Болашақ мұғалімдердің математикалық ойлау дағдыларын өлшеуге бағытталған қолданбалы өрнектердің бағалануы
Кілт сөздер:
бастауыш білім, болашақ мұғалімдер, математикалық пайымдау, пайымдау қабілеті, бастауыш сынып оқушылары.Аңдатпа
Математикалық пайымдауды адамдардың тап болған жағдайларына
математикалық тұрғыдан қарау, себеп пен салдарды зерттеу, жағдайды түсіну және
математикалық ұғымдар мен символдарды қолдану арқылы логикалық тұжырым жасауға
көмектесетін пайымдаулар жасау қабілеті ретінде қарастыруға болады.
Зерттеу жұмысының мақсаты – Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік
университетінде білім алып жатқан болашақ бастауыш сынып мұғалімдері мен бастауыш
сынып оқушыларының математикалық пайымдау қабілеттерін өлшеуге математикалық
қолданбалы өрнектерді қарастыру болып табылады. Осы мақсатта болашақ мұғалімдерден
бастауыш мектеп деңгейіне (а) сәйкес келетін пайымдауларды анықтау және қолдану, (ә)
математикалық білімді / заңдылықтарды / құрылымдарды / жалпылама ерекшеліктерді тану
және қолдану, (б) бірдей мағлұматтардың әртүрлі көріністерін тану, (в) болжау, (г) шешуге
қатысты логикалық пікірталастарды дамыту, (ғ) шешім жолының / нәтиженің дұрыс екендігі
жөнінде шешім қабылдау, (д) жалпылама тұжырым жасауға және (е) кездейсоқ
проблемаларды шешуге бағытталған қолданбалы өрнектерді жүзеге асыру талап етіледі.
Осы қырынан алғанда зерттеу жұмысы сапалы зерттеу әдістерінің бірі ретінде
саналатын кейс-стади формасы бойынша жасалды. Зерттеу жұмысы бойынша жұмыс
тобының құрамында әртүрлі сынып деңгейінің өкілдерінен құралған 16 мұғалім бар. Жұмыс
тобындағы мұғалімдерді іріктеуде өзіндік ерекшеліктерді таңдау әдісі қолданылды.
Болашақ мұғалімдерден жоғарыда айтылып өткен математикалық пайымдаудың кіші
өлшемдерін қарастыратын қолданбалы өрнектерді әзірлеу (дамыту) талап етілді. Алынған
мәліметтерді талдау үшін сапалық зерттеулерде жиі қолданылатын мазмұнды талдау әдісі
қолданылды. Зерттеу жұмысында теориялық құрылым (схема) ажыратылып, 16 болашақ
мұғалімге зерттеу жүргізілді. Зерттеу нәтижесінде болашақ мұғалімдер пайымдау қабілеттері
бойынша сұрақтар дайындады. Дайындаған сұрақтарды қарастырғанда олардың әдебиетте
берілген кейбір сұрақтарға сәйкес келетіндігі байқалды.
Әдебиеттер тізімі
Umay A. Matematiksel Muhakeme Yeteneği // Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. – 2003.
– №24. – s. 234–243.
NCTM Curriculum and Evaluation Standards for School Mathematics: Responses from the Research
Community // Journal for Research in Mathematics Education. – 1988. – №19 (4). – P. 338–344.
NAEP, Mathematics Framework for the 2022 and 2024 National Assessment of Educational Progress. –
Washington, DC: National Assessment Governing Board, 2022. – 96 p.
Olkun S., Toluk Z. Matematik Öğretimi. – Ankara: Anı Yayıncılık, 2014. – 280 s.
Bell A.W. The learning of process aspects of mathematics // Educational Studies in Mathematics. –
– №10 (3). – P. 361–387.
Adair J. Decision making and problem solving. Break Through Barriers and Banish Uncertainty at
Work. – Kogan Page Boks. – 2022. – Т. 167. – 120 p.
Kalaycı N. Karar Verme ve Problem Çözme. – Ankara: Pegem Yayınevi, 2017. – 108 s.
Ersever H.Ö. Karar Verme Becerileri Kazandırma Programının ve Etkileşim Grubu Deneyiminin
Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stilleri Üzerindeki Etkileri: Yayınlanmamış Doktora Tezi. –
Ankara: A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996. –233 s.
Polya G. How to Solve It. – New Jersey: Princeton University Press, 2014. – 288 p.
Алибекова Ж.Д., Мейрбекова Г.П., Қошанова Г.Д. Математикалық модельдеу әдісін қолдану
арқылы оқушылардың математикалық ойлау қабілетін қалыптастыру // Ясауи университетінің
хабаршысы. – 2022. – №4(126). – Б. 212–224. https://doi.org/10.47526/2022-4/2664-0686.18
Utaminingsih S., Andi P., Irfai F., Kuzmina A.M. Development of Video-Aided Storybooks to
Improve Understanding of Mathematical Concepts in Elementary School // Ясауи университетінің
хабаршысы. – 2022. – №2(124). – Б. 194–206. https://doi.org/10.47526/2022-2/2664-0686.16
Van de Walle J.A. Elementary and Middle School Mathematics Teaching Developmentally. – USA:
Pearson Education, 2004. – 576 p.
Hacısalihoglu H., Mirasyedioğlu S., Akpınar A. Matematik Öğretimi 1-5. – Ankara: Asil Yayın
Dağıtım, 2003. – 243 s.
Kuhn D., Udel W. The Development of Argument Skills // Child Development. – 2003. – №74(5). – P.
–1260.
Jurow A.S. Generalizing in Interaction: Middle School Mathematics Students Making Mathematical
Generalizations in a Population-Modeling Project // Mind, Culture and Activity. – 2004. – №11(4). – P.
–300.
Altun M. İlkokullarda Matematik Öğretimi. – Bursa: Ekin Yayınevi, 2022. – 462 s.
Umay A. Matematiksel Muhakeme Yeteneği [Mathematical Reasoning Ability] // Hacettepe
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. – 2003. – №24. – S. 234–243. [in Turkish]
NCTM Curriculum and Evaluation Standards for School Mathematics: Responses from the Research
Community // Journal for Research in Mathematics Education. – 1988. – №19 (4). – P. 338–344.
NAEP, Mathematics Framework for the 2022 and 2024 National Assessment of Educational Progress. –
Washington, DC: National Assessment Governing Board, 2022. – 96 p.
Olkun S., Toluk Z. Matematik Öğretimi [Teaching Mathematics]. – Ankara: Anı Yayıncılık, 2014. –
s. [in Turkish]
Bell A.W. The learning of process aspects of mathematics // Educational Studies in Mathematics. –
– №10 (3). – P. 361–387.
Adair J. Decision making and problem solving. Break Through Barriers and Banish Uncertainty at
Work. – Kogan Page Boks. – 2022. – Т. 167. – 120 p.
Kalaycı N. Karar Verme ve Problem Çözme [Decision Making and Problem Solving]. – Ankara: Pegem
Yayınevi, 2017. – 108 s. [in Turkish]
Ersever H.Ö. Karar Verme Becerileri Kazandırma Programının ve Etkileşim Grubu Deneyiminin
Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stilleri Üzerindeki Etkileri [The Effects of Decision-Making
Skills Acquisition Program and Interaction Group Experience on University Students' Decision-Making
Styles]: Yayınlanmamış Doktora Tezi. – Ankara: A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996. – 233 s. [in
Turkish]
Polya G. How to Solve It. – New Jersey: Princeton University Press, 2014. – 288 p.
Alibekova J.D., Meirbekova G.P., Qoshanova G.D. Matematikalyq modeldeu adisin qoldanu
arqyly oqushylardyn matematikalyq oilau qabiletin qalyptastyru [Formation of Mathematical Thinking
in Students Using the Method of Mathematical Modeling] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. –
– №4(126). – B. 212–224. https://doi.org/10.47526/2022-4/2664-0686.18 [in kazakh]
Utaminingsih S., Andi P., Irfai F., Kuzmina A.M. Development of Video-Aided Storybooks to
Improve Understanding of Mathematical Concepts in Elementary School // Iasaui universitetіnіn
habarshysy. – 2022. – №2 (124). – B. 194–206. https://doi.org/10.47526/2022-2/2664-0686.16
Van de Walle J.A. Elementary and Middle School Mathematics Teaching Developmentally. – USA:
Pearson Education, 2004. – 576 p.
Hacısalihoglu H., Mirasyedioğlu S., Akpınar A. Matematik Öğretimi 1-5 [Teaching Mathematics 1-5]. –
Ankara: Asil Yayın Dağıtım, 2003. – 243 s. [in Turkish]
Kuhn D., Udel W. The Development of Argument Skills // Child Development. – 2003. – №74(5). – P.
–1260.
Jurow A.S. Generalizing in Interaction: Middle School Mathematics Students Making Mathematical
Generalizations in a Population-Modeling Project // Mind, Culture and Activity. – 2004. – №11(4). – P.
–300.
Altun M. İlkokullarda Matematik Öğretimi [Teaching Mathematics in Primary Schools]. – Bursa: Ekin
Yayınevi, 2022. – 462 s. [in Turkish]
