СҰЛТАН РАЕВ ДРАМАЛАРЫНДАҒЫ КӨРКЕМДІК ШЫНДЫҚ
Кілт сөздер:
Сұлтан Раев, драма, қазіргі әдебиет, тәж, Құрманжан датқа, Мекке, символ, жанр, стиль.Аңдатпа
Мақалада драматург, қоғам қайраткері Сұлтан Раевтың пьесалары көркемдік шындық тұрғысынан талданады. Тегінде, әрбір көркем шығарма – толық аяқталған, басы бар, аяғы бар тұтас құрылым. Сондай-ақ, мұны сабақтастырып тұратын желі болуға тиіс. Эпикалық жанрдың ірі түрі ‒ драма тарихи-эволюциялық даму үстіндегі, уақыт, заман, дәуір талап-тілегіне, сұранысына сәйкес түрленіп, модификацияға ұшырауға ең бейім әдеби құбылыс екенін ескерер болсақ, Орта Азия елдері: Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан, Түркіменстан және Қырғызстан драматургиясы жаңа авторлармен, тың тақырыптармен толығып, тек түркі жұртына ғана емес, адам баласына ортақ құндылықтарды насихаттап, өзекті мәселелерді де көтеріп келеді. Сұлтан Раевтың «Меккеге қарай ұзақ жол» драма-әпсанасында адамның тазаруы, өзін-өзі тануы, өмірде өз жолын табуы, істеген ісіне жауап беріп, күнәдан арылуы, адам мен Құдай арасындағы тылсым байланыс секілді күрделі проблематикалар қаузалған-ды. Ал, «Патшайымның көз жасы» және «Тәж» драмаларында абсурд пен метадрама нышандары басым бола тұра, тарихи тақырып қозғалған. Зерттеу жұмысының материалы есебінде аталған автордың «Патшайымның көз жасы», «Тәж» және «Меккеге қарай ұзақ жол» атты үш драмалық шығармасы алынды. Бұл туындыларды талдау барысында герменевтикалық, салыстырмалы-типологиялық, семиотикалық әдістер қолданылды. Зерттеу барысында автордың пьесаларын бір-бірімен салыстыру арқылы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтасақ, дағара, құм, қара тас, тәж, тұмар секілді нышандарды талдау негізінде драмалардың семиотикалық қырын да ашуды мақсат тұттық.
Әдебиеттер тізімі
Лессинг Г. Гамбургская драматургия / Под общ. ред. М. Лифшица. ‒ М.-Л.: Academia, 1936. ‒ 248 с.
Раев С. Азия әдебиетінің алтын дәуірі келе жатыр // Егемен Қазақстан. ‒ 2019. ‒ №32. ‒ Б. 7.
Шортанбай Ш.А. Қ. Ысқақтың «Келмес күндер елесі» роман-эссесіндегі қаламгерлер бейнесі және авторлық ұстаным // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №1(127). – Б. 108–119. https://doi.org/10.47526/2023-1/2664-0686.09
Аймұхамбет Ж.Ә., Құрмамбаева Қ.С., Миразова М.Н. Көркем туындыдағы бейне мен таңбаның қызметі // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. ‒ №1(127). – Б. 34–45. https://doi.org/10.47526/2023-1/2664-0686.03
Словарь символов. ‒ 2013. Электронный портал. SLOVARonline. [Электронный ресурс]. URL: https://znachenieslova.ru/slovar/symbol (дата обращения 20.02.2023)
Грибанов В. Знаки и символы. Семиотика. Ч. 2. ‒ Москва: Амфора, 2011. ‒ 117 с.
Раев С. Плач царицы. Новая литература Кыргызстана. Кыргызстандын жаңы адабияты. Крупнейшая электронная библиотека произведений отечественных авторов. [Электронный ресурс]. URL: www.literatura.kg (дата обращения 20.02.2023)
Нұрғалиев Р. Драма өнері. – Алматы: Санат. ‒ 2001. – 272 б.
Каримова Г.С. Қазіргі қазақ драматургиясы: идея және көркем шындық // ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. ‒ 2016. ‒ №1(159). ‒ Б. 450–456.
Тымболова А. Драмалық шығармалардың лингвистикалық поэтикасы. – Алматы: Елтаным, 2013. – 328 б.
Lessing G. Gamburgskaia dramaturgia [Hamburg Drama] / Pod obsh. red. M. Livshic. ‒ M.-L.: Academia, 1936. ‒ 248 s. [in Russian]
Raev S. Azia adebietіnіn altyn dauіrі kele jatyr [The golden era of Asian literature is coming] // Egemen Qazaqstan. ‒ 2019. ‒ №32. ‒ B. 7. [in Kazakh]
Shortanbai Sh.A. Q. Ysqaqtyn «Kelmes kunder elesі» roman-essesіndegі qalamgerler beinesі jane avtorlyq ustanym [he Image of Writers and the Author's Position in the Novel-essay by K. Yskak «The Illusion of the Past Days»] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. – №1(127). – B. 108–119. https://doi.org/10.47526/2023-1/2664-0686.09 [in Kazakh]
Aimuhambet J.A., Qurmambaeva Q.S., Mirazova M.N. Korkem tuyndydagy beine men tanbanyn qyzmetі [The Role of Image and Sign in a Artwork] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. ‒ №1(127). – B. 34–45. https://doi.org/10.47526/2023-1/2664-0686.03 [in Kazakh]
Slovar simvolov. ‒ 2013. Elektronnyi portal. SLOVARonline. [Electronic resource]. URL: https://znachenieslova.ru/slovar/symbol (date of access 20.02.2023) [in Russian]
Gribanov V. Znaki i simvoly. Semiotika [Signs and symbols. Semiotics]. Ch. 2. ‒ M.: Amfora, 2011. ‒ 117 s. [in Russian]
Raev S. Plach caricy [The Queen's Lament]. Novaia literatura Kyrgyzstana. Kyrgyzstandyn jany adabiaty. Krupneishaia elektronnaia biblioteka proizvedeni otechestvennyh avtorov. [Electronic resource]. URL: www.literatura.kg (date of access 20.02.2023) [in Russian]
Nurgaliev R. Drama onerі [The art of drama]. – Almaty: Sanat. ‒ 2001. – 272 b. [in Kazakh]
Karimova G.S. Qazіrgі qazaq dramaturgiasy: ideia jane korkem shyndyq [Modern Kazakh drama: idea and artistic reality] // QazUU habarshysy. Filologia seriasy. ‒ 2016. ‒ №1(159). ‒ B. 450–456. [in Kazakh]
Tymbolova A. Dramalyq shygarmalardyn lingvistikalyq poetikasy [Linguistic poetics of dramatic works]. – Almaty: Eltanym, 2013. – 328 b. [in Kazakh]
