Türkiye Türkçesinde Çatı Kavramı
Anahtar Kelimeler:
dil bilimi, çatı, çatı kategorisiÖzet
Türkçenin anlatım zenginliklerinden biri olan çatı konusu eylemin özne ve nesneye göre Ģekillenmesidir. Çatı, eylem ile eylemde anlatılan olaya katılanlar arasındaki iliĢkiyi düzenleyen bir gramer kategorisidir. Temelde de eylemin olaya katılanlarla ilgisi belirli eklerle Ģekillendirilir. Dilin bu inceliklerinin bilinmesi onun daha etkili kullanılmasını ve iletiĢimin kalitesinin artmasını sağlayarak milletin bilim ve kültür alanında bir varlık göstermesini sağlayacaktır. Türkçeye bir ifade inceliği kazandıran bu yapının öğretiminde fikir birliği sağlanamamıĢ ve bunun neticesinde öğrenme düzeyi bilgi aktarımının ötesine geçememiĢtir. Bu çalıĢmada, çatı konusunun beceri kazanma düzeyinde anlaĢılmasına katkı sağlamak amacıyla tarihî değiĢme ve geliĢmelere değinmeden eĢ zamanlı inceleme yöntemiyle birçok fikir ayrılığının bulunduğu bir konuda (zor da olsa) genelgeçer kabullere ulaĢılmaya çalıĢılacaktır. Konunun sınırlarının net olarak belirlenmesinin gerekliliğini ortaya koyan ―çatı ekleri yapım eki mi çekim eki midir, çatı eke bağlı bir kavram mıdır, çatı konusunda hareket noktası ekler mi anlam mı olmalıdır, fiilin çatısı aldığı son eke göre mi belirlenmelidir, çatı konusu kaç baĢlık altında ele alınmalıdır‖ gibi sorulara cevap aranacaktır.
Referanslar
Börekçi, M. (2004), Türkçe Öğretimi Bakımından Çatı Kavramı, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 487-499.
Aksan, D. (2004), Dilbilim ve Türkçe Yazıları - Anadili Eğitimi, Ġstanbul: Multilingual.
Turan, Z. (2018), ―Türk Dilinin Eklerini Sınıflandırmanın Esasları‖, Türkbilig, cilt: 35, s. 97-110.
Gülsevin, G. (2004), ―Türkçede Sıra DıĢı Ekler ve Eklerin Tasnif-Tanımlama Sorunu Üzerine, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri I, 20-26 Eylül 2004, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1267-1283.
Üstüner, A. (2001), ―Eski Türkiye Türkçesinde -sUz Eki‖, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 11, sayı: 2, s. 177-184.
Korkmaz Z. (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Gencan, T. N. (1979), Dilbilgisi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Yücel, B. (2011), ―Türkiye Türkçesinde Fiil Çatıları / TartıĢma‖ Türk Gramerinin Sorunları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 268-369.
Boz, E. (2012), Türkiye Türkçesi Biçimsel ve Anlamsal iĢlevli Biçim Bilgisi (Tasnif Denemesi), Ankara: Gazi Kitabevi.
Hengirmen, M. (2002), Türkçe Dilbilgisi, Ankara: Engin Yayınevi.
Atabay, N. vd. (2003), Sözcük Türleri, Ġstanbul: Papatya Yayıncılık.
Adalı, O, (2004), Türkiye Türkçesinde Biçimbirimler, Ġstanbul: Papatya Yayıncılık.
Delice, H. Ġbrahim (2012), Sözcük Türleri, Sivas: Asitan Yayıncılık.
Demircan, Ömer (2003), Türk Dilinde Çatı, Ġstanbul: Papatya Yayıncılık.
Bilgegil, M. K. (2009), Türkçe Dilbilgisi, Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
DaĢdemir, M. (2015), Oklama Yöntemiyle Türkçenin Yapısal-ĠĢlevsel Söz Dizimi, Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
Korkmaz, Z. (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (ġekil Bilgisi), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ediskun, H. (2004), Türk Dilbilgisi, Ġstanbul: Remzi Kitabevi.
Karahan, L. (2008), Türkçede Söz Dizimi, Ankara: Akçağ Yayınları.
Hatiboğlu, V. (1978), Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Hacıeminoğlu, N. (1991), Türk Dilinde Yapı Bakımından Fiiller, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Ergin, M. (2009), Türk Dil Bilgisi, Ġstanbul: Bayrak Yayınları.
Lübimov, K. (1963), ―ÇağdaĢ Türkiye Türkçesinde Çatı Kategorisi ve Çatı Ekleriyle Türetilen Fiiller‖, Türk Dili, cilt: 13, sayı: 147, s. 150-155.
Banguoğlu, T. (2011), Türkçenin Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Eker, S. (2002), ÇağdaĢ Türk Dili, Ankara: Grafiker Yayınları.
Ercilasun, A. B. (2020), Kutadgu Bilig Grameri Fiil, Ankara: Akçağ Yayınları.
Vural, H. & Tuncay, B. (2012), Ses ve ġekil Bilgisi, Ġstanbul: Kesit Yay.
