Фариза Оңғарсынованың өлеңдеріндегі туыстық қатынастар мен қаһармандық тақырыбының көрінісі
Кілт сөздер:
қазақ поэзиясы, фольклор, поэзияға әдеби талдау, кейіпкер, ұлттық болмыс.Аңдатпа
1960-жылдары қазақ әдебиетінде адуынды жырларымен көпшілікті елең
еткізген ақынның бірі – Фариза Оңғарсынованың өлеңдерінде патриотизм тақырыбының
орны ерекше. Жаны нәзік, сөзі өткір ақынның отты жырларында ұлттың өткен тарихы мен
қаһармандық оқиғалар кеңінен суреттелген. Қазақстанның халық жазушысы, қоғам
қайраткері, Абай атындағы Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті ақын Фариза
Оңғарсынова – қазақ әдебиетінде өзіндік стилімен танымал лирикалық ақындардың бірі
болумен қатар, замандастары мен кейінгі буын ақын-жазушыларға үлгі бола білген.
Ақынның таңдамалы өлеңдері түрлі тілдерге аударылған. Фариза Оңғарсынованың поэзиясы
туралы жазылған академиялық зерттеулерде оның өлеңдері көбінесе әдеби жанр мен
эстетика тұрғысынан талқыланатыны байқалады. Бұл зерттеуде авторлар Фариза
Оңғарсынованың өлеңдері қазақ халқының фольклорын зерделеу және тану үшін құнды
ақпарат көзі бола алатындығын көрсетуге тырысады. Бұл тұрғыда оның өлеңдеріндегі
фольклорлық элементтерді нақтылау арқылы олардың қолдану заңдылықтары сараланады.
Сонымен қатар, оның өлеңдеріндегі туыстық атаулар мен халық қаһармандары жайлы
өлеңдер құрылымы тұрғысынан талданады. Ақынның «Ананы жоқтау», «Анамен қоштасу»,
«Ағалар», «Сағындым, аға, сізді», «Кейбір жеңгейлер», «Әке туралы ой» өлеңдерінде қазақ
қоғамындағы туыстық қатынастың рөлі бейнеленген. Ал «Қабанбай батыр», «Исатайға»,
«Алмас қылыш немесе мен Махамбетпен қалай кездестім», «Қыран туралы жыр»
өлеңдерінде тарихи кейіпкерлердің бейнесі сипатталып, олардың ерен ерліктері кейінгі
ұрпаққа үлгі етілген. Осы ерекшеліктерге сүйене отырып мақалада аталған өлеңдердің
рухани жаңғыру тұрғысынан маңызы айшықталады.
Әдебиеттер тізімі
KAYNAKLAR
Кекілбаев Ә. Сыр десте. – Алматы: Жалын, 2009. – 584 б.
Қамарова Н. Қазіргі қазақ өлеңдеріндегі психологизм: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, 2000. – 25 б.
Қирабаев С. Ұлт тәуелсіздігі және қазақ әдебиеті. – Алматы: Жібек жолы, 2011. – 396 б.
Aktaş Ş. Şiir tahlili. Teori-Uygulama. – Ankara: Ağçağ Yayınları, 2009. – 280 s.
Kozgambayeva G., Yegizbaeva M., Urazbayeva A. Kazak Kültüründe “Yedi Ata” Kavramı ve Yedi Kuşağa Kadar Evliliğin Yasaklanması Geleneği // Millî Folklor. – 2021. – №129. – S. 45–57.
Shadkam Z. Kazakça Akrabalık İsimleri ve Onların Sözlü İletişimde Kullanım Özellikleri // Millî Folklor. – 2019. – №123. – S. 40–53.
Оңғарсынова Ф. Толық шығармалар жинағы. I-II-III-IV-V-VI том. – Алматы: Жалын, 2015. –320 б.
Керімбекова Б. Қазақ ақыны Фариза Оңғарсынова поэмаларының тарихи-сюжеттік негіздері // A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. – 2015. – №54. – S. 467–488.
Çetin N. Şiir Çözümleme Yöntemi. – Ankara: Akçağ Yayınları, 2015. – 288 s.
Yıldırım S. Kazak Kahramanlık Masalları. – Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2017. – 480 s.
Мутиев З. Фариза Оңғарсынованың лирикасы. – Орал: Шұғыла принт, 2019. – 222 б.
REFERENCES
Kekilbayev A. Syr deste [Pile of secrets]. – Almaty: Jalyn, 2009. – 584 b. [in Kazakh]
Qamarova N. Qazirgi qazaq olenderindegi psihologizm [Psychology in contemporary Kazakh poetry]: filol. gyl. kand. ... avtoref. – Almaty: Al Farabi atyndagy Qazaq ulttyq universitetі, 2000. – 25 b. [in Kazakh]
Kirabayev S. Ult Tauelsizdigi jane qazaq adebiyeti [National independence and Kazakh literature]. –Almaty: Jibek joly, 2011. – 396 b. [in Kazakh]
Aktash Sh. Shiir tahlili. Teori-Uygulama [Poetry analysis. Theory-Practice]. – Ankara: Agchag Yaiynlary, 2009. – 280 s. [in Turkish]
Kozgambayeva G., Yegizbaeva M., Urazbayeva A. Kazak Kulturunde “Yedi Ata” Kavramı ve Yedi Kushaga Kadar Evliligin Yasaklanması Gelenegi [The Concept of «Seven Ancestors» in Kazakh Culture and the Tradition of Prohibition of Marriage for Up to Seven Generations] // Milli Folklor. – 2021. – №129. – S. 45–57. [in Turkish]
Shadkam Z. Kazakcha Akrabalyk Isimleri ve Onlaryn Sozlu Iletishimde Kullanym Ozellikleri [Kazakh Relative Names and Their Usage in Oral Communication] // Milli Folklor. – 2019. – №123. – S. 40–53. [in Turkish]
Ongarsınova F. Tolyq shygarmalar jinagy [Complete collection of works]. I-II-III-IV-V-VI tom. – Almaty: Jalyn, 2015. – 320 s. [in Kazakh]
Kerımbekova B. Kazak Akyny Fariza Ongarsynova poemalarynyn tarihi-siujettik negizderi [The historical basis of the poems of the Kazakh poet Fariza Onggarsinova] // A.U. Turkiyat Arashtyrmalary Enstitusu Dergisi. – 2015. – №54. – S. 467–488. [in Kazakh]
Chetin N. Shiir Chozumleme Yontemi [Poetry analysis method]. – Ankara: Akchag Yaiynlary, 2015. – 288 s. [in Turkish]
Yyldyrym S. Kazak Kahramanlyk Masalları [Kazakh heroic tales]. – Ankara: Hoja Ahmet Yesevi Uluslararasy Turk-Kazak Universitesi, 2017. – 480 s. [in Turkish]
Mutiyev Z. Fariza Ongarsynovanyn lirikasy [Lyrics by Fariza Ongarsinova]. – Oral: Shugyla Print, 2019. – 222 s. [in Kazakh]
