Жоғары оқу орындарының студенттеріне қазақ ономастикасы мен топонимдерді оқытудың тиімділігі
Кілт сөздер:
ономастика, қазақ тілі, ономастиканы оқыту, оқыту әдістері, тілдік дағдылар.Аңдатпа
Қазақ ономастикасы – антропоним, топоним, гидроним сияқты сандаған лексикалық бірліктер мен атауларды қамтитын ауқымы кең тіл ғылымының саласы. Ономастиканы оқытудағы басты принциптерге тілдің лексикалық, құрылымдық ерекшеліктерімен қатар, ондағы атаулар арқылы тілдің тарихы мен мәдениетін оқытудың маңызын атауға болады.
Бүгінгі таңда қазақ тілінің ономастикасын оқытудың психологиялық-педагогикалық негіздері қарастыру атаулардың қазақ тілін оқытудағы білімділік, дамытушылық мен тәрбиелік маңыздылығына байланысты. Елімізде ономастикалық нысандар атауларының жасалуы мен қалыптасуы, әсіресе олардың атауларындағы өзгерістерді оқытуда ғана емес, тілдік лексиканы дамытуда да маңызды мәселелердің бірі болып табылады. Осы бағытта, мақаланың басты мақсаты – қазақ тілінің ономастикасын оқытудың тиімді лингвистикалық әдістерін қолдана отырып, студенттердің тілдік дағдыларын дамыту жолдарын анықтау.
Зерттеудің нысаны ретінде жоғары мектепте қазақ ономастикасын оқыту үдерісі таңдалып алынды. Жоғары мектепте қазақ тілінің ономастикасын жеке пін ретінде оқытудың мақсаты – жаңа білім беру жүйесін құру қажеттілігінен туындады. Мақалада қазақ тілінің ономастикасын ерекше пән ретінде оқытуда кешенді әдістерді қолдана оқытудың тиімділігі дәлел тапты. Эксперимент филология мамандықтарының студенттеріне арналған білім беру бағдарламасына сәйкес «Ономастика және елтану» таңдау пәні бойынша орындалды. Студенттерге қазақ тілінің ономастикасын оқытуда олардың тілдік дағдыларын жаңа бағыттар арқылы дамыту бойынша эксперимент жұмысының нәтижелері берілген.
Зерттеу жұмысының нәтижелері ЖОО-да болашақ оқытушыларын ономастика пәні бойынша даярлау үдерісінде пайдаланылуы мүмкінгі бар.
Әдебиеттер тізімі
Токаев К.К. Государство продолжит принимать меры для поддержки казахского языка. [Электронный ресурс]. URL: https://vlast.kz/novosti/52183-gosudarstvo-prodolzit-prinimat-mery-dla-podderzki-kazahskogo-azyka-tokaev.html (дата обращения 26.05.2023)
Agabekova Z. Methods of using onomastics in teaching language and culture // Global Journal of Sociology: Current Issues. – 2017. – Vol. 07, Issue 2. – P. 104–109. [Electronic resource]. URL: https://www.academia.edu/35498811/Methods_of_using_onomastics_in_teaching_language_and_culture (date of access 26.05.2023)
Кайдаров А.Т. Структура односложных корней и основ в казахском языке. – Алма-Ата: Наука, 1986. – 328 с.
Корнилов Г.Е. Имитативы в чувашском языке. – Чебоксары: Чувашское книжное издательство, 1984. – 184 с.
Жанұзақов Т. Қазақ тілінің сөздігі / Жалпы ред. басқ. Т. Жанұзақов. – Алматы: Дайк-Пресс, 1999. – 776 б.
Әбдірахманов А. Топонимика және этимология. – Алматы: Ғылым, 1975. – 207 б.
Мақұлбек А.Б. Қазақ жалқы есімдерінің мифоритуалдық аспектілері // «Әуезов оқулары-5». «Қазақстанда гуманитарлық ілімдердің дамуы: ізденістер, даму перспективалары мен бағыттары» атты хал. ғыл.-тәж. конф. материалдары. – Шымкент, 2006. – Б. 100–104.
Жанұзақов Т. Қазақ ономастикасы. 1-том. – Астана: 1С-Сервис, 2006. – 400 б.
Никонов В.А. Имя и общество. – М.: Наука, 1974. – 144 с.
Suleymenova G. et al. Formation of anthroponomical system of the modern Kazakh language in higher school //Opción: Revista de Ciencias Humanas y Sociales. – 2020. – №91. – С. 536–550.
Meirbekov A., Meiirbekov A. National Identity Of Kazakh Toponyms In The Context Of Multilingualism. [Electronic resource]. URL: https://www.europeanproceedings.com/article/10.15405/epsbs.2021.02.02.77 (date of access 26.05.2023)
Aksholakova A. Students Speech Culture Development in the Sphere of Onomastics // Procedia – Social and Behavioral Sciences. – 2013. – №105. – P. 391–397.
Мадиева Г.Б. Ономастика Казахстана: аналитический обзор (подходы исследования онимов) / отв. ред. М.М. Буркитбаев, О. Абдиманулы, Ж.К. Ибраева. – Алматы: Қазақ университеті, 2018. – 80 с.
Кубрякова Е.С. Номинативный аспект речевой деятельности. – М.: Наука, 1986. –120 с.
Жуманиязов М.А. Грамматические аспекты лингвокультурной адаптации иностранных студентов в регионе обучения (на материале адъективных топонимических моделей). [Электронный ресурс]. URL: https://www.elibrary.ru/item.asp?id=45695436 (дата обращения 26.05.2023)
REFERENCES
Tokaev K.K. Gosudarstvo prodolоit prinimat mery dlia podderjki kazahskogo iazyka [The state will continue to take measures to support the Kazakh language]. [Electronic resource]. URL: https://vlast.kz/novosti/52183-gosudarstvo-prodolzit-prinimat-mery-dla-podderzki-kazahskogo-azyka-tokaev.html (date of access 26.05.2023) [in Russian]
Agabekova Z. Methods of using onomastics in teaching language and culture // Global Journal of Sociology: Current Issues. – 2017. – Vol. 07, Issue 2. – P. 104–109. [Electronic resource]. URL: https://www.academia.edu/35498811/Methods_of_using_onomastics_in_teaching_language_and_culture (date of access 26.05.2023)
Kaidarov A.T. Struktura odnoslojnyh kornei i osnov v kazahskom iazyke [The structure of monosyllabic roots and bases in the Kazakh language]. – Alma-Ata: Nauka, 1986. – 328 s. [in Russian]
Kornilov G.E. Imitativy v chuvashskom iazyke [Imitatives in the Chuvash language]. – Cheboksary: Chuvashskoe knijnoe izdatelstvo, 1984. – 184 s. [in Russian]
Januzaqov T. Qazaq tіlіnіn sozdіgі [Dictionary of the Kazakh language] / Jalpy red. basq. T. Januzaqov. – Almaty: Daik-Press, 1999. – 776 b. [in Kazakh]
Abdіrahmanov A. Toponimika jane etimologia [Toponymy and etymology]. – Almaty: Gylym, 1975. – 207 b. [in Kazakh]
Maqulbek A.B. Qazaq jalqy esіmderіnіn miforitualdyq aspektіlerі [Mythorital aspects of Kazakh proper names] // «Auezov oqulary-5». «Qazaqstanda gumanitarlyq іlіmderdіn damuy: іzdenіster, damu perspektivalary men bagyttary» atty hal. gyl.-taj. konf. materialdary. – Shymkent, 2006. – B. 100–104. [in Kazakh]
Januzaqov T. Qazaq onomastikasy [Kazakh onomastics]. 1-tom. – Astana: 1S-Servis, 2006. – 400 b. [in Kazakh]
Nikonov V.A. Imia i obshestvo [Name and society]. – M.: Nauka, 1974. – 144 s. [in Russian]
Suleymenova G. et al. Formation of anthroponomical system of the modern Kazakh language in higher school //Opción: Revista de Ciencias Humanas y Sociales. – 2020. – №91. – S. 536–550.
Meirbekov A., Meiirbekov A. National Identity Of Kazakh Toponyms In The Context Of Multilingualism. [Electronic resource]. URL: https://www.europeanproceedings.com/article/10.15405/epsbs.2021.02.02.77 (date of access 26.05.2023)
Aksholakova A. Students Speech Culture Development in the Sphere of Onomastics // Procedia – Social and Behavioral Sciences. – 2013. – №105. – P. 391–397.
Madieva G.B. Onomastika Kazahstana: analiticheski obzor (podhody issledovania onimov) [Onomastics of Kazakhstan: an analytical review (approaches to the study of onyms)] / otv. red. M.M. Burkitbaev, O. Abdimanuly, J.K. Ibraeva. – Almaty: Qazaq universitetі, 2018. – 80 s. [in Russian]
Kubriakova E.S. Nominativnyi aspekt rechevoi deiatelnosti [The nominative aspect of speech activity]. – M.: Nauka, 1986. – 120 s. [in Russian]
Jumaniazov M.A. Grammaticheskie aspekty lingvokulturnoi adaptacii inostrannyh studentov v regione obuchenia (na materiale adiektivnyh toponimicheskih modelei) [Grammatical aspects of linguistic and cultural adaptation of foreign students in the region of study (based on the material of adjectival toponymic models)]. [Electronic resource]. URL: https://www.elibrary.ru/item.asp?id=45695436 (date of access 26.05.2023) [in Russian]
