KUZEY AZERBAYCAN TÜRKLÜĞÜNÜN FELSEFİ, TARİHİ VE İDEOLOJİK SORUNLARI
Anahtar Kelimeler:
Türk, Türk-İslam felsefesi, Batı felsefesi, Sovyet-Rus felsefesi, Marksizm-Leninizm, Azerbaycan Türk felsefesi.Özet
Makale, son yüzyıllarda Azerbaycan Türk felsefi düşüncesindeki çelişkileri, felsefi düşünce tarihindeki obyektif ve gayri-obyektif faktörleri incelemektedir. Yazar, Azerbaycan'ın Kuzey kesiminin Çarlık Rusyası tarafından işgal edildiği yaklaşık 150 yıllık dönemde, tüm alanlarda olduğu gibi felsefe ve felsefe tarihinde ciddi sorunların ortaya çıktığını göstermektedir. Böylece, Çarlık Rusyası ve Sovyet Rusyası'nın Ruslaştırma politikalarının bir sonucu olarak, Türk çekirdeğinden uzakta felsefi düşünce oluşturmaya çalıştılar ve Türk-İslam dünya görüşü yavaş yavaş ortadan kaldırıldı. Rus ideologları, Türk-İslam dünyasına karşıt Avrupa-Rus düşüncesini desteklediler ve Kuzey Azerbaycan halkının sosyal düşüncesini de bu esasda ortaya koymakla uğraştılar. Yazara göre, neredeyse iki yüzyıl Rus ideolojisinin bir sonucu olarak, Azerbaycan Türklerinin düşüncesinde önemli sorunlar ortaya çıktı. Özellikle, Rus ideologları Türk çekirdeğinden ve o ulusun felsefesinden, tarihinden ve kültüründen uzakta yeni bir “ulus”'u ortaya koymakla, aslında büyük bir tarihi, felsefesi, kültürü ve devletçilik örfü olan Azerbaycan Türklerini asimile etmek için uğraştılar. Azerbaycan'da Türk felsefesi ve felsefi düşünce tarihi de bu koşullar altında oluşmuş veya yazılmıştır.
Referanslar
Şeyxzamanlı N. Azәrbaycan istiqlal mücadilәsi xatirәlәri. – Bakı: “Azәrbaycan” nәşriyyatı, 1997. [in Azerbaijani]
Azәrbaycan Xalq Cümhuriyyәti (1918–1920). Parlament (stenoqrafik hesabatlar). II c. – Bakı: “Azәrbaycan” nәşriyyatı, 1998. [in Azerbaijani]
Axundov Ruhulla. Seçilmiş әsәrlәri. – Bakı: Azәrnәşr, 1977. [in Azerbaijani]
Әlәkbәrov F.Q. Milli ideologiya probleminә tarixi-fәlsәfi baxış (I hissә). – Bakı: Tәknur, 2011. [in Azerbaijani]
Rәsulzadә M.Ә. Әsrimizin Siyavuşu, Çağdaş Azәrbaycan әdәbiyyatı, Çağdaş Azәrbaycan tarixi. – Bakı: Gәnclik, 1990. [in Azerbaijani] 6. Azәrbaycan tarixi. Yeddi cilddә. IV cild (XIX әsr). – Bakı: Elm, 2007. [in Azerbaijani]
Azәrbaycan tarixi. Üç cilddә. 3-cü cild. – Bakı, Elm, 1973. [in Azerbaijani]
Qasımzadә Feyzulla. XIX әsr Azәrbaycan әdәbiyyatı tarixi. Ali mәktәblәr üçün dәrslik. – Bakı: “Maarif” nәşriyyatı, 1966. [in Azerbaijani]
Әlәkbәrli F.Q. Azәrbaycan Türk fәlsәfi vә ictimai fikir tarixi (XIX–XX әsrlәr). I hissә. – Bakı: Elm vә tәhsil, 2018. [in Azerbaijani]
Azәrbaycan tarixi. 7 cilddә. VI cild (aprel 1920 – iyun 1941). – Bakı: Elm, 2000. [in Azerbaijani]
Hәsәnov H. Nәriman Nәrimanov: Milli ruh vә siyasi tәfәkkürün vәhdәti. Fәlsәfә vә sosial-siyasi elmlәr. Sayı 2. – Bakı, 2010. [in Azerbaijani]
Axundov Ruhulla. Seçilmiş әsәrlәri. – Bakı: Azәrnәşr, 1977. [in Azerbaijani]
Hüseynov Heydәr. Azәrbaycanda XIX әsr ictimai vә fәlsәfi fikir tarixindәn. – Bakı: Şәrq-Qәrb, 2007. [in Azerbaijani]
Әlәkbәrov F.Q. Milli ideologiya probleminә tarixi-fәlsәfi baxış (II hissә). – Bakı: Elm vә tәhsil, 2014. [in Azerbaijani]
Очерк по истории Азербайджанской философии. I том. – Баку: Изд-во Ан АЗССР, 1966. [in Russion]
Elçibәy Әbülfәz. Bütöv Azәrbaycan yolunda. – Bakı: Nurlar, 2004. [in Azerbaijani]
Cavid Hüseyn. Әsәrlәri. Beş cilddә. II cild. – Bakı: Lider nәşriyyatı, 2005. [in Azerbaijani]
Mehdiyev Ramiz. Tariximizin xanlıqlar dövrünün siyasi irsi sәnәdlәr işığında. – Bakı: Şәrq-Qәrb, 2019. [in Azerbaijani]
Hüseynzadә Ә. Qırmızı qaranlıqlar içindә yaşıl işıqlar. – Bakı: Azәrnәşr, 1996. [in Azerbaijani]
Rәsulzadә M.Ә. Qafqaz türklәri. – Bakı: Tәknur, 2012. [in Azerbaijani]
