Қазақ халқының дәстүрлі діні мен діни дүниетанымын қалыптастырудағы Абу Ханифаның рөлі
Кілт сөздер:
рух, тән, сана, дәстүр, құндылық, иман, шариғат.Аңдатпа
Бұл мақала қазақ халқының дәстүрлі діні мен діни танымының қалыптастырудағы Абу Ханифаның ролін жан-жақты талдауға арналған. Мақалада Абу Ханифаның «Фихқ ал-Акбар» және «Ал-‘алим уа-л Мута‘лим» атты шығармаларына қарастырылып және Абу Ханифаның ой-пікірлері мен қазақ халқының діни танымы арасындағы сабақтастықты көрсететін қазақ ойшылдарының шығармаларынан үзінділер беріліп, оларға талдау жасалды. Әбу Ханифаның тарихи сахнаға шығу кезеңі ислам әлемінің әртүрлі діни ағымдары арасындағы үлкен келіспеушіліктер кезеңі болды. Әбу Ханифа сол уақытта Мурджие ағымының мүшесі болды. Абу Ханифаның діни, шариғи көзқарастарының негіздерін тереңірек түсіндіру мақсатында тән, рух, сана туралы мәселелер зерттелді. Бұл Абу Ханифаның иман туралы, ислам туралы ой-пікірінің сол кезеңдегі Ислам ғұламаларынан ерекше болу себептерін түсінуге мүмкіндік берді және Абу Ханифаның ілімі қазақ халқының дәстүрлі діні мен діни дүниетанымымен сабақтастығы көрсетілді.
Әдебиеттер тізімі
Құран Кәрім. Мағыналық аударма және тәпсір / Ауд. С. Адай ж.б., жауапты ред. А. Омар. – Алматы: Дәуір, 2006. – 1275 б.
Sönmez Kutlu. Ehl-i sunnet ve’l-Cemaat’in Ankamı, Oluşum Süreci, Siyasi, Tolumsal ve Fikrı Çerçevesi // Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat. – Köln: IGMG, 2014. – S. 23–26. [in Turkish]
Абу Ханифа. Ал-фикх ал-Акбар. Қолжазба кітап / Ауд. С. Моллақанағатұлы. – Түркістан: «Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы, 2012. – 17 б.
Көпейұлы М.Ж. Көп томдық шығармалар жинағы. 1-том / Құраст. Е. Жүсіпов. – Алматы: Алаш, 2003. – 165 б.
Тіл таңбалы Адайдың ақындары. 1-кітап (XVIII ғасыр мен XIX ғасырдың алпысыншы жылдарына дейін өмірге келген Маңғыстау ақын-жырауларының шығармалары). – Алматы: Жазушы, 2006. – 270 б. [in Kazakh]
Шегебай мен Әлібек ақындар (өлең, толғау, арнаулар, дастандар, поэмалар) / Құраст. Т. Дайрабай. – Алматы: Арыс, 2007. – 41 б. [in Kazakh] 7. Жәңгірұлы Шәді. Ахуал қиямет. – Алматы: Алаш, 2005. – 21 б. [in Kazakh]
Шал ақын. Өлеңдер. Зерттеу деректер / Құраст. Ғ. Қадыралиұлы. – Алматы: Арыс, 2003. – 96 б.
Abdüluahap Öztürk. İmam-ı Abu hanife’nın hayatı. Kit.: İmam-ı Azam Abu Hanife’nin Eserleri. – İstanbul: Millat, 2019. – S. 55–57.
Quran Karim. Magynalyq audarma jane tapsir [Meaningful translation and interpretation] / Aud. S. Aday j.b., jauapty red. A. Omar. – Almaty: Dauir, 2006. – 1275 b. [in Kazakh]
Sönmez Kutlu. Ehl-i sunnet ve’l-Cemaat’in Ankamı, Oluşum Süreci, Siyasi, Tolumsal ve Fikrı Çerçevesi [The Foundation of Ehl-i sunnet ve'l-Jamaat, Its Formation Process, Political, Social and Intellectual Framework] // Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat. – Köln: IGMG, 2014. – S. 23–26. [in Turkish]
Abu Hanifa. Al-fïkh al-Akbar. Qoljazba kitap [Al-fihq al-Akbar. Manuscript book] / Aud. S. Mollaqanagatuly. – Turkistan: «Aziret Sultan» memlekettik tarihi-madeni qoryq-murajaiy, 2012. – 17 b. [in Kazakh]
Kopeiuly M.J. Kop tomdyq shygarmalar jinagy [Multi-volume collection of works]. 1-tom / Qurast. E. Jusipov. – Almaty: Alash, 2003. – 165 b. [in Kazakh]
Til tanbaly Adaydyn aqyndary. 1-kitap (XVIII gasyr men XIX gasyrdyn alpysynshy jyldaryna deiyn omirge kelgen Mangystau aqyn-jyraularynyn shygarmalary) [Aday's poets with language symbols. Book 1 (Works of poets of Mangistau who were born between the XVIII century and the sixties of the XIX century)]. – Almaty: Jazushy, 2006. – 27 b. [in Kazakh]
Shegebai men Alibek aqyndar (olen, tolgau, arnaular, dastandar, poemalar) [Shegebay and Alibek poets (poems, laments, dedications, sagas, poems)] / Qurast. T. Dairabai. – Almaty: Arys, 2007. – 41 b. [in Kazakh] 7. Jangiruly Shadi. Ahual qiamet [The situation is apocalyptic]. – Almaty: Alash, 2005. – 21 b. [in Kazakh]
Shal aqyn. Olender. Zertteu derekter [Shal poet. Poems. Research data] / Qurast. G. Qadiraliuly. – Almaty: Arys, 2003. – 96 b. [in Kazakh]
Abdüluahap Öztürk. İmam-ı Abu hanife’nın hayatı [Life of Imam Abu Hanifa] Kit.: İmam-ı Azam Abu Hanife Eserleri. – İstanbul: Millat, 2019. – S. 55–57. [in Turkish]
