Buhar zhyrau’nun eserlerinde ‘sonsuzluk ülkesi’ fikri
16 22
Anahtar Kelimeler:
şiir, sonsuzluk ülkesi, zhyrau, fikir, edebi miras, dünya görüşü.Özet
Makale, Buhar Zhyrau’nun şiirine yansıyan ‘Sonsuzluk Ülkesi’ fikrini ele alıyor. Buhar zhyrau, zamanının önde gelen Zhyrau’su, devlet adamı, sosyo-politik ve manevi meseleleri sanatsal diliyle derinlemesine aktaran, ulusal birliği ve bağımsızlığı teşvik eden bir kişidir. Zhyrau’nun eserlerinin ana teması Kazak halkının birliği, bağımsızlığı, devletinin korunmasıdır. Zhyrau’nun şiirindeki ‘Sonsuzluk Ülkesi’ kavramı, derin tarihsel ve manevi önemi olan konulardan biridir. Çalışma sırasında, ‘Sonsuzluk Ülkesi’ fikrinin tarihsel kökleri ve onun Zhyrau şiirindeki geleneksel devamı nispeten analiz edildi. ‘Sonsuzluk Ülkesi’ fikri ilk olarak Orhun-Yenisey eski Türk yazılı anıtlarına yansıdı. Eski zamanlara dayanan ‘Sonsuzluk Ülkesi’ fikri yüzyıllar boyunca tarihin derinliklerinde korundu ve yeniden canlandırıldı. Makalenin asıl amacı, Buhar Zhyrau’nun eserleri de dahil olmak üzere Kazak şiirinde ‘Sonsuzluk Ülkesi’ fikrinin yansımasını düşünmekti.
Zhyrau’nun şiirinin temel amacı, tarihin sayfalarındaki önemli olayları gelecek nesillere özgün ve rafine bir dille iletmek ve onları manevi bir miras olarak bırakmaktır. Kazak Hanlığı döneminin edebiyatında yerlerini alan Zhyrauylar, büyük halk düzeyindeki sosyal açıdan önemli sorunları kutladılar. XV-XVIII. yüzyılların Zhyrau şiirlerinde ülke, başarı, zaman hakkında derinlemesine düşünüyorlar ve sonsuzluğa dönüşme fikrini destekliyorlar. Zhyrau’nun şiirinin ana temaları, atalarından miras kalan toprağın korunması ile ülkenin birliğinin korunması gibi konulardı. Yaşam hakkında derinden endişelenen, insanların geleceği hakkında düşünen Zhyrauts, eserlerinde hümanist bir şekilde felsefi ve didaktik sonuçlar formüle ediyor.
Maneviyat açısından halkımızın yenilenmesi ve refahı doğrudan edebiyata bağlıdır. Edebiyatın asil değerler olduğu gerçeğinden bahsedersek, o zaman Zhyrau’nun şiiri paha biçilmez incilerimizden biridir. Zhyrau’nun şiirinde yerini alan Buhar Jirau, ülkesinin geleceğini Kültegin, Tonyukuk olarak düşünenlerden biridir. Eski Türk edebiyatından devam eden ‘Sonsuzluk Ülkesi’ düşüncesi, bugün Kazak halkının ülke çapındaki bütünlüğün ana çekirdeği haline geliyor. Bu nedenle edebi eserlerde ‘Sonsuzluk Ülkesi’ fikrinin incelenmesi, her zaman alakalı olmayan konulardan biridir.
Referanslar
Казахский фольклор в собрании Г.Н. Потанина. – Алма-Ата: Наука, 1972. – 379 с.
Мағауин М. Қобыз сарыны. ХV-ХVІІІ ғасырларда жасаған қазақ ақын-жыраулары. Өңд. 5-ші рет
басылуы. – Алматы: Мектеп, 2007. – 192 б.
Бес ғасыр жырлайды / Құраст. М. Мағауин, М. Байділдаев. Т.1. – Алматы: Жазушы, 1989. –
б.
Жеті ғасыр жырлайды: екі томдық. 1 том. – Алматы: Жазушы, 2004. – 400 б.
Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 240 б.
Мағауин М. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 176 б.
Жолдасбеков М. Орхон ескерткіштері. – Астана: Фолиант, 2001. – 176 б.
Сүйіншалиев Х. Қазақ әдебиетінің тарихы. – Алматы: Санат, 2006. – 904 б.
Қыраубайқызы А. Ежелгі әдебиет. Жоғары оқу орындарының филология және журналистика
факультетінің студенттеріне арналған оқу құралы. – Астана: Елорда, 2001. – 224 б.
Досжан Р.А., Смайлов А.Б. Билік және даналық ілімі // Ясауи университетінің хабаршысы. –
– №2 (128). – Б. 21–33.
Мырзахметов М., Омаров Н., Кайимов М. Ұлы дала кемеңгері – Бұқар жырау
шығармаларындағы ұлттық құндылықтар // Qazaqtany. – 2019. – №1. – Б. 128–130.
Алимбаев А.Е. Көне түркі әдебиетіндегі Мәңгілік ел идеясының жырлануы: Филос. док. (PhD) ...
дис. – Астана, 2021. – 100 б.
Kazahskij folklor v sobranii G.N. Potanina [Kazakh folklore in the collections of G.N. Potanin]. –
Alma-Ata: Nauka, 1972. – 379 s. [in Russian]
Magauin M. Qobyz saryny. XV–XVІІІ gasyrlarda jasagan qazaq aqyn-jyraulary [Kobyz melody.
Kazakh poets and zhyrau created in ХV-ХVІІІ centuries]. Ond. 5-shі ret basyluy. – Almaty: Mektep,
– 192 b. [in Kazakh]
Bes gasyr jyrlaidy / Qurast. M. Magauin, M. Baidіldaev [Five centuries sings]. Т.1. – Almaty:
Zhazushy, 1989. – 384 b. [in Kazakh]
Jetі gasyr jyrlaidy: ekі tomdyq [Seven centuries sing: two volumes]. – Almaty: Jazushy, 2004. 1 tom. –
b. [in Kazakh].
Auezov M. Adebiet tarihy [History of literature]. – Almaty: Ana tili, 1991. – 240 b. [in Kazakh]
Magauin M. Qazaq handygy dauіrіndegі adebiet [Literature in the era of the Kazakh Khanate]. –
Almaty: Ana tili, 1992. – 176 b. [in Kazakh]
Joldasbekov M. Orhon eskertkіshterі [Orkhon monuments]. – Astana: Foliant, 2001. – 176 b. [in
Kazakh]
Suinshіaliev H. Qazaq adebietіnіn tarihy [History of Kazakh literature]. – Almaty: Sanat, 2006. – 904 b.
[in Kazakh]
Qyraubaiqyzy A. Ejelgi adebiet: jogary oqu oryndarynyn filologia jane jurnalistika fakultetіnіn
studentterіne arnalgan oqu quraly [Ancient literature: Educational tool for students]. – Astana: Elorda,
– 224 p. [in Kazakh]
Dosjan R.A., Smailov A.B. Bilіk jane danalyq іlіmі [Teaching of Power and Wisdom] // Iasaui
universitetіnіn habarshysy. – 2023. – №2 (128). – B. 21–33. [in Kazakh]
Myrzahmetov M., Omarov N., Kaiimov M. Uly dala kemengerі – Buqar jyrau shygarmalaryndagy
ulttyq qundylyqtar [Great field genius – national values in the works of Bukhar Zhyrau] // Qazaqtany. –
– №1. – B. 128–130. [in Kazakh]
Alimbaev A.E. Kone turkі adebietіndegі Mangіlіk el ideiasynyn jyrlanuy: Filos. dok. (PhD) … dis.
[Glorifying of idea of Mangilik el in ancient Turkic literature: Dis.]. – Astana, 2021. – 100 b. [in
Kazakh]
