Ислам әлеміндегі діни реформалар тарихынан (ХІХ ғ. соңы–ХХ ғ. басы)
Кілт сөздер:
ислам, Әзірбайжан, модернизм, реформизм, мәдениет.Аңдатпа
Мақала ислам әлеміндегі діни реформалар тарихына арналған. Исламдық ойлауды реформалаудың мақсаты – тамырларға, Құранға оралу, дінді бидғаттан, кейінірек оған енгізілген дұрыс емес элементтерден тазарту. Ислам заңдары мен олардан тыс өмір салты жаңаға ашық болуы керек, өйткені исламның ерекшелігі – діннің әр уақыттағы жаңалығы. Мұсылман реформаторларының пікірінше, жаңару, ең алдымен, исламдық ойлауда болуы керек. Әзірбайжанда діни реформизмнің негізгі өкілдері ретінде Баку теологы әл-Бакуви, А. Агаоглу және басқаларды атауға болады.
Ирандық теолог Дж. Афгани, Египеттің мүфтиі М. Абдух, үнді-пәкістандық ақын
Игбал және түрік ақыны М.А. Әрсой, пәкістандық исламтанушы Ф. Рахман, иран социологы
А. Шариати, түрік теологтары С. Атеш, Я.Н. Өзтүрік және басқалары ислам әлеміндегі діни
реформизмнің негізгі өкілдері болып табылады.
Бұл ойшылдар жалған діни қайраткерлерді сынай отырып, діннің шынайы қайнар көзі
тек Құран екенін көрсетіп, мұсылмандарды дінді тек сол діннен үйренуге шақырды.
Әдебиеттер тізімі
Ağaoğlu Ә. Seçilmiş әsәrlәri. – Bakı: Şәrq-Qәrb nәşriyyatı, 2007. – 502 s. [in Azerbaijani]
Axundov M.F. Bәdii vә fәlsәfi әsәrlәri. – Bakı: Yazıçı nәşriyyatı, 1987. – 325 s. [in
Azerbaijani]
Ateş S. Ben size Allah`ın kitabını bırakıyorum // Vatan, 2011. № 4. - s. 6. [in Azerbaijani]
“Baş kәsmәk” // Molla Nәsrәddin: 10 cilddә. – Bakı: Azәrnәşr, 1996. I cild. – 712 s. [in
Azerbaijani]
Cәfәrov M. Quranın ilk tәfsiri // Zaman, 1999. № 9. - s. 6–7. [in Azerbaijani]
Әl-Bakuvi M.M.K. Kәşfül-hәqayiq: 3 cilddә. – Tiflis: Kaspi Buxariyyә nәşriyyatı, 1904. I
cild. – 563 s. [in Azerbaijani]
Rahman F. İslam. – İstanbul: Selçuk Yayınları, 1993. – 402 s. [in Turkish]
Huriye T. Farabi`den Abduh`a siyasi düşünce. – İstanbul: İz yayınları, 2012. – 415 s. [in
Turkish]
“Uydurma hәdislәr” // Molla Nәsrәddin: 10 cilddә. – Bakı: Azәrnәşr, 1996. I cild. – 712 s. [in
Azerbaijani]
Öztürk Y.N. Hak ve aşk şehidi Hallaç Mansur ve eseri. – İstanbul: Yeni Boyut Yayınları,
– 205 s. [in Turkish]
Öztürk Y.N. Kur`an`ı anlamaya doğru. – İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 1993. – 304 s. [in
Turkish]
Şeriati A. Dine karşı din. – İstanbul: İşaret Yayınları, 1990. – 207 s. [in Turkish]
Şeriati A. Biz ve İkbal. – İstanbul: Bir Yayınları, 1988. – 312 s. [in Turkish]
