Duygusal Kavramlar Yaratmada «kȍk" Kavramının Bilişsel Anlambilimi
Anahtar Kelimeler:
emotion, concept, phraseology, color, cognitive linguistics.Özet
The article examines the emotional nuances of the Kazakh language concept kȍk in language use. The research article reviews the works of scientists who studied the semantic meaning of the names of species and colors in domestic and foreign linguistics and linguistic units in expressing human feelings. The linguistic character of the concept of kȍk is analyzed, revealing the cognitive nature of emotional, expressive words. In addition, a cognitive and linguistic analysis was made of the words expressing inner excitement through the intuition of a person, which is often used in connection with the lexeme kȍk in our language. The linguistic image of the world through the concept of kȍk in national culture and text through the words that express the mood of a person allows to reveal the inner world of humanity and thereby to observe the level of acceptance of joy and sorrow of the whole people.
The main goal of the scientific article is to cognitively analyze the emotional tone of the color kȍk within the conceptual field of color names. In the research article, the emotional aspects of the colors and the color kȍk are considered from a cognitive point of view. There are still many problems in Kazakh linguistics, which have not been deeply studied, undiscovered, and undefined aspects of emotional signs of colors. In our modern research, we will consider the emotional aspects of the color kȍk in a linguistic and cognitive manner. From the linguistic point of view, the emotional meaning of kȍk in phraseological words is emphasized individually, and their cognitive nature in linguistic and cultural cognition is deeply studied.
Referanslar
Древнетюркский словарь / под ред. Д.М. Насилова, И.В. Кормушина и др.; сост. Т.А. Боровкова, Л.В. Дмиртиева, А.А. Зырин. И.В. Кормушина и др. 2-е изд., пересмотр. – Астана: Ғылым, 2016. – 760 б.
Уәлиұлы Н. Фразеология және тілдік норма. – Алматы: Республикалық баспа кабинеті, 1998. – 128 б.
Баялиева Г.Ж. ХІ-ХІІ ғасырлардағы жазба әдеби ескерткіштер тіліндегі сын есімдер («Қутадғу билиг» пен «Һибат-ул хақайиқ» жәдігерліктері бойынша): филол. ғыл. канд. ... дисс. – Алматы, 2003. – 166 б.
Kaskatayeva Zh.A., Mazhitayeva Sh., Omasheva Zh.M., Nygmetova N., Kadyrov Zh. Colour Categories in Different Linguistic Cultures // Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities. – 2020. – №12(6). – P. 1–13. DOI: https://dx.doi.org/10.21659/rupkatha.v12n6.14
Ахманова О.С. Словарь лингвистических терминов. – М.: Советская энциклопедия, 1966. – 306 с.
Рубинштейн С.Л. Эмоции // Психология эмоции. Тексты. – М.: Изд-во МГУ, 1993. – С. 160–170.
Маслова В.А. Введение в когнитивную лингвистику. – М.: Флинта, 2007. – 296 с.
Бабушкин А.К. Типы концептов в лексико-фразеологический семантике языка их личная и национальная специфика: Дисс. ... док. филол. наук. – Воронеж, 1998. – 303 с.
Ислам А. Ұлттық мәдениет контексіндегі дүниенің тілдік суреті (салыстырмалы-салғастырмалы лингвомәдени сараптама): филол. ғыл. док. ... дисс. автореф. – Алматы, 2004. – 54 б.
Тілеубердиев Б.М. Қазақ ономастикасының лингвоконцептологиялық негіздері. – Алматы: Арыс, 2007. – 278 б.
Қошанова Ж. Қазақ тіліндегі «байлық-кедейлік» концептісі: танымдық сипаты мен қызметі: филол. ғыл. канд. ... дисс. автореф. – Алматы, 2009. – 34 б.
Звегинцев В.А Семасиология. – М.: МГУ, 1967. – 321 с.
Иманалиева Ғ.Қ. Қазақ тіліндегі эмоционалды құрылымдар. – Алматы: Қазақ университеті, 2011. – 255 б.
Леонтъев А.И. Потребности, мотивы и эмоции. В кн.: Психология эмоций / Под ред. В.К.Вилюнаса, Ю.Б.Гиппенрейтер. – М.: Изд-во Моск. ун-та, 1984. – С. 162–171.
Түйте Е.Е. Психикалық жай-күйлер атауларының лингвостилистикалық сипаты: монография. – Қарағанды: Е.А. Бөкетов атындағы ҚарМУ, 2013. – 246 б.
Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. – Алматы: Ғылым, 1977. – 711 б.
Исабеков Д. Таңдамалы шығармалары. – Алматы: «Айғаным» баспа үйі, 2014. – 216 б.
Жансүгіров І. Шығармалары. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасы, 1960. – 615 б.
Әуезов М. Абай жолы: Роман-эпопея. Бірінші кітап. – Алматы: Жазушы, 2004. – 368 б.
Қайдар Ә.Т., Өмірбеков Б.Е., Ахтамбердиева З.Т. Түр-түстердің тілдегі көрінісі. – Алматы: Ана тілі, 1992. – 160 б.
Айтбаев Ө. Қазақ тіл білімінің мәселелері. – Алматы: Арыс, 2007. – 618 б.
Шаховский В.И. Голос эмоций в языковом круге. – М.: Книжный дом «ЛИБРОКОМ», 2012. – 144 с.
REFERENCES
Drevnetiurkskyi slovar [Ancient Turkic Dictionary] / pod red. D.M. Nasilova, I.V. Kormushina i dr.; sost. T.A. Borovkova, L.V. Dmirtieva, A.A. Zyrin. I.V. Kormushina i dr. 2-e izd., peresmotr. – Astana: Gylym, 2016. – 760 b. [in Russian]
Ualiuly N. Frazeologia jane tildik norma [Phraseology and language norm]. – Almaty: Respublikalyq baspa kabineti, 1998. – 128 b. [in Kazakh]
Baialieva G.J. XI-XII gasyrlardagy jazba adebi eskertkishter tilindegi syn esimder («Qutadgu bilig» pen «Hibat-ul haqaiiq» jadigerlikteri boiynsha: filol. gyl. kand. … diss. [The adjectives in the language of written literary monuments of the 11th-12th centuries (according to the “Kutadgu bilig” and “Hibat-ul khakayik” records: A dissertation … cand. of philol. sciences]. – Almaty, 2003. – 166 b. [in Kazakh]
Kaskatayeva Zh.A., Mazhitayeva Sh., Omasheva Zh.M., Nygmetova N., Kadyrov Zh. Colour Categories in Different Linguistic Cultures // Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities. – 2020. – №12(6). – P. 1–13. DOI: https://dx.doi.org/10.21659/rupkatha.v12n6.14
Ahmanova O.S. Slovar lingvisticheskih terminov [Dictionary of Linguistic Terms]. – M.: Sovetskaia ensiklopedia, 1966. – 306 s. [in Russian]
Rubinshtein S.L. Emosii // Psihologia emosii. Teksty [Emotions // Psychology of emotions. Texts]. – M.: Izd-vo MGU, 1993. – S. 160–170. [in Russian]
Maslova V.A. Vvedenie v kognitivnuiu lingvistiku [Introduction to cognitive linguistics]. – M.: Flinta, 2007. – 296 s. [in Russian]
Babushkin A.K. Tipy konseptov v leksiko-frazeologicheski semantike iazyka ih lichnaia i nasionalnaia spesifika: Diss. ... dok. filol. nauk. [Types of concepts in the lexical-phraseological semantics of the language of personal and national specifics: Dissertation … doct. of philol. sciences]. – Voronej, 1998. – 303 s. [in Russian]
Islam A. Ulttyq madeniet konteksindegi dunienin tildik sureti (salystyrmaly-salgastyrmaly lingvomadeni saraptama): filol. gyl. dok. … diss. avtoref. [Linguistic picture of the world in the context of national culture (comparative linguistic and cultural expertise)]. – Almaty, 2004. – 54 b. [in Kazakh]
Tileuberdiev B.M. Qazaq onomastikasynyn lingvokonseptologialyq negizderi [Linguistic-conceptual foundations of Kazakh onomastics]. – Almaty: Arys, 2007. – 278 b. [in Kazakh]
Qoshanova J. «Qazaq tilindegi «bailyq-kedeilik» konseptisi: tanymdyq sipaty men qyzmetı: filol. gyl. kand. … diss. avtoref. [The concept of "wealth-poverty" in the Kazakh language: cognitive character i activity]. – Almaty, 2009. – 34 b. [in Kazakh]
Zveginsev V.A Semasiologia [Semasiology]. – M.: MGU, 1967. – 321 s. [in Russian]
Imanalieva G.Q. Qazaq tilindegi emosionaldy qurylymdar [Emotional structures in the Kazakh language]. – Almaty: Qazaq universiteti, 2011. – 255 b. [in Kazakh]
Leontiev A.I. Potrebnosti, motivy i emocii [Needs, motives and emotions]. V kn.: Psihologia emocii. – M.: Izd-vo Mosk. un-ta, 1984. – S. 162–171. [in Russian]
Tuite E.E. Psihikalyq jai-kuiler ataularynyn lingvostilistikalyq sipaty: Monografia [Linguostilistic nature of the names of mental states: Monograph]. – Qaragandy: E.A. Boketov atyndagy QarMU, 2013. – 246 b. [in Kazakh]
Kenesbaev I. Qazaq tilinin frazeologialyq sozdigi [Phraseological dictionary of the Kazakh language]. – Almaty: Gylym, 1977. – 711 b. [in Kazakh]
Isabekov D. Tandamaly shygarmalary [Selected works]. – Almaty: «Aiganym» baspa uii, 2014. – 216 b. [in Kazakh]
Jansugirov I. Shygarmalary [Works]. – Almaty: Qazaqtyn memlekettik korkem adebiet baspasy, 1960. – 615 b. [in Kazakh]
Auezov M. Abai joly: Roman-epopeia. Birinshi kitap [Abai's Way]. – Almaty: Jazushy, 2004. – 368 b. [in Kazakh]
Qaidar A.T., Omirbekov B.E., Ahtamberdieva Z.T. Tur-tusterdin tildegi korinisi [Species-expression of colors on the tongue]. – Almaty: Ana tili, 1992. – 160 b. [in Kazakh]
Aitbaev O. Qazaq til biliminin maseleleri [Problems of Kazakh linguistics]. – Almaty: Arys, 2007. – 618 b. [in Kazakh]
Shahovski V.I. Golos emosi v iazykovom kruge [The voice of emotions in the language circle]. – M.: Knijnyi dom «LİBROKOM», 2012. – 144 s. [in Russian]
