Бейвербалды қарым-қатынас көркем мәтіннің мәдени және ұлттық ерекшелігінің көрсеткіші ретінде
Кілт сөздер:
ым-ишара, бейвербалды қарым-қатынас, ұлттық-мәдени код, дәстүрлер, рәсімдер.Аңдатпа
Мақала көркем мәтіндердегі бейвербалды қарым-қатынастың әртүрлі құралдарының стилистикалық функциясының сипаттамасы болып табылады. Авторлар әртүрлі этностар өкілдерінің өзара түсіністігі тілдерді игеруді де, ана тілінде сөйлейтіндер туралы және мәдениетаралық қарым-қатынастың ерекше тәсілдері туралы хабардар ететін мәдени ұлттық кодтар туралы хабардар етуді де қарастырады деген идеяны алға тартады. Зерттеудің ғылыми және практикалық маңыздылығы қазіргі жаһанданған кеңістіктегі этностар менталитетінің ұлттық-мәдени стереотиптерін анықтаудың ұлттың тілдік қауымдастық ретінде қалыптасуындағы әлеуметтік-саяси, экономикалық, психологиялық және тарихи факторлар болып табылады. Зерттеу әдістемесі қазақ, орыс және тілдік емес қарым-қатынас формаларын салыстырмалы талдауға, салыстырылатын тілдердегі толық, ішінара эквиваленттерді анықтауға және баламасыз қимылдарды, ым-ишараны, бейвербалды қарым-қатынас белгілерін талдауға негізделген.
Жүргізілген зерттеудің құндылығы қарым-қатынастың бейвербалды формалары лингвомәдени қауымдастықтың әлеуметтік және мәдени тәжірибесін тіркейтінін және көрсететінін, бүкіл адамзат үшін жалпыға ортақ, сондай-ақ әлемнің бірегей, ұлттық-мәдени бейнесінде көрініс табатынын, қазақ және орыс тілдерінің ұлттық-мәдени ерекшеліктерін көрсететін ортақ және перифериялық өзекті сипаттайтынын түсінумен айқындалып, философиялық дүниетаным мен қоршаған шындықты ерекше қабылдауды көрсетеді. Жұмыс қорытындыларының практикалық маңыздылығы осы материалды жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру пәндеріне (магистратура және докторантура) оқытуға енгізу мүмкіндігімен анықталады, олар тілді оқытудың когнитивті, мәдениетаралық, лингвомәдени аспектілерімен байланысты: «Этнолингвомәдениеттану», «Орыс тілі және мәдениетаралық коммуникация», «мәдениетаралық коммуникация теориясы мен практикасы».
Әдебиеттер тізімі
Сулейменова Э.Д., Шаймерденова Н.Ж., Смагулова Ж.С., Аканова Д.Х. Әлеуметтік лингвистика терминдерінің сөздігі. Словарь социолингвистических терминов / Отв. ред. Э.Д. Сулейменова. – Изд. 2-е. доп. и перераб. – Алматы: Қазақ университеті, 2020. – 400 с.
Кочетков В.В. Психология межкультурных различий. – М.: ПЕР СЭ, 2002. – 416 c.
Сейдимбек А. Мир казахов. Этнокультурологическое переосмысление. – Астана: Фолиант, 2012. – 560 с.
Mikhailova T., Duisekova K., Orazakynkyzy F., Beysembaeva G., Issabekova S. The evaluation of intercultural professional technology-based communicative competence formation for students // World Journal on Educational Technology: Current Issues. – 2021. – №13(2). – P. 272–287. https://doi.org/10.18844/wjet.v13i2.5700
Meіirbek N., Narozhnaya V., Shingareva M., Kozhakhmetova S., Kanayeva L., Zhorabekova A. Formation of intercultural competencies in language classes at the university // Cypriot Journal of Educational Sciences. – 2022. – №17(8). – P. 2646–2657. https://doi.org/10.18844/cjes.v17i8.7821
Бахтикиреева У.М. Творческая билингвальная личность (особенности русского текста автора тюркского происхождения): Монография. – Астана: Издательство «ЦБОиМИ», 2009. – 259 с.
Василевич А.П. Бурый и коричневый. История сосуществования и борьбы // Язык. Сознание. Культура: Сб. статей / Под ред. Н.В. Уфимцевой, Т.Н. Ушаковой. – М.– Калуга: Эйдос, 2005. – С. 270–284.
Крейдлин Г.Е. Невербальная семиотика: Язык тела и естественный язык. – М.: НЛО, 2004. – 581 с.
Татубаев С.С. Жесты как компонент искусства. – Алма-Ата: Казахстан, 1979. – 112 с.
Момынова Б.К., Бейсембаева С.Б. Казахско-русский толковый словарь мимики и жестов в казахском языке. – Алматы: Қазақ университеті, 2003. – 136 с.
Акишина А.А., Кано Х., Акишина Т.Е. Жесты и мимика в русской речи: Лингвострановедческий словарь. – М.: Либроком, 2017. – 148 с. [Электронный ресурс]. URL: https://for-kidsandmum.ru/produce/a-a-akishina-kh-kano-t-e-akishina-zhesty-i-mimika-v-russkoj-rechi-lingvostranovedcheskij-slovar/
Григорьева С.А., Григорьев Н.В., Крейдлин Г.Е. Словарь языка русских жестов. – М.–Вена: ЯРК, 2001. – 254 с.
Бельгер Г. Гармония духа. – М.: Русская книга, 2003. – 288 с.
Лебединская В.Г. Наименования древних способов измерения у разных народов // Вестник Пятигорского государственного лингвистического университета. – 2014. – №2. – С. 144–147.
REFERENCES
Suleimenova E.D., Shaimerdenova N.J., Smagulova J.S., Akanova D.H. Aleumettіk lingvistika terminderіnіn sozdіgі. Slovar sociolingvisticheskih terminov [Dictionary of sociolinguistic terms] / Otv. red. E.D. Suleimenova. – Izd. 2-e. dop. i pererab. – Almaty: Qazaq universitetі, 2020. – 400 s. [in Kazakh/Russian]
Kochetkov V.V. Psihologiia mejkulturnyh razlichiy [Psychology of intercultural differences]. – M.: PER SE, 2002. – 416 c. [in Russian]
Seidimbek A. Mir kazahov. Etnokulturologicheskoe pereosmyslenie [Kazakh world. Ethnocultural rethinking]. – Astana: Foliant, 2012. – 560 s. [in Russian]
Mikhailova T., Duisekova K., Orazakynkyzy F., Beysembaeva G., Issabekova S. The evaluation of intercultural professional technology-based communicative competence formation for students // World Journal on Educational Technology: Current Issues. – 2021. – №13(2). – P. 272–287. https://doi.org/10.18844/wjet.v13i2.5700
Meіirbek N., Narozhnaya V., Shingareva M., Kozhakhmetova S., Kanayeva L., Zhorabekova A. Formation of intercultural competencies in language classes at the university // Cypriot Journal of Educational Sciences. – 2022. – №17(8). – P. 2646–2657. https://doi.org/10.18844/cjes.v17i8.7821
Bahtikireeva U.M. Tvorcheskaia bilingvalnaia lichnost (osobennosti russkogo teksta avtora tiurkskogo proishojdeniia): Monografiia [Creative bilingual personality (features of the Russian text of the author of Turkic origin). Monograph]. – Astana: Izdatelstvo «CBOiMI», 2009. – 259 s. [in Russian]
Vasilevich A.P. Buryi i korichnevyi. Istoriia sosushestvovaniia i borby [Brown and brown. History of coexistence and struggle] // Iazyk. Soznanie. Kultura: Sb. statei / Pod red. N.V. Ufimcevoi, T.N. Ushakovoi. – M.– Kaluga: Eidos, 2005. – S. 270–284. [in Russian]
Kreidlin G.E. Neverbalnaia semiotika: Iazyk tela i estestvennyy iazyk [Nonverbal Semiotics: Body Language and Natural Language]. – M.: NLO, 2004. – 581 s. [in Russian]
Tatubaev S.S. Jesty kak komponent iskusstva. – Alma-Ata: Kazahstan, 1979. – 112 s.
Momynova B.K., Beisembaeva S.B. Kazahsko-russkiy tolkovyi slovar mimiki i jestov v kazahskom iazyke [Kazakh-Russian dictionary of facial expressions and gestures in the Kazakh language]. – Almaty: Qazaq universitetі, 2003. – 136 s. [in Kazakh/Russian]
Akishina A.A., Kano H., Akishina T.E. Jesty i mimika v russkoi rechi: Lingvostranovedcheskiy slovar [Gestures and facial expressions in Russian speech: Linguistic Dictionary]. – M.: Librokom, 2017. – 148 s. [Electronic resource]. URL: https://for-kidsandmum.ru/produce/a-a-akishina-kh-kano-t-e-akishina-zhesty-i-mimika-v-russkoj-rechi-lingvostranovedcheskij-slovar/ [in Russian]
Grigorieva S.A., Grigoriev N.V., Kreidlin G.E. Slovar iazyka russkih jestov [Russian Sign Language Dictionary]. – M.–Vena: IaRK, 2001. – 254 s. [in Russian]
Belger G. Garmoniia duha. – M.: Russkaia kniga, 2003. – 288 s. [in Russian]
Lebedinskaia V.G. Naimenovaniia drevnih sposobov izmereniia u raznyh narodov [Names of ancient measurement methods among different peoples] // Vestnik Piatigorskogo gosudarstvennogo lingvisticheskogo universiteta. – 2014. – №2. – S. 144–147. [in Russian]
