Национальные культурные основы пословиц и поговорок в произведениях Шакарима Кудайбердиулы
16 25
Ключевые слова:
этнолингвистика, психология, национальное познание, коллективное сознание, характер, обычаи и традиций, этика.Аннотация
В современном развитии языкознания, основанном на
антропоцентрической направленности, актуальным вопросом является глубокое познание и
раскрытие сущности источников, отражающих народную идентичность, укрепляющих
национальный дух, демонстрирующих духовные ценности. Богатое наследие великого
деятеля нации, поэта-мыслителя, композитора Шакарима Кудайбердиулы по-прежнему
требует всестороннего изучения с точки зрения языкового познания, пересмотра в форме
когнитивной лингвистики, лингвокультурологии, аксиологической лингвистики.
Большинство исследовательских работ написано в области литературоведения. В этом
можно проследить актуальность проблемы изучения художественного языка произведений
Шакарима Кудайбердиевича. Фразеологизмы, пословицы, поговорки, загадки, образцы
устной литературы, которые приходят в языковой мир, происходят из многолетней практики
этноса и хранят ценные данные об этносе. И они, помимо личного употребления, часто
встречаются в художественном языке поэтов и писателей, помимо своей структурной
деятельности, имеют лексико-семантическое значение. В этой статье пословицы и
поговорки, встречающиеся в произведениях Шакарима Кудайбердиулы, именно в этом
контексте анализируются на основе трех единиц: национального характера, национального
чувства, национальных обычаев и традиций, составляющих гармонию национальной души и состояния. В статье проводится лексико-семантический анализ на основе историкосравнительного метода, изучаются национальные основы и проявления национального
познания пословиц и поговорок, использованных в художественных произведениях
Шакарима Кудайбердиулы.
Библиографические ссылки
Қайдар Ә. Ғылымдағы ғұмыр. Мақалалар, баяндамалар жинағы. Т.1: – Алматы: «Сардар» баспа
үйі, 2014. – 520 б.
Danang S.N. Uncovering the pedagogical propositions embedded in indonesian proverbs through
cognitive semantics analysis // International journal of innovative research in multidisciplinary
education. – 2023. №02(11). – P. 585–601. https://doi.org/10.58806/ijirme.2023.v2i11n07
Смағұлова Г. Қазақ фразеологиясы лингвистикалық парадигмаларда: монография. – Алматы:
Елтаным, 2020. – 256 б.
Сыздықова Р. Сөз құдіреті. Көптомдық шығармалар жинағы. Т.6. – Алматы: Ел-шежіре, 2014. –
б.
Шаңбай Т. Ұғым мәдениеті (Шәкәрім шығармашылығы аясында). – Алматы: Раритет, 2009. –
б.
Шәкәрімтану мәселелері: Сериялық ғылыми жинақ. Т.2. / «Атамекен» сериясы. – Алматы:
Раритет, 2007. – 376 б.
Құдайбердіұлы Шаһкәрім шығармаларының үш томдық жинағы. Т.2: Өкінішті ғұмыр. –
Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2008. – 432 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.66: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2010. – 350 б.
Құдайбердіұлы Шаһкәрім шығармаларының үш томдық жинағы. Т.1: Өлеңдер. Қажыма, ойым,
қажыма. – Алматы: Халықаралық Абай клубы, 2008. – 408 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.65: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2010. – 414 б.
Қайдар Ә. Қазақтар ана тілі әлемінде (этнолингвистикалық сөздік). Т.1: Адам. – Алматы: Дайкпресс, 2009. – 784 б.
Абай. Сен де бір кірпіш дүниеге. Өлеңдер мен қарасөздер. – Алматы: Атамұра, 2014. – 288 б.
Қайдар Ә.Т. Халық даналығы (қазақ мақал-мәтелдерінің түсіндірме сөздігі және зерттеу). –
Алматы: Тоғанай Т, 2004, – 560 б.
Есім Ғ. Данышпан Шәкәрім. – Алматы: Атамұра, 2008. – 336 б.
Айткулова Г.А., Ислам Д.А. Ұлттық паремиологиядағы «еңбекқорлықжалқаулық» концептінің
тілдік ерекшеліктері // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №2(128). –Б. 125–136.
https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.67: Қазақ мақал-мәтелдері (Қытай қазақтарының мақал-мәтелдері).
– Астана: Фолиант, 2011. – 464 б.
Салқынбай А. Шәкәрім шыққан шың. – Алматы: Қазақ университеті, 2020. – 213 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.69: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2011. – 440 б.
Бабалар сөзі: Жүз томдық. Т.68: Қазақ мақал-мәтелдері. – Астана: Фолиант, 2011. – 400 б.
Кенжеахметұлы С. Қазақтың салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары. – Алматы: Атамұра, 2013. –
б.
Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді (сөздердің қолданылу тарихынан). Көптомдық шығармалар
жинағы. Т.4. – Алматы: Ел-шежіре, 2014. – 412 б.
Qaidar A. Gylymdagy gumyr. Maqalalar, baiandamalar jinagy [Life in science. Collection of articles,
reports]. T.1. – Almaty: «Sardar» baspa uii, 2014. – 520 b. [in Kazakh]
Danang S.N. Uncovering the pedagogical propositions embedded in indonesian proverbs through
cognitive semantics analysis // International journal of innovative research in multidisciplinary
education. – 2023. №02(11). – P. 585–601. https://doi.org/10.58806/ijirme.2023.v2i11n07
Smagulova G. Qazaq frazeologiasy lingvistikalyq paradigmalarda: monografia [Kazakh phraseology in
linguistic paradigms: monograph]. – Almaty: Eltanym, 2020. – 256 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Soz qudireti. Koptomdyq sygarmalar jinagy [The power of the word. Collection of multivolume works]. T.6. – Almaty: El-sejıre, 2014. – 296 b. [in Kazakh]
Shanbai T. Ugym madenieti (Sakarim sygarmasylygy aiasynda) [Culture of concepts (in the context of
Shakarim's work)] – Almaty: Raritet, 2009. – 352 b. [in Kazakh]
Shakarimtanu maseleleri: Serialyq gylymi jinaq [Problems of Shakarimology: serial scientific
collection]. T.2. / «Atameken» seriasy. – Almaty: Raritet, 2007. – 376 b. [in Kazakh]
Qudaiberdiuly Shahkarim aygarmalarynyn ush tomdyq jinagy. T.2: Okinishti gumyr [A three-volume
collection of works by Kudaiberdiuly Shahkarim. Vol. 2: The sad life]. – Almaty: Halyqaralyq Abai
kluby, 2008. – 432 b. [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.66: Qazaq maqal-matelderı [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 66: Kazakh proverbs and sayings]. – Astana: Foliant, 2010. – 350 b. [in Kazakh]
Qudaiberdiuly Shahkarim sygarmalarynyn ush tomdyq jinagy. T.1: Olender. Qajyma, oiym, qajyma
[Three-volume collection of works by Kudaiberdyuly Shakarim. Vol. 1: Poems. Don't get tired, my
mind, don't get tired]. - Almaty: Halyqaralyq Abai kluby, 2008. – 408 b. [in Kazakh]
Babalar sozı: Juz tomdyq. T.65: Qazaq maqal-matelderı [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 65: Kazakh proverbs and sayings]. – Astana: «Foliant», 2010. – 414b. [in Kazakh]
Qaidar A. Qazaqtar ana tili aleminde (etnolingvistikalyq sozdik) [Kazakhs in the world of their native
language (ethnolinguistic dictionary)]. T.1: Adam. – Almaty: Daik-pres, 2009. – 784 b. [in Kazakh]
Abai. Sen de bir kirpish duniege. Olender men qarasozder [You are also one brick of the world. Poems
and sayings]. – Almaty: Atamura, 2014. – 288b. [in Kazakh]
Qaidar A.T. Halyq danalygy (qazaq maqal-matelderinin tusindirme sozdigi jane zertteu) [Folk wisdom
(Explanatory Dictionary of Kazakh proverbs and research]. – Almaty: Toganai T, 2004. – 560 b. [in
Kazakh]
Esim G. Danyshpan Shakarim [Shakarim The Sage]. – Almaty: Atamura, 2008. – 336 b. [in Kazakh]
Aitkulova G.A., Islam D.A. Ulttyq paremiologiadagy «enbekqorlyqjalqaulyq» konceptіnіn tіldіk
erekshelіkterі [Linguocognitive Analysis of the Concept of «Diligence/Laziness» in Kazakh
Paremiology] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. – №2 (128). – B. 125–136.
https://doi.org/10.47526/2023-2/2664-0686 [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.67: Qazaq maqal-matelderı (Qytai qazaqtarynyn maqal-matelderi) [The
word of ancestors: one hundred volumes. Vol. 67: Kazakh Proverbs (proverbs of Chinese Kazakhs)]. –
Astana: Foliant, 2011. – 464 b. [in Kazakh]
Salqynbai A. Shakarim shyqqan shyn [The peak of Shakarim]. – Almaty: Qazaq universiteti, 2020. –
b. [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.69: Qazaq maqal-matelderi [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 69: Kazakh Proverbs]. – Astana: Foliant, 2011. – 440 b. [in Kazakh]
Babalar sozi: Juz tomdyq. T.68: Qazaq maqal-matelderi [The word of ancestors: one hundred volumes.
Vol. 68: Kazakh Proverbs]. – Astana: Foliant, 2011. – 400 b. [in Kazakh]
Kenjeahmetuly S. Qazaqtyn salt-dasturleri men adet-guryptary [Traditions and customs of the Kazakh
people]. – Almaty: Atamura, 2013. – 384 b. [in Kazakh]
Syzdyqova R. Sozder soileidi (sozderdin qoldanylu tarihynan). Koptomdyq sygarmalar jinagy. T.4
[Words speak (from the history of the use of words). Collection of multi-volume works. Vol. 4.]. –
Almaty: El-sejire, 2014. – 412 b. [in Kazakh]
