Фразеологический фрагмент казахского, турецкого и английского мировозрения: национально-культурные особенности концепта "Мужчина”
Anahtar Kelimeler:
erkek kavramı, kalıp ifadeler, atasözü, cinsiyet kriterleri, linguokültürel çalıĢmalarÖzet
Makalenin manevi özünü, Kazakça, Türkçe ve Ġngilizce‘de kavramsal alanının kollarından biri olan ―erkek‖ kavramının toplumsal cinsiyet konuları ile birlikte incelenmesi oluĢturmaktadır. Dil-kültür çalıĢmaları öğretiminin bir dalı olarak kabul edilen Kazak, Türk ve Ġngiliz halklarının kalıp ifadeler ve atasözlerinin paramiolojik fonu, ―erkek‖ kavramının çalıĢılmasında dil aracının değerini artırmaktadır. Dünyanın dilsel imajını, değerli içeriğini ve kültürel kliĢeleri vurgulamak için dilsel bir ilgi aracı olarak hizmet ederler. Dünyanın imajını dilsel ve kültürel açısından tanımlar. Makalenin temel amacı, ―erkek‖ kavramını Kazakça, Türkçe ve Ġngilizce‘nin kalıp ifadeler ve atasözleri üzerinden incelemek, dünyanın dilsel imajının ulusal ve kültürel özelliklerini belirlemektir. Kullanılan örnekler, "erkek" kavramının yeniden yapılandırılmasına ve Kazakça, Türkçe ve Ġngilizce olarak verilen ifadelerdeki kavramların kategorize edilme parametrelerinin belirlenmesine olanak sağlamaktadır. Popüler dey\mler ve atasözleri, Kazak, Türk ve Ġngiliz halklarının ulusal yaĢamını ve bilincini yansıtır. "Erkek" kavramının dilsel görüntüsünü ortaya çıkarmak için farklı yönleri analiz edilir. Erkekler için nominal seçimler yapmak için kullanılırlar.Seçim kriterlerinin temel amacı, gerçek "erkek" kavramının imajının dilsel imajını belirlemektir.
Referanslar
Ахмет Баржақсы баласы «Мың бір мақал; Жиырма үш жоқтау» – Алматы: Қазақстан, 1993. – 96 б.
Шәріпханұлы М. Қазақтың мақал-мәтелдері. Үш томдық Астана: «Мастер По» ЖШС, 2011. – 624.
Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сӛздігі. – Алматы, ҚазақССР-нің ―Ғылым‖ баспасы, 1977. ‒ 712 бет
Мехмет Язган. Түрік халқының мақал-мәтелдері мен жұмбақтары. – Алматы: ―Арыс‖ баспасы, 2008. – 304 бет (Türk atasözleri, deyivleri ve bilveceleri. Türkçe-Kazakça KarĢılaĢtırmalı. Hazırlayan: Dr. Mehmet Yazgan)
С. Әлизаде, Ә. Хайдар Баят. Түркі әлемін зерттеу қоры. Стамбул – 1992, 128 б. ISBN 975-498-057-8 (Oğuzname (Emsal-i Mehmedali) XVI.yy.da yazılmıĢ Türk atasözlerı kitabı. Hazırlayan Samed Alizada, eklörle yayına hazırlayan Prof. Dr. Ali Haydar Bayat. Tükr dünyası araĢtırmaları vakfı, Ġstanbul, 1992. – 128 b)
Л. П. Смит. Фразеология английского языка. Москва, ‒ 1959.
Суит Г. Практическое изучение языков. Лондон, Издательство Оксфордского университета, 1964.
Маккей А. Структура идиом в английском языке. ‒ Париж, 1969.
Кеңесбаева Ү. Ағылшынша-қазақша фразеологиялық сӛздік. Астана, 2010. 772 б.
Қазақ әдеби тілінің сӛздігі. Он бес томдық. 5-том/ Құраст. Б. Әбдіқасымов, С. Бизақов, Ә. Жүнісбеков және т.б. – Алматы: «Арыс» баспасы, 2007. – 752 бет.
Қазақ тілінің түсіндірме сӛздігі/ Т.Жанұзақов. –Алматы: Дайк-Пресс, 2008. –968 б.
Қайдар Ә. Қазақтар ана тілі әлемінде (этнолингвистикалық сӛздік) Адам. – Алматы: Дайк-Пресс, 2009. Т. 1. – 784 б.
Сағидолда Г. Түркі-моңғол дүние бейнесінің тілдік фрагменттері. – Астана: «Сарыарқа» баспасы. 2011. – 304 б.
Türkçe Sözlük. Ġ. Parlatır, N. Gözaydın, H. Zülfikar, T. Aksu 1. A-J. 9 Baskı. Ankara, 1998, 1136 b. (Түрік сӛздігі. И.Парлатир, Н. Гӛзайдын, Х. Зұлфикар, Т. Ақсу. 1 том. А-J. 9 басылым. Анкара, 1998, 1136 б).
Хокинс, Дж. Толковый словарь английского языка Oxford=Oxford Concise School Dictionary: 40 000 слов и выражений / Дж. Хокинс, Э. Делаханти, Ф. Макдональд. – М.: Астрель, АСТ, 2008. – I-IV, 556 c.
Қазақша-ағылшынша сӛздік: 30 000 мыңға жуық сӛз бен сӛз тіркестері қамтылған / Жалпы редакциясын басқарған: Ж. Түймебаев, Г. Сағидолда. – Алматы, ―Қазығұрт‖, 2017. – 440 б.
Lakoff R. Language and Woman`s Place. Cambridge University Press. 1973, 80 p. (Лакоффт Р. Әйелдердің тілі мен орны. ‒ Кембридж университетінің баспасы. 1973, 80 б)
Шоқым Г. Гендерлік лингвистика негіздері. –Алматы: Экономика, 2012. ‒190 б.
References
Ahmet Barjaqsy balasy "Myń bir maqal; Jıyrma úsh joqtaý" – Almaty: Qazaqstan, 1993. – 96 b.
Sháriphanuly M. Qazaqtyń maqal-mátelderi. Úsh tomdyq Astana: "Master Po", 2011. – 624 b.
Keńesbaev I. Qazaq tiliniń frazeologıalyq sózdigi. – Almaty, Qazaqssr-niń "Ǵylym" baspasy, 1977. ‒ 712 b
Mehmet Iazgan. Túrik halqynyń maqal-mátelderi men jumbaqtary. – Almaty: "Arys" baspasy, 2008. – 304 b (Türk atasözleri, deyivleri ve bilveceleri. Türkçe-Kazakça KarĢılaĢtırmalı. Hazırlayan: Dr. Mehmet Yazgan)
S. Álızade, Á. Haıdar Baıat. Túrki álemin zertteý qory. Stambýl – 1992, 128 b. ISBN 975-498-057-8 (Oğuzname (Emsal-i Mehmedali) XVI.yy.da yazılmıĢ Türk atasözlerı kitabı. Hazırlayan Samed Alizada, eklörle yayına hazırlayan Prof. Dr. Ali Haydar Bayat. Tükr dünyası araĢtırmaları vakfı, Ġstanbul, 1992. – 128 b)
Smıt L.P. Aǵylshyn tiliniń frazeologıasy. Máskeý, ‒ 1959
Sweet H. Praktıcheskoe ızýchenıe ıazykov. London, Izdatelstvo Oksfordskogo ýnıversıteta, 1964.
Makkei A. Strýktýra ıdıom v anglııskom ıazyke. ‒ Parıj, 1969.
Keńesbaeva Ú. Aǵylshynsha-qazaqsha frazeologıalyq sózdik. Astana, 2010. 772 b.
Qazaq ádebı tiliniń sózdigi. On bes tomdyq. 5-tom/ Qurastyrǵandar. B. Ábdiqasymov, S. Bızaqov, Á. Júnisbekov jáne t.b. – Almaty: "Arys" baspasy, 2007. – 752 b.
Qazaq tiliniń túsindirme sózdigi / T.Januzaqov. – Almaty: Daık-Pres, 2008. – 968 b.
Qaıdar Á. Qazaqtar ana tili áleminde (etnolıngvıstıkalyq sóz) Adam. – Almaty: Daık-Pres, 2009. T. 1. – 784 b.
Saǵıdolda G. Túrki-mońǵol dúnıe beınesiniń tildik fragmentteri. – Astana: "Saryarqa" baspasy. 2011. – 304 b. ISBN 978-601-7340-17-9.
Türkçe Sözlük. Ġ. Parlatır, N. Gözaydın, H. Zülfikar, T. Aksu 1. A-J. 9 Baskı. Ankara, 1998, 1136 b.
Hokıns, Dj. Tolkovyı slovar anglııskogo ıazyka Oxford=Oxford Concise School Dictionary: 40 000 slov ı vyrajenıı / Dj. Hokıns, E. Delahantı, F. Makdonald. – M.: Astrel, AST, 2008. – I-IV, 556 c.
Qazaqsha-aǵylshynsha sózdik: 30 000 myńǵa jýyq sóz ben sóz tirkesteri qamtylǵan / Jalpy redaksıasyn basqarǵan: J. Túımebaev, G. Saǵıdolda. – Almaty, "Qazyǵurt", 2017. – 440 b.
Lakoff R. Language and Woman`s Place. Cambridge University Press. 1973, 80 p.
Shoqym G. Genderlik lıngvısıka negizderi. – Almaty: Ekonomıka, 2012. ‒ 190 b.
