KAZAK HALKININ GELENEKSEL DİNİ VE DİNÎ BAKIŞ AÇISININ OLUŞUMUNDA EBU HANİFE’NİN ROLÜ
Anahtar Kelimeler:
ruh, beden, şuur, gelenek, değer, iman, şeriat.Özet
Bu makale, Kazak halkının geleneksel dini ve dini anlayışının oluşumundaki Ebu Hanife’nin rolü hakkında kapsamlı bir şekilde ele almaya çalışılmıştır. Makalede Ebu Hanife’nin “Fıhku’l-Ekber” ve “El-‘Alim vel-Müteallim” adlı eserleri incelenmekte ve Ebu Hanife’nin ortaya koyduğu görüşleri ile Kazak halkının dini düşünceleri arasındaki fikir birliktelikleri göstermek açısından Kazak düşünürlerinin eserlerinden alıntılar verilmekte ve bunlar üzerinde izahat yapılmaktadır. Ebu Hanife’nin dini ve şeriat görüşlerinin temellerini derinlemesine açıklamak için beden, ruh ve şuur konuları incelenmiştir. Ebu Hanife’nin manevi ve şeriat mirası, Arap olmayıp müslümanlığı seçen halkların geleneksel dini bilgilerini, kültürlerini ve geleneklerini korumalarına izin verdi. Bu durum, Ebû Hanîfe’nin iman ve İslam hakkındaki düşüncelerinin o dönemin İslam alimlerinden farklı olmasının sebeplerini anlamamıza yardımcı olacaktır ve Ebû Hanîfe’nin ortaya attığı fikirlerin Kazak halkının geleneksel dini ve din açısından dünyaya bakışının tutarlı olduğunu göstermektedir. Ebu Hanife’nin tarih sahnesine çıktığı dönem, İslam dünyasındaki farklı dinî mezhepler arasında büyük çekişmelerin yaşandığı bir dönem. Ebu Hanife’nin iyi bilinen akımlardan biri olan Mürcie akımına dahil olduğu söylenir.
Referanslar
Құран Кәрім. Мағыналық аударма және тәпсір / Ауд. С. Адай ж.б., жауапты ред. А. Омар. – Алматы: Дәуір, 2006. – 1275 б.
Sönmez Kutlu. Ehl-i sunnet ve’l-Cemaat’in Ankamı, Oluşum Süreci, Siyasi, Tolumsal ve Fikrı Çerçevesi // Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat. – Köln: IGMG, 2014. – S. 23–26. [in Turkish]
Абу Ханифа. Ал-фикх ал-Акбар. Қолжазба кітап / Ауд. С. Моллақанағатұлы. – Түркістан: «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы, 2012. – 17 б.
Көпейұлы М.Ж. Көп томдық шығармалар жинағы. 1-том / Құраст. Е. Жүсіпов. – Алматы: Алаш, 2003. – 165 б.
Тіл таңбалы Адайдың ақындары. 1-кітап (XVIII ғасыр мен XIX ғасырдың алпысыншы жылдарына дейін өмірге келген Маңғыстау ақын-жырауларының шығармалары). – Алматы: Жазушы, 2006. – 270 б. [in Kazakh]
Шегебай мен Әлібек ақындар (өлең, толғау, арнаулар, дастандар, поэмалар) / Құраст. Т. Дайрабай. – Алматы: Арыс, 2007. – 41 б. [in Kazakh] 7. Жәңгірұлы Шәді. Ахуал қиямет. – Алматы: Алаш, 2005. – 21 б. [in Kazakh]
Шал ақын. Өлеңдер. Зерттеу деректер / Құраст. Ғ. Қадыралиұлы. – Алматы: Арыс, 2003. – 96 б.
Abdüluahap Öztürk. İmam-ı Abu hanife’nın hayatı. Kit.: İmam-ı Azam Abu Hanife’nin Eserleri. – İstanbul: Millat, 2019. – S. 55–57.
Quran Karim. Magynalyq audarma jane tapsir [Meaningful translation and interpretation] / Aud. S. Aday j.b., jauapty red. A. Omar. – Almaty: Dauir, 2006. – 1275 b. [in Kazakh]
Sönmez Kutlu. Ehl-i sunnet ve’l-Cemaat’in Ankamı, Oluşum Süreci, Siyasi, Tolumsal ve Fikrı Çerçevesi [The Foundation of Ehl-i sunnet ve'l-Jamaat, Its Formation Process, Political, Social and Intellectual Framework] // Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat. – Köln: IGMG, 2014. – S. 23–26. [in Turkish]
Abu Hanifa. Al-fïkh al-Akbar. Qoljazba kitap [Al-fihq al-Akbar. Manuscript book] / Aud. S. Mollaqanagatuly. – Turkistan: «Aziret Sultan» memlekettik tarihi-madeni qoryq-murajaiy, 2012. – 17 b. [in Kazakh]
Kopeiuly M.J. Kop tomdyq shygarmalar jinagy [Multi-volume collection of works]. 1-tom / Qurast. E. Jusipov. – Almaty: Alash, 2003. – 165 b. [in Kazakh]
Til tanbaly Adaydyn aqyndary. 1-kitap (XVIII gasyr men XIX gasyrdyn alpysynshy jyldaryna deiyn omirge kelgen Mangystau aqyn-jyraularynyn shygarmalary) [Aday's poets with language symbols. Book 1 (Works of poets of Mangistau who were born between the XVIII century and the sixties of the XIX century)]. – Almaty: Jazushy, 2006. – 27 b. [in Kazakh]
Shegebai men Alibek aqyndar (olen, tolgau, arnaular, dastandar, poemalar) [Shegebay and Alibek poets (poems, laments, dedications, sagas, poems)] / Qurast. T. Dairabai. – Almaty: Arys, 2007. – 41 b. [in Kazakh] 7. Jangiruly Shadi. Ahual qiamet [The situation is apocalyptic]. – Almaty: Alash, 2005. – 21 b. [in Kazakh]
Shal aqyn. Olender. Zertteu derekter [Shal poet. Poems. Research data] / Qurast. G. Qadiraliuly. – Almaty: Arys, 2003. – 96 b. [in Kazakh]
Abdüluahap Öztürk. İmam-ı Abu hanife’nın hayatı [Life of Imam Abu Hanifa] Kit.: İmam-ı Azam Abu Hanife Eserleri. – İstanbul: Millat, 2019. – S. 55–57. [in Turkish]
