Ақселеу Сейдімбек шығармаларындағы ұлттық бейне
22 44
Кілт сөздер:
ұлттық болмыс, кейіпкер, этнопоэтика, проза, әдеби бейне, этнография, баяндау дәстүрі.Аңдатпа
Бұл мақалада Ақселеу Сейдімбектің прозалық шығармалары қарастырылған.
Ол өз повестері мен әңгімелерінде өзінің табиғат аясында жүріп, көзімен көрген оқиғаларын
баяндай отырып, халық арасында ауыздан-ауызға тараған ел мен жер тарихы туралы аңыз,
әңгімелерге тоқталып, шығармалары арқылы қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, салт-дәстүрі
туралы мол ақпарат береді. Оның көркем туындылары арқылы қазақ ұлтының болмысын
тереңнен тани аламыз.
Аталмыш мақалада Ақселеу Сейдімбектің көркем туындыларындағы кейіпкерлердің
ұлттық болмысы сараланып, жазушының ұлттық бейне сомдаудағы шеберлігі сөз болады.
Автор қазақтың аңшылық, саятшылық, құсбегілік өнері, әңгімешілдік дәстүрінің көркем
прозадағы көрінісіне талдау жасай отырып, жазушы шығармаларында кездесетін таза қазақи
сөз қолданыстары мен халықтық таным-түсініктің өзіндік ерекшеліктерін қарастырады.
Ақселеу Сейдімбектің әңгіме, повестерінде бейнеленген қарапайым адамның
психологиясына үңіле отырып, ішкі әлемін, болмыс-бітімін көрсетуге тырысады. Мақалада
ұлттық дүниетаным, менталитет, мінез сияқты мәселелер қамтылған, осы арқылы жазушы
прозасындағы әдеби образдардың ерекшеліктері туралы тұжырымдар жасалған.
Шығарманың ұлттық болмысын танытатын этнопоэтикалық сипатына назар аударылған.
Осы тақырыпты зерттеу барысында түсіндіру, жинақтау, салыстыру, герменевтикалық
талдау әдістері басшылыққа алынды. Ақселеу Сейдімбектің көркем прозасы туралы
айтылған С. Қирабаев, С. Ақсұңқарұлы, С. Қалибекова пікірлеріне тоқталған.
Әдебиеттер тізімі
Қирабаев С. Менің Ақселеуім // Егемен Қазақстан. – 12 желтоқсан 2009. – Б. 5.
Сейдімбек А. Шығармалары: Алты томдық. Т.5. – Астана: Фолиант, 2010. – 880 б.
Сейдімбеков А. Тауға біткен жалбыз. – Алматы: Жалын, 1979. – 208 б.
Nabizâde N. Karabibik. [Электрондық ресурс]. URL:
https://kdm.anadolu.edu.tr/TurkKlasikleri/Karabibik.pdf (қаралған күні 15.01.2024)
Құнанбаев А. Өлеңдер. – Алматы: Мектеп, 1987. – 160 б.
Толыбаев Қ. Бабадан қалған бар байлық: этнографиялық-танымдық әңгімелер. – Алматы:
Қазақстан, 2000. – 256 б.
Сейдімбек А. Шығармалары: Алты томдық. Т.1. – Астана: Фолиант, 2010. – 784 б.
Қалибекова С. Хикаят жанрының психологиялық-көркемдік сипаты // Қарағанды
университетінің Хабаршысы. – Филология сериясы. – 2009. – № 4 (56). – Б. 118–123.
Алаштың Ақселеуі. – Астана: Фолиант, 2012. – 440 б.
Сейдімбек А. Аққыз. – Алматы: Атамұра, 2002. – 288 б.
Сыздыков С. А. Сейдімбек прозасындағы ұлттық-этнографиялық құндылықтардың көркемдік
қызметі. [Электрондық ресурс]. URL: https://kaznpu.kz/docs/docs/syzdykov.pdf (қаралған күні
01.24)
Абдрахманов С. Ақселеу // «Ақселеу Сейдімбек және ұлттың рухани құндылықтарын зерделеу:
таным, тағылым, тәжірибе» атты Халық-қ ғыл.-тәж. конф. материалдары. – Астана: Еуразия
университеті, 2022. – Б. 9–17.
Салғараұлы Қ. Ұлтжанды // Егемен Қазақстан. – 23 қазан 2002. – Б. 3.
Кекілбаев Ә. Талантты ұрпақтың тағылымды келбеті // Егемен Қазақстан. – 29 қараша 2002. –
Б. 5.
Qirabaev S. Menіn Aqseleuіm [My Aqseleu] // Egemen Qazaqstan. – 12 jeltoqsan 2009. – B. 5. [in
Kazakh]
Seidіmbek A. Shygarmalary: Alty tomdyq. T.5. [Works: in six volumes. Vol. 5]. – Astana: Foliant,
– 880 b. [in Kazakh]
Seidіmbekov A. Tauga bіtken jalbyz [Mountain mint]. – Almaty: Jalyn, 1979. – 208 b. [in Kazakh]
Nabizade N. Karabibik [Black Pepper]. [Electronic resource]. URL:
https://kdm.anadolu.edu.tr/TurkKlasikleri/Karabibik.pdf (date of access 15.01.2024) [in Turkish]
Qunanbaev A. Olender [Poems]. – Almaty: Mektep, 1987. – 160 b. [in Kazakh]
Tolybaev Q. Babadan qalgan bar bailyq: etnografialyq-tanymdyq angіmeler [All the wealth left by the
ancestors: ethnographic and educational stories]. – Almaty: Qazaqstan, 2000. – 256 b. [in Kazakh]
Seidіmbek A. Shygarmalary: Alty tomdyq. T.1 [Works: in six volumes. Vol. 1]. – Astana: Foliant,
– 784 b. [in Kazakh]
Qalibekova S. Hikaiat janrynyn psihologialyq-korkemdіk sipaty [The psychological and artistic nature
of the novel genre] // Qaragandy universitetіnіn Habarshysy. – Filologia seriasy. – 2009. – №4 (56). –
B. 118–123. [in Kazakh]
Alashtyn Aqseleuі [Akseleu of Alash]. – Astana: Foliant, 2012. – 440 b. [in Kazakh]
Seydіmbek A. Aqqyz [Aqqyz]. – Almaty: Atamura, 2002. – 288 b. [in Kazakh]
Syzdykov S. A.Seydіmbek prozasyndagy ulttyq-etnografialyq qundylyqtardyn korkemdіk qyzmetі
[Artistic activity of national and ethnographic values in the prose of A. Seydimbek]. [Electronic
resource]. URL: https://kaznpu.kz/docs/docs/syzdykov.pdf (date of access 24.09.2023) [in Kazakh]
Abdrahmanov S. Aqseleu [Aqseleu] // «Aqseleu Seydіmbek jane ulttyn ruhani qundylyqtaryn zerdeleu:
tanym, tagylym, tajіribe» atty Halyqaralyq gylymi-tajіribelіk konf. materialdary. – Astana: Eurazia
universitetі, 2022. – B. 9–17. [in Kazakh]
Salgarauly Q. Ultjandy [Patriotic] // Egemen Qazaqstan. – 23 qazan 2002. – B. 3. [in Kazakh]
Kekіlbaev A. Talantty urpaqtyn tagylymdy kelbetі [The instructive appearance of a talented generation]
// Egemen Qazaqstan. – 29 qarasha 2002. – B. 5. [in Kazakh]
