Şakerim kudayberdiula’nin eserlerindeki atasözlerinin milli ve kültürel temelleri
16 25
Anahtar Kelimeler:
Etnolinguistik, psikoloji, milli bilinç, kolektif bilinç, karakter, gelenekler, etik.Özet
Antropolojik bir yönelime dayanan dilbilimin modern gelişiminde asıl mesele, popüler kimliği yansıtan, ulusal ruhu güçlendiren, manevi değerleri gösteren kaynakların özünün derin bilgisi ile açıklanmasıdır. Ulusun büyük şahsiyeti, şair-düşünür, besteci Şakarim Kudayberdiyevich’in zengin mirası, dil bilgisi, bilişsel dilbilim, dilbilimsel kültürbilim, aksiyolojik dilbilim şeklinde revizyon açısından kapsamlı bir çalışma gerektirmeye devam ediyor. Araştırma makalelerinin çoğu edebiyat çalışmaları alanında yazılmıştır. Bu, Şakarim Kudayberdiyevich’in eserlerinin sanatsal dilini öğrenme sorununun alaka düzeyini izleyebilir. Dil dünyasına gelen sürekli ifadeler, atasözleri, bilmeceler, sözlü edebiyat kalıpları, yüzyıllar boyunca etnik grubun deneyimlerinden gelir ve etnik grup hakkında değerli veriler depolar. Kişisel kullanımlarına ek olarak, şairlerin ve yazarların sanatsal dillerinde sıklıkla bulunurlar, yapısal faaliyetlerinin yanı sıra sözcüksel-anlamsal bir katmana sahiptirler ve işlevsel bir işleyişi yerine getirirler. Bu makale, Şakerim Kudayberdiula’nın eserlerinde bulunan atasözleri tam olarak üç birim temelinde ele almaktadır: milli karakter, milli duygular, milli ruhun uyumunu oluşturan milli gelenekler, devlet. Burada tarihsel ve karşılaştırmalı yönteme dayalı sözlüksel-anlamsal bir analiz yapılır, Şakarim Kudayberdiyevich’in kurgu eserlerinde kullanılan atasözleri ve sözler hakkındaki ulusal temel bilgiler ve ulusal bilginin tezahürleri incelenir.
Referanslar
Қайдар Ә. Ғылымдағы ғұмыр. Мақалалар, баяндамалар жинағы. Т.1: – Алматы: «Сардар» баспа
үйі, 2014. – 520 б.
Danang S.N. Uncovering the pedagogical propositions embedded in indonesian proverbs through
cognitive semantics analysis // International journal of innovative research in multidisciplinary
education. – 2023. №02(11). – P. 585–601. https://doi.org/10.58806/ijirme.2023.v2i11n07
Смағұлова Г. Қазақ фразеологиясы лингвистикалық парадигмаларда: монография. – Алматы:
Елтаным, 2020. – 256 б.
Сыздықова Р. Сөз құдіреті. Көптомдық шығармалар жинағы. Т.6. – Алматы: Ел-шежіре, 2014. –
б.
Шаңбай Т. Ұғым мәдениеті (Шәкәрім шығармашылығы аясында). – Алматы: Раритет, 2009. –
б.
Шәкәрімтану мәселелері: Сериялық ғылыми жинақ. Т.2. / «Атамекен» сериясы. – Алматы:
Раритет, 2007. – 376 б.
Құдайбердіұлы Шаһкәрім шығармаларының үш томдық жинағы. Т.2: Өкінішті ғұмыр. –
Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2008. – 432 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.66: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2010. – 350 б.
Құдайбердіұлы Шаһкәрім шығармаларының үш томдық жинағы. Т.1: Өлеңдер. Қажыма, ойым,
қажыма. – Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2008. – 408 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.65: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2010. – 414 б.
Қайдар Ә. Қазақтар ана тілі әлемінде (этнолингвистикалық сөздік). Т.1: Адам. – Алматы: Дайкпресс, 2009. – 784 б.
Абай. Сен де бір кірпіш дүниеге. Өлеңдер мен қарасөздер. – Алматы: Атамұра, 2014. – 288 б.
Қайдар Ә.Т. Халық даналығы (қазақ мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігі және зерттеу). –
Алматы: Тоғанай Т, 2004, – 560 б.
Есім Ғ. Данышпан Шәкәрім. – Алматы: Атамұра, 2008. – 336 б.
Айткулова Г.А., Ислам Д.А. Ұлттық паремиологиядағы «еңбекқорлықжалқаулық» концептінің
тілдік ерекшеліктері // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №2(128). –Б. 125–136.
https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.67: Қазақ мақал-мәтелдері (Қытай қазақтарының мақал-мәтелдері).
– Астана: Фолиант, 2011. – 464 б.
Салқынбай А. Шәкәрім шыққан шың. – Алматы: Қазақ университеті, 2020. – 213 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.69: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2011. – 440 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.68: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2011. – 400 б.
Кенжеахметұлы С. Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. – Алматы: Атамұра, 2013. –
б.
Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді (сөздердің қолданылу тарихынан). Көптомдық шығармалар
жинағы. Т.4. – Алматы: Ел-шежіре, 2014. – 412 б.
Qaidar A. Gylymdagy gumyr. Maqalalar, baiandamalar jinagy [Life in science. Collection of articles,
reports]. T.1. – Almaty: «Sardar» baspa uii, 2014. – 520 b. [in Kazakh]
Danang S.N. Uncovering the pedagogical propositions embedded in indonesian proverbs through
cognitive semantics analysis // International journal of innovative research in multidisciplinary
education. – 2023. №02(11). – P. 585–601. https://doi.org/10.58806/ijirme.2023.v2i11n07
Smagulova G. Qazaq frazeologiasy lingvistikalyq paradigmalarda: monografia [Kazakh phraseology in
linguistic paradigms: monograph]. – Almaty: Eltanym, 2020. – 256 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Soz qudireti. Koptomdyq sygarmalar jinagy [The power of the word. Collection of multivolume works]. T.6. – Almaty: El-sejıre, 2014. – 296 b. [in Kazakh]
Shanbai T. Ugym madenieti (Sakarim sygarmasylygy aiasynda) [Culture of concepts (in the context of
Shakarim's work)] – Almaty: Raritet, 2009. – 352 b. [in Kazakh]
Shakarimtanu maseleleri: Serialyq gylymi jinaq [Problems of Shakarimology: serial scientific
collection]. T.2. / «Atameken» seriasy. – Almaty: Raritet, 2007. – 376 b. [in Kazakh]
Qudaiberdiuly Shahkarim aygarmalarynyn ush tomdyq jinagy. T.2: Okinishti gumyr [A three-volume
collection of works by Kudaiberdiuly Shahkarim. Vol. 2: The sad life]. – Almaty: Halyqaralyq Abai
kluby, 2008. – 432 b. [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.66: Qazaq maqal-matelderı [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 66: Kazakh proverbs and sayings]. – Astana: Foliant, 2010. – 350 b. [in Kazakh]
Qudaiberdiuly Shahkarim sygarmalarynyn ush tomdyq jinagy. T.1: Olender. Qajyma, oiym, qajyma
[Three-volume collection of works by Kudaiberdyuly Shakarim. Vol. 1: Poems. Don't get tired, my
mind, don't get tired]. - Almaty: Halyqaralyq Abai kluby, 2008. – 408 b. [in Kazakh]
Babalar sozı: Juz tomdyq. T.65: Qazaq maqal-matelderı [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 65: Kazakh proverbs and sayings]. – Astana: «Foliant», 2010. – 414b. [in Kazakh]
Qaidar A. Qazaqtar ana tili aleminde (etnolingvistikalyq sozdik) [Kazakhs in the world of their native
language (ethnolinguistic dictionary)]. T.1: Adam. – Almaty: Daik-pres, 2009. – 784 b. [in Kazakh]
Abai. Sen de bir kirpish duniege. Olender men qarasozder [You are also one brick of the world. Poems
and sayings]. – Almaty: Atamura, 2014. – 288b. [in Kazakh]
Qaidar A.T. Halyq danalygy (qazaq maqal-matelderinin tusindirme sozdigi jane zertteu) [Folk wisdom
(Explanatory Dictionary of Kazakh proverbs and research]. – Almaty: Toganai T, 2004. – 560 b. [in
Kazakh]
Esim G. Danyshpan Shakarim [Shakarim The Sage]. – Almaty: Atamura, 2008. – 336 b. [in Kazakh]
Aitkulova G.A., Islam D.A. Ulttyq paremiologiadagy «enbekqorlyqjalqaulyq» konceptіnіn tіldіk
erekshelіkterі [Linguocognitive Analysis of the Concept of «Diligence/Laziness» in Kazakh
Paremiology] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. – №2 (128). – B. 125–136.
https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686 [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.67: Qazaq maqal-matelderı (Qytai qazaqtarynyn maqal-matelderi) [The
word of ancestors: one hundred volumes. Vol. 67: Kazakh Proverbs (proverbs of Chinese Kazakhs)]. –
Astana: Foliant, 2011. – 464 b. [in Kazakh]
Salqynbai A. Shakarim shyqqan shyn [The peak of Shakarim]. – Almaty: Qazaq universiteti, 2020. –
b. [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.69: Qazaq maqal-matelderi [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 69: Kazakh Proverbs]. – Astana: Foliant, 2011. – 440 b. [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.68: Qazaq maqal-matelderi [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 68: Kazakh Proverbs]. – Astana: Foliant, 2011. – 400 b. [in Kazakh]
Kenjeahmetuly S. Qazaqtyn salt-dasturleri men adet-guryptary [Traditions and customs of the Kazakh
people]. – Almaty: Atamura, 2013. – 384 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Sozder soileidi (sozderdin qoldanylu tarihynan). Koptomdyq sygarmalar jinagy. T.4
[Words speak (from the history of the use of words). Collection of multi-volume works. Vol. 4.]. –
Almaty: El-sejire, 2014. – 412 b. [in Kazakh]
