Балаларға арналған медиаөнімдер және тілдік орта
17 52
Кілт сөздер:
телеарна, тілдік орта, балалар бағдарламалары, телеөнім, жас ерекшелік, мультфильм, медиаөнім.Аңдатпа
Зерттеу мақала балаларға арналған медиаөнімдердің тілдік қолданысын
бағамдауға арналады. Баланың тұлға ретінде дамуына ықпал ететін, нақтырақ алғанда, тілдік
ортасының қалыптасуына септігін тигізетін медиаөнімдер туралы сөз қозғалады. Мақалада
бүгінгі медиаөнімдер баланың қоршаған ортада қауіпсіз, алаңсыз өмір сүруіне, сапалы білім
алуы мен дамуына, денінің сау болуына, тілдік ортасының қалыптасуына қаншалықты ықпал
ете алады деген өзекті сұраққа жауап іздеу мақсаты қойылды. Зерттеу нысаны ретінде
балалар контентін құрап отырған танымдық мультфильмдер мен роликтер, гиф суреттер
алынды. Медиаөнімдердің баланың тұлға ретінде дамуына, тілінің тез әрі анық шығуына
септігін тигізуі бақылау, сипаттау, салыстыру әдістері арқылы сипатталды. Балаларға
арналған медиаөнімдердің тиімділігі мен қолданысын саралау міндеті қойылды.
Бүгінде балалар контентін бақылау үшін арнайы зерттеу институттарының жұмыстары
негізге алынып, мұндай қазақтілді зерттеулер қатарының артуы әдіснамалық тұрғыдан
пайдалануға септігін тигізері анық.
Мақаланың әдістемелік негізін балалар контентінің қалыптасуы мен дамуын бағалауға
байланысты отандық және шетелдік ғалымдардың еңбектері құрайды. Зерттеу барысында
жүргізілген әлеуметтік сауалнама балаларға арналған медиаөнімдердің пайдасын анықтауға
мүмкіндік береді. Мақала негізінде жасалған қорытындылар балаларға арналған өнімдердің
сапасын жақсартуда теориялық, әрі практикалық тұрғыдан маңызды бола алады. Сондықтан
балаларға арналған сапалы контенттер баланың тұлғалық дамуына, ұлттық құндылықтарды
бойына сіңіре білуіне, салауатты өмір сүруіндегі басқа да оңды нәтижелерге жетуіне ықпал
ететіні сөзсіз.
Әдебиеттер тізімі
Уәли Н. Қазақ сөз мәдениетінің теориялық негіздері: монография. – Алматы: Қазақ тілі, 2021. –
б.
Философиялық сөздік. – Алматы: Қазақстан энциклопедиясы, 1996. – 525 б.
Мещеряков Б.Г., Зинченко В. Психологическая энциклопедия. – М.: Прайм-Еврознак, 2009. –
с.
Қабылғазина К. Хабар технологиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2011. – 76 б.
Қазақстандағы балаларға арналған контентті зерттеу: талдамалық баяндама. – Астана:
Қазақстандық қоғамдық даму институты КеАҚ, 2023. – 182 б.
Абросимов Г.В. Особенности современной советской периодики для детей: автореф. ... канд.
филол. наук. – М., 1973. – 18 с.
Ыбыраева Ғ. Республикалық теледидардағы балалар хабарының типологиясы: филол. ғыл. канд.
... дис. – Алматы, 2007. – 130 б.
Елімізде балаларға арналған қазақтілді контент көбейіп келеді. [Электронды ресурс]. URL:
https://abai.kz/post/165915 (қаралған күні 28.03.2024)
Айтбаева Б.Қ. Жас көрермендер аудиториясының зерттелуі // ҚазҰУ Хабаршысы. Журналистика
сериясы. – 2013. – №1 (33). – Б. 156–160.
Анарбаева Д.С. Қазақ мультфильмінің қарлығашы Әмен Қайдардың туындыларындағы бейнелеу
кеңістігі мен кейіпкерлер. [Электронды ресурс]. URL:
https://www.gmirk.kz/kk/nauka/issledovaniya/48-aza-multfilmini-arly-ashy-men-ajdardytuyndylarynda-y-bejneleu-ke-istigi-men-kejipkerler (қаралған күні 18.04.2024)
Медведева О.А. Телепрограммы для детей гионоличества: тематика, визуальная структура,
особенности восприятия. – М.: Наука, 2007. – 356 с.
Бычкова Е.Ю. Популярные телепрограммы для подростков // Журналистский вестник. – 2015. –
№4. – С. 179–182.
Мыгал М.С. Программная политика детских каналов России: особенности распределения
телевизионного контента в сетке вещания, жанрово-тематический состав, целевая аудитория //
Научные ведомости Белгоградского государственного университета. Серия: Гуманитарные
науки. – 2014. – Том 22, №13. – С. 223–233.
Гартман Т.Ю. Особенности нравственного воспитания детей средствами ТВ. – М.: Издательство
Академия медиаиндустрии, 2015. – 140 с.
Guidelines for journalists reporting on children. [Electronic resource]. URL:
https://www.unicef.org/eca/media/ethical-guidelines (date of access 18.04.2024)
Journalism & Children tools. A list of resources for journalists, broadcasters and media organisations
reporting on children and young adults. [Electronic resource]. URL:
https://www.publicmediaalliance.org/tools/children/ (date of access 18.04.2024)
Journal of Children and Media https://www.tandfonline.com/journals/rchm20
Ponte M.C. Introduction: Researching the roles of news in children’s and joung people’s identities //
Journal of Audience and Reseption Studies. – 2014. – Vol. 11, Issue 1. – P. 99–107.
Usmonhodjaeva M.A. The role of methods in teachingand learning process in modern education.
[Electronic resource]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/the-role-and-importance-of-childrenspublications-in-the-press (date of access 18.04.2024)
Абдраев М.К. Телехабар жасау технологиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2014. – 162 б.
Әбілдина Ғ. Телевизия өнері: теориясы мен технологиясы. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. –
б.
Uali N. Qazaq soz madenietіnіn teorialyq negіzderі [Theoretical foundations of Kazakh speech culture]:
monografia. – Almaty: Qazaq tіlі, 2021. – 427 b. [in Kazakh]
Filosofialyq sozdіk [Philosophical Dictionary]. – Almaty: Qazaqstan enciklopediasy, 1996. – 525 b. [in
Kazakh]
Mesheriakov B.G., Zinchenko V. Psihologicheskaia enciklopedia [The Psychological Encyclopedia]. –
M.: Praim-Evroznak, 2009. – 811 s. [in Russian]
Qabylgazina K. Habar tehnologiasy [Message technology]. – Almaty: Qazaq universitetі, 2011. – 76 b.
[in Kazakh]
Qazaqstandagy balalarga arnalgan kontenttі zertteu: taldamalyq baiandama [Content research for
children in Kazakhstan: analytical report]. – Astana: Qazaqstandyq qogamdyq damu instituty KeAQ,
– 182 b. [in Kazakh]
Abrosimov G.V. Osobennosti sovremennoi sovetskoi periodiki dlia detei: avtoref. ... kand. filol. nauk.
[Features of modern Soviet periodicals for children: abstract.] – M., 1973. – 18 s. [in Russian]
Ybyraeva G. Respublikalyq teledidardagy balalar habarynyn tipologiasy: filol. gyl. kand. ... dis.
[Typology of children's broadcasting on Republican television: dis.] – Almaty, 2007. – 130 b. [in
Kazakh]
Elimizde balalarga arnalgan qazaqtildi kontent kobeiip keledi. [Electronic resource]. URL:
https://abai.kz/post/165915 (date of access 28.04.2024) [in Kazakh]
Aitbaeva B.Q. Jas korermender auditoriasynyn zertteluі [The study of the audience of young spectators]
// QazUU Habarshysy. Jurnalistika seriasy. – 2013. – №1 (33). – B. 156–160. [in Kazakh]
Anarbaeva D.S. Qazaq multfilmіnіn qarlygashy Amen Qaidardyn tuyndylaryndagy beineleu kenіstіgі
men keiіpkerler [Visual space and characters in the works of the Kazakh cartoon swallow Amen
Kaydar]. [Electronic resource]. URL: https://www.gmirk.kz/kk/nauka/issledovaniya/48-aza-multfilminiarly-ashy-men-ajdardy-tuyndylarynda-y-bejneleu-ke-istigi-men-kejipkerler (date of access 18.04.2024)
[in Kazakh]
Medvedeva O.A. Teleprogrammy dlia detei gionolichestva: tematika, vizualnaia struktura, osobennosti
vospriatia [TV programs for children of the youth: subject matter, visual structure, features of
perception]. – M.: Nauka, 2007. – 356 s. [in Russian]
Bychkova E.Iu. Populiarnye teleprogrammy dlia podrostkov [Popular TV programs for teenagers] //
Jurnalistskiy vestnik. – 2015. – №4. – S. 179–182. [in Russian]
Mygal M.S. Programmnaia politika detskih kanalov Rossii: osobennosti raspredelenia televizionnogo
kontenta v setke veshania, janrovo-tematicheskiy sostav, celevaia auditoria [The program policy of
children's channels in Russia: features of the distribution of television content in the broadcast network,
genre and thematic composition, target audience] // Nauchnye vedomosti Belgogradskogo
gosudarstvennogo universiteta. Seria: Gumanitarnye nauki. – 2014. – Tom 22, №13. – S. 223–233. [in
Russian]
Gartman T.Iu. Osobennosti nravstvennogo vospitania detei sredstvami TV [Features of moral education
of children by means of TV]. – M.: Izdatelstvo Akademia mediaindustrii, 2015. – 140 s. [in Russian]
Guidelines for journalists reporting on children. [Electronic resource]. URL:
https://www.unicef.org/eca/media/ethical-guidelines (date of access 18.04.2024)
Journalism & Children tools. A list of resources for journalists, broadcasters and media organisations
reporting on children and young adults. [Electronic resource]. URL:
https://www.publicmediaalliance.org/tools/children/ (date of access 18.04.2024)
Journal of Children and Media https://www.tandfonline.com/journals/rchm20
Ponte M.C. Introduction: Researching the roles of news in children’s and joung people’s identities //
Journal of Audience and Reseption Studies. – 2014. – Vol. 11, Issue 1. – P, 99–107.
Usmonhodjaeva M.A. The role of methods in teachingand learning process in modern education.
[Electronic resource]. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/the-role-and-importance-of-childrenspublications-in-the-press (date of access 18.04.2024)
Abdraev M.K. Telehabar jasau tehnologiasy [Technology of television broadcasting]. – Almaty: Qazaq
universitetі, 2014. – 162 b. [in Kazakh]
Abіldina G. Televizia onerі: teoriasy men tehnologiasy [Television art: theory and technology]. –
Almaty: Qazaq universitetі, 2012. – 390 b. [in Kazakh]
