The Problems of Lexicography of Arabic, Persian Words with New Meanings
Keywords:
dictionary, registry, dictionary article, Arabic words, Persian words, meaning.Abstract
It is known that semantic changes occur in the lexical layer of any language over time. Some lexical units become obsolete and fall out of common use, while some lexical units acquire a new meaning and enrich the vocabulary. In connection with the transition to the new Latin alphabet, changes and additions are being made to the base of the Kazakh literary language, including the borrowed Arabic and Persian words due to the expansion and narrowing of its semantic field. Because nowadays, due to the development of various branches of science (economy, Information System, culture and art, religion, pedagogy and psychology, natural science, law, radio communication, chemistry, biology, etc.), some Arabic and Persian words have undergone semantic changes and are being revived. In these areas, they have acquired a new terminological meaning. It is easy to see that such words are used by native speakers in the mass media and social networks in a new meaning. In this regard, the mentioned article deals with the issue of lexicography of Arabic and Persian words, which have acquired a new meaning. The composition of Arabic and Persian words included in the vocabulary of the dictionary is analyzed (Arabic, Persian words of national, regional use; old book words; religious words), the problem of inclusion in the dictionary entry, the problem of narrowing, expanding the semantic field, lexical units created by affixation are discussed. At the same time, the experience of the Turkic peoples, who moved to the Latin alphabet earlier than us, is taken into account. When analyzing the meaning of a word, the semantic field of a word, we are guided by comparative, cumulative methods. The lexicographical criteria for inclusion of input Arabic and Persian words in the dictionary are proposed.
References
Türkçe sözlük / Hzl. Şükrü Halûk Akalın ve başk. – Ankara: Türk Dil Kurumu, 2009. – 2244 s.
Байниязов А.Ж., Байниязова Ж.Т. Түрік тілінің түсіндірме сөздігінің жеке басылымдары туралы // Қазақстанның ғылымы мен өмірі. – 2015. – №1 (28). – Б. 21–25.
Devellioğlu F. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. – Ankara: Aydın Kitapevi, 2000. – 1712 s. 4. Жеменей И. Парсыша-қазақша сөздік. – Алматы: Зерде, 2003. – 448 б.
Cыздықова Р. Қазақ тіліндегі ескіліктер мен жаңалықтар. Ғылыми-танымдық зерттеу. – Алматы: Арыс, 2009. – 272 б.
Батчаев А.-Х.М. Заимствованная лексика карачаево-балкарского языка // Языковая ситуация в многоязычной поликультурной среде и вопросы сохранения и развития языков и литератур народов Северного Кавказа. Материалы Всероссийской научной конференции. – Карачаевск: КЧГУ, 2010. – С. 70–73.
Есенқұлов А., Әшімбаева Н. Кірме сөздерден жасалған философиялық терминдер // Терминдер және олардың аудармалары. – Алматы: Ғылым, 1990. – Б. 86–93.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 12-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. – 752 б.
Пернетақта. [Электронды ресурс]. URL: https://kk.wikipedia.org/wiki/ (қаралған күні 24.09.2023)
Сейітбекова А. Араб-парсы сөздерінің түсіндірме сөздігі (XII–XVII ғғ. жазба ескерткіштер негізінде). – Алматы: Мемлекеттік тілді дамыту институты. 2014. – 452 б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 9-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. – 744 б.
Қазақ әдеби тілінің сөздігі. Он бес томдық. 2-том. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2011. – 744 б. 13. Мансұров Н.Б. Ясауи хикметтеріндегі араб, парсы кірме сөздерінің орын алуы // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – № 3(129). – Б. 38–52
Жүк көліктерінің иелерінен «жасыл дәлізден» өту өтінімдері арнайы сайтта қабылданады. [Електрондық ресурс]. URL: https://azattyq-ruhy.kz/news/6426-zhuk-kolikterinin-ielerinen-zhasyl-d-lizben-otu-otinimderi-arnaiy-saitta-kabyldanady (қаралған күні 24.09.2023)
Türkçe sozluk [Turkish Dictionary] / Hzl. Shukru Haluk Akalyn ve bashk. – Ankara: Turk Dil Kurumu, 2009. – 2244 s. [in Turkish]
Bainiazov A.J., Bainiazova J.T. Turik tilinin tusindirme sozdiginin jeke basylymdary turaly // Qazaqstannyn gylymy men omiri. – 2015. – №1 (28). – B. 21–25. [in Kazakh]
Develioglu F. Osmanlyja-Turkche Ansiklopedik Lugat [The Osman-Turkish Encyclopedic Literature]. – Ankara: Aydın Kitapevi, 2000. – 1712 s. [in Turkish]
Jemenei I. Parsysha-qazaqsha sozdik [Persian-Kazakh dictionary]. – Almaty: Zerde, 2003. – 448 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Qazaq tilindegi eskilikter men janalyqtar. Gylymi-tanymdyq zertteu [Old and new in the Kazakh language. Scientific and Cognitive Research]. – Almaty: Arys, 2009. – 272 b. [in Kazakh]
Batchaev A.-H.M. Zaimstvovannaia leksika karachaevo-balkarskogo iazyka [Borrowed vocabulary of the Karachay-Balkar language] // Iazykovaia situacia v mnogoiazychnoi polikulturnoi srede i voprosy sohranenia i razvitia iazykov i literatur narodov Severnogo Kavkaza. Materialy Vserossiiskoi nauchnoi konferencii. – Karachaevsk: KChGU, 2010. – S. 70–73. [in Russian]
Esenqulov A., Ashimbaeva N. Kirme sozderden jasalgan filosofialyq terminder [Philosophical terms derived from loanwords] // Terminder jane olardyn audarmalary. – Almaty: Gylym, 1990. – B. 86–93. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 12-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen volumes. Volume 12]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 752 b. [in Kazakh]
Pernetaqta [Keyboard]. [Electronic resource]. URL: https://kk.wikipedia.org/wiki/. (date of access 24.09.2023) [in Kazakh]
Seitbekova A. Arab-parsy sozderinin tusindirme sozdigi (XII–XVII gg. jazba eskertkishter negizinde) [Explanatory dictionary of Arabic-Persian words (based on written monuments of the XII-XVII centuries)]. – Almaty: Memlekettik tildi damytu instituty, 2014. – 452 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 9-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen volumes. Volume 9]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 744 b. [in Kazakh]
Qazaq adebi tilinin sozdigi. On bes tomdyq. 2-tom [Dictionary of the Kazakh literary language. Fifteen volumes. Volume 2]. – Almaty: Qazaq enciklopediasy, 2011. – 744 b. [in Kazakh] 13. Mansurov N.B. Iasaui hikmetterіndegі arab, parsy kіrme sozderіnіn oryn aluy [The appearance of Arabic and Persian words in the “Hikmets” of Yasawi] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. – № 3(129). – B. 38–52. [in Kazakh]
Juk kolikterinin ielerinen «jasyl dalizben» otu otinimderi arnaiy saitta qabyldanady. [Electronic resource]. URL: http://www.halyk-gazeti.kz/ (date of access 24.09.2023) [in Kazakh]
