Фольклорлық жанрларды оқыту арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту
42 56
Кілт сөздер:
фольклор, халық ауыз әдебиеті, білім беру парадигмалары, метабілімділік, тәрбие, шығармашылық қабілеттер, функционалдық сауаттылық.Аңдатпа
Мақала авторлары фольклорлық жанрды оқыту арқылы оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту бағытында оқыту мен оқу үдерісін нәтижелі ұйымдастыру мәселелерін қозғайды. Олар өте өзекті болып табылатын мәселелерді зерттеп, уақыт талабы тұрғысынан оқушылардың ақпаратты қабылдау әлеуеті, шығармашылық қабілеттері мен сапалы білім беру ізденістеріне қатысты тың идеяларымен бөліседі. Фольклорлық жанрдың бүгінгі ұрпақ ерекшеліктерін ескере отырып оқытылуымен бірге, олардың жүйелі білім алуына мүмкіндік тудыратын, ой-өрісін тереңдететін ауқымды ақпараттар арнасы екеніне тоқталады. Сондықтан, метатанудың қайнар көзі екенін негіздей отырып, жұмыс сонымен қатар оның шығармашылық ізденіске және оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруға негіз болатынын көрсетеді.
5-8-сынып оқушыларының жас ерекшелігіне сәйкес білім беру парадигмалары және дамытатын оқыту әдістері мен тәжірибе нәтижелері сөз болады. Фольклорлық жанрды оқытудың психологиялық-педагогикалық аспектілерін қарастырып, білімді игертумен қатар, халықтың әдеби мұраларының тәрбиелік мәні мен маңызын терең танып білуге назар аудартады. Фольклорлық жанрдың құндылықтарының оқушылар шығармашылығы мен тұлғалық қасиеттерін дамытудағы рөлін тілге тиек етеді.
Авторлар ұлт мәдениетінің асыл арнасы болып табылатын фольклорлық туындыларды сапалы оқыту маңыздылығы, жаһандану дәуірінде оқушылардың ұлт мәдениетін жақсы білумен қатар, оны насихаттап, әлемдік мәдениеттің озық үлгілері деңгейінде тани білуіне ықпал ететін педагог шеберлігі туралы ой қозғайды. Осы тұрғыдан фольклорлық жанрды оқыту, оның құндылықтарын ұрпақ бойына дарыту және осы бағытта жүзеге асырылған нәтижелі тәжірибе ізденістерімен таныстыруды мақсат еткен. Бұл – уақыт талабымен үндескен қадам. Фольклорлық жанрды оқыту мәселесіне тың көзқарасқа, зерттеу нәтижелеріне негізделген, болашақ пән мамандарының ізденісі мен жауапкершілігіне бағдар беретін келелі мәселелерді қамтыған мақала фольклорды, әдебиетті оқыту ізденістері мен зерттеулерге арқау бола алады.
Әдебиеттер тізімі
Әзібаева Б. Мәлік Ғабдуллин – фольклортанушы // Кіт.: Классикалық зерттеулер. Т. 24. – Алматы: Әдебиет әлемі, 2014.– 408 б.
Алтынсарин Ы. Тазабұлақ: Өлеңдер, әңгімелер, очерктер, хаттар. – Алматы: Мазмұндама, 2022. – 164 б.
Ыбраев Ш. Ақ сандық, көк сандық: балалар фольклоры. – Алматы: Жазушы, 1991. – 256 б.
Қасқабасов С. Ойөріс (Фольклор туралы). – Астана: Фолиант, 2017. – 320 б.
Жұмалиев Қ. Әдебиет теориясы (1960–1970 жж.) // Кіт.: Классикалық зерттеулер. Көптомдық. Т. 15. – Алматы: Әдебиет әлемі, 2013.– 412 б.
Жолдасбекова А.А., Искалиева А.Т., Жолдасбекова Б.А. Студенттердің креативтілігін дамыту мәселесін теориялық талдау // Ясауи университетінің Хабаршысы. – 2024. – №2(132). – Б. 194–203. https://doi.org/10.47526/2024-2/2664-0686.54
Философский энциклопедический словарь / Под ред. А.А. Иванова. – М.: Гардарики, 2004. – 1072 с.
Teaching for Equity: The role of folklore in a time of crisis and opportunity / Guest Editor: S. Morales // Journal of Folklore and Education. – 2020. – Vol. 7. – 161 p.
Creative Texts. Creative Traditions / Guest Editor: Sandy H.L. // Journal of Folklore and Education. – 2021. – Vol. 8. – 189 p.
Лук А.Н. Психология творчества: учебное пособие. – М.: Просвещение, 1998. – 128 с.
Ruth B. Bottigeimer. Illustrations to fairy tales and gender in the real world: Functions, conceptualization and publication // Relief. – 2010. – №4 (2). – P. 142–157.
Virtue D., Vogler K.E. The pedagogical value of folk literature as a cultural resource for teaching social studies: An analysis of Danish folk tales // Journal of Social Research Studies. – 2008. – Т. 32. №1. – P. 28–39.
Мырзабаев А.Б. Оқушылар шығармашылығын дамытуда белсенді оқытудың дидактикалық мүмкіндіктері: автореф. ... пед. ғыл. канд. – Қарағанды, 2004. – 30 б.
Дирксен Л.Г. Преемственность в развитии творческих способностей детей разновозрастного уровня (Изобразительное искусство): дис. ... канд. пед. наук. – Астана, 2004. – 173 с.
Тұрғынбаева Б.А. Мұғалімнің шығармашылық әлеуетін біліктілікті арттыру жағдайында дамыту: теория және тәжірибе. – Алматы, ББЖ КБАРИ, 2005. – 252 б.
Досмамбетова Ш.Б., Садуахасова Г. Ж. Оқу-тәрбие үрдісінде шығармашыл тұлғаны қалыптастыру мәселелері // Молодой ученый. – 2015. – №1.1 (81.1). – С. 98–100.
Рыскельдиева Г.Д., Иманбаева М.Т., Қайыпжанқызы С. Қазақ әдебиеті. Мұғалім кітабы: Жалпы білім беретін мектептің 6-сынып мұғалімдеріне арналған әдістемелік құрал. – Астана: Арман-ПВ, 2023. – 184 б.
Дала фольклорының антологиясы. – Т. 6. – Алматы: Brand book, 2020.– 484 б.
Әуезов М. Фольклор туралы зерттеулер // Кіт.: Классикалық зерттеулер. Көптомдық. Т. 11. – Алматы: Әдебиет әлемі, 2012.– 384 б.
Садырбаев С. Сөз асылы – сөзде (қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: Қазақ университеті, 2009. – 292 б.
REFERENCES
Azimbaeva B. Malik Gabdullin – folklortanushy // Kit.: Klassikalyq zertteuler. T. 24. [Malik Gabdullin – folklorist // In: Classical research. Multithreaded. Vol. 24]– Almaty: Adebiet alemi, 2014. – 401 b. [in Kazakh]
Altynsarin Y. Tazabulaq: Olender, angimeler, ocherter, hattar [Tazabulaq: Poems, stories, essays, letters]. – Almaty: Mazmundama, 2022. – 164 b. [in Kazakh]
Ybraev Sh. Aq sandyq, kok sandyq: balalar folklory [White chest, blue chest: children’s folklore]. – Almaty: Jazyshy, 1991. – 256 b. [in Kazakh]
Qasqabasov S. Oyoris (Folklor turaly) [Oyoris (about folklore)]. – Astana: Foliant, 2017. – 320 b. [in Kazakh]
Jumaliev Q. Adebiet teoriasi (1960–1970 jj.) // Kit.: Klassikalyq zertteuler: Koptomdyq [Literary theory (1960-1970.) // In: Classical research. Multithreaded. Vol. 15.]. – Almaty: Ádebiet álemi, 2013. – Т. 15. – 412 b. [in Kazakh]
Joldasbekova A.A., Iskalieva A.T., Joldasbekova B.A. Studentterdin kreativtiligin damytu maselesin teorialyq taldau [Theoretical Analysis of the Problem of Student Creativity Development] // Iasaui universitetinin habarshysy. – 2024. – №2(132). – B. 194–203. https://doi.org/10.47526/2024-2/2664-0686.54 [in Kazakh]
Filosofskiy enciklopedicheskiy slovar [Philosophical encyclopedic dictionary] / Pod red. A.A. Ivanova. – M.: Gardariki, 2004. – 1072 s. [in Russian]
Teaching for Equity: The role of folklore in a time of crisis and opportunity / Guest Editor: S. Morales // Journal of Folklore and Education. – 2020. – Vol. 7. – 161 p.
Creative Texts. Creative Traditions / Guest Editor: Sandy H.L. // Journal of Folklore and Education. – 2021. – Vol. 8. – 189 p.
Luk A.N. Psihologia tvorchestva: uchebnoe posobie. [Psychology of creativity: textbook]. – M.: Prosveshenie, 1998. – 128 s. [in Russian]
Ruth B. Bottigeimer. Illustrations to fairy tales and gender in the real world: Functions, conceptualization and publication // Relief. – 2010. – №4 (2). – P. 142–157.
Virtue D., Vogler K.E. The pedagogical value of folk literature as a cultural resource for teaching social studies: An analysis of Danish folk tales // Journal of Social Research Studies. – 2008. – Т. 32. №1. – P. 28–39.
Myrzabaev A.B. Oqushylar shygarmashylygyn damytuda belsendi oqytudyn didaktikalyq mumkindikteri: avtoref. ... ped. gyl. kand. [Didactic active learning opportunities in developing students’ creativity: abstract]. – Qaragandy, 2004. – 30 b. [in Kazakh]
Dirksen L.G. Preemstvennost v razvitii tvorcheskih sposobnostei detei raznovozrastnogo urovnia (Izobrazitelnoe iskusstvo): dis. ... kand. ped. nauk. [Continuity in the development of creative abilities in children of different age levels (Visual art): dis.] – Astana, 2004. – 173 s. [in Russian]
Turgynbaeva B.A. Mugalimnin shygarmashylyq aleuetin biliktilikti artyru jagdaiynda damytu: teoria jane tajiribe [Development of the creative society for teachers in the field professional development: theory and practice]. – Almaty, BBJ KBARI, 2005. – 252 b. [in Kazakh]
Dosmambetova Sh.B., Saduahasova G.J. Oqu-tarbie urdіsіnde shygarmashyl tulgany qalyptastyry maseleleri [Problems of forming a creative personality in the educational process] // Molodoi uchenyi. – 2015. – №1.1 (81.1). – S. 98–100. [in Kazakh]
Ryskeldieva G.D., Imanbaeva M.T., Qaiypjanqyzy S. Qazaq adebieti. Mugalim kitaby: Jalpy bilim beretin mekteptin 6-synyp mugalimderine arnalgan adistemelik qural [Kazakh literature. A book for teachers: Methodical guide for 6th grade teachers of general education schools]. – Astana: Arman-PV, 2023. – 184 b. [in Kazakh]
Dala folklorynyn antologiasy [Anthology of Steppe folklore]. – Almaty: Brand book, 2020. – T. 6. – 484 b. [in Kazakh]
Auezov M. Folklor turaly zertteuler // Kit.: Klassikalyq zertteuler. Koptomdyq. T. 11. [Reseaches of Folklore // In: Classical studies. Multivolume. Vol. 11]. – Almaty: Adebiet alemi, 2012. – 384 b. [in Kazakh]
Sadyrbaev S. Soz asyly – sozde (qanatty sozder jane folklor) [Word noble-in the word (winged words and folklore)]. – Almaty: Qazaq universiteti, 2009. – 292 b. [in Kazakh]
