Қазақ әдебиетіндегі әйелдер теңсіздігі мәселесі
Кілт сөздер:
әйелдер теңсіздігі, әдеби әйел кейіпкерлері, қазақ әйелдерінің қайғылы өмірі, жалпыадамзаттық құндылықтар шеңберіндегі қатынастардың шиеленісуі.Аңдатпа
Әйел тағдыры – қай уақытта да ең өзекті мәселелердің бірі. Әдебиет пен адамзат қоғамы бір-бірімен тығыз байланысты болғандықтан, ақын-жазушылар адами құндылықтар туралы жазудан бас тарта алмайды. Әр заманның ақын жазушылар өз дәуірінің шынайы суретін мен басты мәселесін өз шығармаларының басты кейіпкерлерінің тағдыры арқылы жеткізе білген. Мақалада ХХ ғасырдың басында жазылған ұлттық әдебиет туындылары арқылы қазақ қоғамындағы әйелдердің табиғаты мен теңсіздігі қарастырылады. Зерттеу барысында әдеби шығармалардағы әйел кейіпкерлерінің бейнелері талданды және олардың ауыр тағдыры гуманизм мен мораль тұрғысынан қарастырылған. Авторлар ХХ ғасырдың басында жазылған шығармалардағы әйел бостандығы мен теңсіздігі тақырыбына назар аудара отырып, бірқатар мәселелерге тереңірек үңіліп, қазақ қоғамындағы әлеуметтік теңсіздік мәселелерін және жалпыадамзаттық құндылықтар шеңберіндегі қатынастардың шиеленісу кезеңін жіті қарастырады. Нәтижесінде олар қазақ әйелдерінің қайғылы өміріне және олардың ХХ ғасырдың басындағы бостандығы мен теңсіздігін шектеуге әсер еткен факторларды айқындаған. Авторлар аталмыш тарихи кезеңде қазақ қоғамындағы әйел кейіпкерлерінің тағдыры мен бейнелерін талдау кезінде әдеби шығармаларын талдауда кеңінен қолданыс табатын тарихи әдіс, салыстыру және зерттеу әдістері, сонымен қатар синтетикалық психология принциптері қолданылып, талдау жасау арқылы шығарма кейіпкерлерінің сипатын танытып, сол дәуірдің негізгі мәселелерін айқындап көрсеткен.
Әдебиеттер тізімі
Aspers P., Kohl S. Heidegger and socio-ontology: A sociological reading // Journal of Classical Sociology. – 2013. – №13(4). – P. 508–512.
Жұртбай Т. Қорғансыздың күні. Жазылу тарихы. [Electronic resource]. URL: https://vk.com/wall-104986203_951 (date of access: 18.02.2023)
Ысқақұлы Д., Жакенбаева М.К. Қазақ қоғамындағы әйел болмысының ұлттық әдебиетіміздегі көрінісі // Керуен. – 2022. – №1 (74). – Б. 389–394.
Әуезов М. Мақалалар, әңгімелер, аудармалар, пьесалар. – Алматы: Дәуір, Жібек жолы, 2014. – Т.2. – 480 б.
Әбдимәнұлы Ө. Бақытсыз Жамал романындағы идеялық-көркемдік ізденістер. [Electronic resource]. URL: https://martebe.kz/bakhytsyz-zhamal-romanyndagy-idejalykh-korkemdik-izdenister/ (date of access: 09.04.2023)
Дулатұлы М. Бақытсыз Жамал. Өлеңдер. Әңгімелер. Мақалалар. Шығармалар жинағы. – Алматы: Өлке, 2013. – 287 б.
Марат А. Қорғансыздың күні немесе батыл Ғазиза. [Electronic resource]. URL: https://massaget.kz/blogs/proza/24683/ (date of access: 15/03/2023)
Виц Б.Б. Демокрит: монография. – М.: Мысль, 1979. – 212 с.
Қирабаев С. Тарих және әдебиет. – Алматы: ҚазАқпарат, 2007. – 448 б.
Кенжебаев Б. Түрік қағанатынан бүгінге дейін... – Алматы: «Ана тілі» баспасы ЖШС, 2004. – 258 б.
Кенжебаев Б. Жылдар жемісі. Әдеби мақалалар мен естеліктер. – Алматы: Жазушы, 1984. – 265 б.
Торайгыров С. Романдар, поэмалар, өлеңдер. – Алматы: Атамұра, 2002. – 240 b.
Қирабаев С. Көп томдық шығармалар жинагы. Т. 8. – Алматы: Қазығұрт, 2007. – 448 б.
Кенжебаев Б. Асау жүрек. Деректі әңгіме, зерттеу, толғам, аударма. – Шымкент: Ордабасы, 2004. – 384 б.
REFERENCES
Aspers P., Kohl S. Heidegger and socio-ontology: A sociological reading // Journal of Classical Sociology. – 2013. – №13(4). – P. 508–512.
Jurtbai T. Qorgansyzdyn kunі. Jazylu tarihy [The fate of the defenceless. The history of writing the work]. [Electronic resource]. URL: https://vk.com/wall-104986203_951 (date of access: 18.02.2023) [in Kazakh]
Ysqaquly D., Jakenbaeva M.K. Qazaq qogamyndagy aiel bolmysynyn ulttyq adebietіmіzdegі korіnіsі [Reflection of female identity in Kazakh society in our national literature] // Keruen. – 2022. – №1 (74). – B. 389–394. [in Kazakh]
Auezov M. Maqalalar, angіmeler, audarmalar, piesalar [Articles, stories, translations, plays]. – Almaty: Dauіr, Jіbek joly, 2014. – T.2. – 480 b. [in Kazakh]
Abdimanuly O. Baqytsyz Jamal romanyndagy ideialyq-korkemdіk іzdenіster [Ideological and artistic searches in the novel “Unfortunate Jamal”]. [Electronic resource]. URL: https://martebe.kz/bakhytsyz-zhamal-romanyndagy-idejalykh-korkemdik-izdenister/ (date of access: 09.04.2023) [in Kazakh]
Dulatuly M. Baqytsyz Jamal. Olender. Angіmeler. Maqalalar. Shygarmalar jinagy [Poems. Stories. Articles. Collection of works]. – Almaty: Olke, 2013. – 287 b. [in Kazakh]
Marat A. Qorgansyzdyn kunі nemese batyl Gaziza [The fate of the defenceless or Brave Gaziza]. [Electronic resource]. URL: https://massaget.kz/blogs/proza/24683/ (date of access: 15/03/2023) [in Kazakh]
Vic B.B. Demokrit: monografiia [Democritus: monograph]. – M.: Mysl, 1979. – 212 s. [in Russian]
Qirabaev S. Tarih jane adebiet [History and literature]. – Almaty: QazAqparat, 2007. – 448 b. [in Kazakh]
Kenjebaev B. Turіk qaganatynan bugіnge deiіn... [From the Turkish Kaganate to the present day]. – Almaty: «Ana tіlі» baspasy JShS, 2004. – 258 b. [in Kazakh]
Kenjebaev B. Jyldar jemіsі. Adebi maqalalar men estelіkter [Fruit of the years. Literary articles and memoirs]. – Almaty: Jazushy, 1984. – 265 b. [in Kazakh]
Toraigyrov S. Romandar, poemalar, olender [Novels, poems, poetry]. – Almaty: Atamura, 2002. – 240 b. [in Kazakh]
Qirabaev S. Kop tomdyq shygarmalar jinagy. T. 8. [Мulti-volume collection of works]. – Almaty: Qazygurt, 2007. – 448 b. [in Kazakh]
Kenjebaev B. Asau jurek. Derektі angіme, zertteu, tolgam, audarma [Wild heart. Documentary story, research, poems-reflections, translation]. – Shymkent: Ordabasy, 2004. – 384 b. [in Kazakh]
