [in Turkish]
Şan Emre. Fenomenoloji [Phenomelogy]. Kitapta: Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. C. II. – İstanbul: Tübitak, 2021. – S. 23. [in Turkish]
Alıcı Mustafa. Kutsal'a Giden Yol: Dinler Tarihi'nde Metodolojik Bir Yaklaşım veya Bir Bilim Olarak Din Fenomenolojisi [The Path to the Sacred: A Methodological Approach in the History of Religions or the Phenomenology of Religion as a Science] // Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. – 2005. – C. V. – №3. – S. 73–120. [in Turkish]
Ay Rahim. Fenomenolojik Açıdan İslam Düşüncesinde Allah-Âlem-İnsan İlişkisi [The Relationship Between God-World-Human in Islamic Thought from a Phenomenological Perspective] // Şarkiyat. – 2021. – C. 13. – №2. – S. 694–709. [in Turkish]
Bayrakdar Mehmet. İslam İbadet Fenomenolojisi [Phenomenology of Islamic Worship]. – Ankara: Akçağ Yayınları, 1987. – 23 s. [in Turkish]
Güç Ahmet. Kur’an’da Kutsallık Anlayışı [The Conception of Holiness in the Qur'an] // Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. – 2000. – C. IX. – №9. – S. 245–252. [in Turkish]
Yavuz Ömer Faruk. Kur'an'daki Kutsal Mekân, Zaman ve Eşya Kavramlarının Sembolik Değeri [The Symbolic Value of the Concepts of Sacred Space, Sacred Time and Sacred Object in the Qur'an] // Milel ve Nihal: İnanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi. – 2005–2006. – C. III. – №1-2. – S. 39–68. [in Turkish]
Buhari. Sahîhu’l-Buhârî. I–VIII. – İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981. [in Arabic]
Harman Ömer Faruk, Özaydın Abdülkerim. Hac. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996. – C. XIV. – S. 382–386; 397–399. [in Turkish]
Yaşaroğlu M. Kâmil. Zilhicce. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2013. – C. XLIV. – S. 415–416. [in Turkish]
Yaşaroğlu M. Kâmil. Kabe. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. –İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2001. – C. XXIV. – S. 21–22. [in Turkish]
Tatar Burhanettin. Kutsal Mekan: Fenomenolojik Bir Analiz [‘Sacred Space A Phenomenological Approach] // Milel ve Nihal. – C. XIV. – 2017. – №2. – S. 8–22 [in Turkish]
Güllük İsmail. Karakter İnşasında Dinî Sembol ve Karakterlerin Rolü: Kâbe Örneği [The Role of Religious Symbols and Characters in Character Building: The Example of Kaaba] // EKEV Akademi Dergisi. – 2016. – C. XX. – №67. – S. 187–204. [in Turkish]
Bakkal Ali. Kâbe ve Sembolizm [Kaaba and symbolism] // İslâm ve Sanat Tartışmalı İlmî Toplantı. 07–09 Kasım 2014. – İstanbul, 2015. – S. 297–316. [in Turkish]
İbn Mâce. Es-Sünen. I-II. – İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981. 1562 s. [in Arabic]
Öğüt Salim. Tavaf. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2011. – C. XL. – S. 178–180. [in Turkish]
Polatoğlu Enver. Haccın Hikmet Boyutu ve Sembolik Yapısı [Wisdom Dimension and Symbolic Structure of Hajj] // İslami İlimler Araştırmaları Dergisi. – 2022. – №12. – S. 120–146. [in Turkish]
Erul Bünyamin, Keleş Ekrem. Haccı Anlamak [Understanding the pilgrimage]. – Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018. 112 s. [in Turkish]
Hamidullah Muhammed. İslam’da Hac [Hajj in Islam] / ter. M. Akif Aydın. // İslam Tetkikleri Dergisi. – C. VIII. – 1984. – №1-4. – S. 123–162. [in Turkish]
Işık Şemsettin. Haccın Edasında Öne Çıkan Semboller // Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. – 2016. – №41. – S. 131–165. [in Turkish]
Gazzalî. İhyâu Ulûmiddîn [Revival of religious sciences] / ter. Ahmed Serdaroğlu. – İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974. C. I–IV. – 765 s. [in Turkish]
Boks Abdullah A. Arafat. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1991. – C. III. – S. 261–263. [in Turkish]
Aras M. Özgü. Cemre. Kitapta: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi [DİA]. – İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993. – C. VII. – S. 340–341. [in Turkish]
