АЛАНДАРДЫҢ ТАРИХ САХНАСЫНА ШЫҒУЫ
Кілт сөздер:
сармат, алан, вандал, ғұн, Еуропа, гот, Рим.Аңдатпа
Мақалада сармат-савромат тайпалық одағына жататын аландар тайпасының саяси тарихы қамтылады. Аландар сармат тайпаларының ішіндегі саны жағынан да, қуаты жағынан да басқа тайпалардан бір бас жоғары тұрды. Олар өз мекендерінен Еуропаға қарай жылжуы кезінде жүріп өткен жерлеріндегі көптеген саяси оқиғаларға қатысты. Олардың Солтүстік Қара теңіз аймағындағы, Римнің шығыс шекарасындағы, кейіннен Риммен болған ашық қақтығыстар, ғұндардың келуімен орын алған саяси жағдайлар, аландардың одан әрі батысқа ығыстырылуы, ғұн, вандал, остгот сынды тайпалармен бірлесе еткен саяси әрекеттері, вандалдармен бірге Франция, Испания, одан әрі Солтүстік Африкаға дейін баруы сынды көптеген тарихи оқиғалар толығымен айтылады. Айтылған территориялар мен саяси оқиғаларды көріп-ақ аландар тарихы өте ауқымды екенін байқай аламыз десе де аландар тарихы бұдан кейін тоқтап қалмайды. Өйткені біз атап көрсеткен оқиғалардан кейін де олар тарих беттерінде ұзақ уақытқа қала білді. Аландар бұдан кейінгі қағанаттар кезінде де, XIII ғасырдағы монғол дәуірі кезеңіне дейін де өз этносын сақтаған әрі сол уақытқа дейін саяси белсенділігін жоғалтпаған. Бұндай ауқымды тарихты толық қамтып біту мүмкін емес. Осы себептен де, мақаланың атауына сәйкес, аландардың тек алғашқы рет саяси аренаға шығу кездеріндегі тарихы ғана баяндалады.
Әдебиеттер тізімі
Сулимирский Т. Сарматы. Древний народ юга России. – М.: ЗАО Центрполиграф, 2008. – 191 с.
Кузнецов В.А. Очерки истории алан. 2-е изд. допол. – Владикавказ: Ир, 1992. – 392 c.
Тревер К.В. Очерки по истории и культуре кавказской Албании. – М.: Издательство академии наук СССР, 1959. – 391 с.
Манандян Я. Цель и направление подготовлявшегося Нероном Кавказского похода // Вопросы истории. – 1946. – №7. – С. 66–74.
Раев Б.А. Металлические сосуды кургана «Хохлач». В кн.: Проблемы археологии. – Л.: ЛГУ, 1978. – С. 89–93.
Картлис Цховреба. История Грузии / глав. ред. акад. Роин Метревели. – Тбилиси: Изд-во АРТАНУДЖИ, 2008. – 454 с.
Ранние аланы и Кавказ [Электронный ресурс]. URL: https://iratta.com/gutnov/ (дата обращения 11.06.2022)
Харматта Я. К истории Херсонеса таврического и Боспора. В кн.: Античное общество. – М., 1967. – С. 204–208.
Бернард С. Бахрах. Аланы на Западе / перев. с англ. И.Б. Санакоева под ред. акад. М.И. Исаева. – М.: «АРД» Мартис, 1993. – 190 с.
Габриелян Р.А. История Осетии по армянским источникам V–XVIII вв. – 2004. – 292 с. [Электронный ресурс]. URL: https://www.dissercat.com/content/istoriya-osetii-po-armyanskim-istochnikam-v-xviii-vv (дата обращения 11.06.2022)
Габуев Т.А. Аланы на Балканах в первые века н.э. // Дарьял. – 2001. – №4. – С. 218–231. [Электронный ресурс]. URL: https://www.darial-online.ru/material/2001_4-gabuev/ (дата обращения 11.06.2022)
Пилипчук Я. До Великого переселения: как римляне терпели поражения от древних кочевников. [Электронный ресурс]. URL: https://realnoevremya.ru/articles/138023-yaroslav-pilipchuk-o-migraciyah-sarmatov-alan-yuechzhey (дата обращения 11.06.2022)
Grousset R. L'Empire des Steppes. – Paris: Payot, 1948. – 637 p.
REFERENCES
Sulimirskiy T. Sarmaty. Drevniy narod iuga Rossii [Sarmatians. The ancient people of the South of Russia]. – M.: ZAO Centrpoligraf, 2008. – 191 s. [in Russian]
Kuznecov V.A. Ocherki istorii alan [Essays on the history of Alan]. 2-e izd. dopol. – Vladikavkaz: Ir, 1992. – 392 c. [in Russian]
Trever K.V. Ocherki po istorii i kulture kavkazskoi Albanii [Essays on the history and culture of Caucasian Albania]. – M.: Izdatelstvo akademii nauk SSSR, 1959. – 391 s. [in Russian]
Manandian Ia. Cel i napravlenie podgotovliavshegosia Neronom Kavkazskogo pohoda [The purpose and direction of the Caucasian campaign prepared by Nero] // Voprosy istorii. – 1946. – №7. – S. 66–74. [in Russian]
Raev B.A. Metallicheskie sosudy kurgana «Hohlach» [Metal vessels of the Khokhlach mound]. V kn.: Problemy arheologii. – L.: LGU, 1978. – S. 89–93. [in Russian]
Kartlis Chovreba. Istoriia Gruzii [Kartlis Tskhovreba. History of Georgia] / glav. red. akad. Roin Metreveli. – Tbilisi: Izd-vo ARTANUDJI, 2008. – 454 s. [in Russian]
Rannie alany i Kavkaz [Early Alans and the Caucasus]. [Electronic resource]. URL: https://iratta.com/gutnov/ (data obrasheniia 11.06.2022) [in Russian]
Harmatta J. K istorii Hersonesa tavricheskogo i Bospora [On the History of Tauric Chersonesos and Bosporus]. V kn.: Antichnoe obshestvo. – Moscow, 1967. – S. 204–208. [in Russian]
Bernard S. Bahrah. Alany na Zapade [Alans in the West] / perev. s angl. I.B. Sanakoeva pod red. akad. M.I. Isaeva. – M.: «ARD» Martis, 1993. – 190 s. [in Russian]
Gabrielian R.A. Istoriia Osetii po armianskim istochnikam V–XVIII vv. [The history of Ossetia according to Armenian sources of the V–XVIII centuries.]. – 2004. – 292 s. [Electronic resource]. URL: https://www.dissercat.com/content/istoriya-osetii-po-armyanskim-istochnikam-v-xviii-vv (data obrasheniia 11.06.2022) [in Russian]
Gabuev T.A. Alany na Balkanah v pervye veka n.e. [Alans in the Balkans in the first centuries A.D.] // Darial. – 2001. – №4. – S. 218–231. [Electronic resource]. URL: https://www.darial-online.ru/material/2001_4-gabuev/ (data obrasheniia 11.06.2022) [in Russian]
Pilipchuk Ia. Do Velikogo pereseleniia: kak rimliane terpeli porajeniia ot drevnih kochevnikov [Before the Great Migration: how the Romans suffered defeats from the ancient nomads]. [Electronic resource]. URL: https://realnoevremya.ru/articles/138023-yaroslav-pilipchuk-o-migraciyah-sarmatov-alan-yuechzhey (data obrasheniia 11.06.2022) [in Russian]
Grousset R. L'Empire des Steppes. – Paris: Payot, 1948. – 637 p. [in French]
