Болашақ мамандардың көшбасшылық мінез-құлық дағдыларын дамыту
Кілт сөздер:
көшбасшылық мінез-құлық, студент, кәсіби құзыреттілік, көшбасшылық теориясы, көшбасшылық потенциал, құндылықтарды реттеу.Аңдатпа
Бұл мақалада жоғары оқу орындары студенттерінің көшбасшылық қасиеттерін дамыту бойынша педагогикалық зерттеудің нәтижелері берілген. Тұжырымдамалық аппарат «көшбасшылық», «көшбасшылық мінез-құлық» сияқты ұғымдарды ажыратады. Біздің зерттеуімізде студенттердің болашақ маман ретіндегі көшбасшылық мінез-құлқының әлеуметтік-белсенділік аспектісі қарастырылады. Теориялық бөлімді А.В. Петровский, Н.В. Кузьмина, К. Левин және т.б сияқты ғалымдардың ғылыми тұжырымдары құрады. Практикалық бөлім – Ақтөбе облысының Бәйішев университеті мен Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінде жүргізілген педагогикалық эксперименттің нәтижелері. Көшбасшылық әлеуеті арқылы жалпы біз адамның мінез-құлқының басқалардан тиімдірек позицияларда ерекшеленуіне мүмкіндік беретін қасиеттер жиынтығының болатынын түсінеміз.
Авторлардың басты мақсаты – алынған нәтижелерді тарату, озық педагогикалық тәжірибені жалпылау. Жұмыста ғылыми зерттеудің жалпы ғылыми әдістері қолданылды: библиографиялық іздеу, статистикалық мәліметтерді жинау және талдау, рейтингтік әдіс, топтық талқылау, сауалнама, сұрақ қою, тестілеу т.б. Диагностикалық әдістер ретінде көшбасшылық қабілеттерін анықтау әдістемесі (Е. Жариков, Е. Крушельницкий) және «Мен көшбасшымын» тесті (А.Н. Лутошкин), әлеуметтік сауалнама болды.
Зерттеу нәтижелері студенттер арасында көшбасшылық мінез-құлық дағдыларын дамыту үшін авторлар әзірлеген арнайы жұмыс жүйесі болды – оқу пәндерінің практикалық сабақтарында өткізілетін әдіс-тәсілдер кешені, Жас көшбасшы мектебінің қызметі.
Әдебиеттер тізімі
Журавлев А.Л. Психология совместной деятельности. – М.: Изд во «Институт психологии РАН», 2005. – 640 с.
Занковский А.Н. Адаптация РМ-метода и его использование для изучения стратегий преодоления проблемных ситуаций в управленческой деятельности. Проблемность в профессиональной деятельности: теория и методы психологического анализа. – М.: Прогресс, 1999. – С. 233–252.
Андреева Г.М. Социальная психология: Учебник для высших учебных заведений. – М.: Аспект Пресс, 2001. – 290 с.
Ожегов С.И. Толковый словарь русского языка. Около 100000 слов, терминов и фразеологических выражений / под ред. Скворцова Л.И. – М.: Мир и образование, 2020. – 1376 с.
Платон. Государство / пер. с древнегреч. А.Н. Егунова. – М.: Академический проект, 2019. – 398 с.
Конфуций. Суждения и беседы. – М.: Рипол-классик, 2017. – 368 с.
Лао-Цзы. Дао Дэ Цзин / перевод Ян Хин-шуна. – М.: Просвещение, 2017. – 189 с.
Петровский А.В. Проблема развития личности с позиций социальной психологии. Вопросы психологии. – М., 1984. – №4. – С. 15–29.
Кузьмина Н.В. Профессионализм личности преподавателя и мастера производственного обучения. – М.: Высшая школа, 1990. – 119 с.
Левин К. Разрешение социальных конфликтов. – СПб.: Речь, 2000. – 408 С.
Likert R. New Patterns of management. – New York: Hill Book Company Inc, 1961. – 279 р.
Fiedler F.E. A Theory of leadership effectiveness. The Leadership Quarterly, 1995. – №6. – Р. 147–167.
Hersey P., Blanchard K.H. So you want to know your leadership style // Training and Development Journal. – 1974. – №28 (2). – Р. 22–37.
Misumi J., Peterson M.F. The behavioral science of leadership: An interdisciplinary Japanese research program. – The University of Michigan Press, 1985. – 336 р.
Сидоренко Е.В. Матрица лидерства // Национальный психологический журнал. Сборник статей за 2006–2010 гг. – 2007. – №1 (2). – С. 128–131.
Mirels H. L., Garrett J. B. The Protestant ethic as a personality variable // Journal of consulting and clinical psychology. – 1971. – Т. 36. – №1. – Р. 36–41.
Куппаева Б.К. Лидерство и авторитет // Iзденiс. Гуманит. науч. серия. – 2009. – №1. – С. 110–115.
Байтурбаева А.Т. Политические факторы формирования имиджа лидера в Республике Казахстан: автореф. ... канд. полит. наук: 23.00.02. – Алматы: КЖПУ, 2009. – 20 с.
Козыбакова Г.М. К вопросу о формировании лидерских качеств у будущих специалистов // Научный мир Казахстана. – 2009. – №5. – С. 121–127.
Баймұханбетов Б.М. Болашақ бастауыш сынып мұғалімдерінің лидерлік сапасын арттыру: PhD дисс. – Алматы: КазНПУ им. Абая, 2014. – 159 б.
Ушатов М.Ә. Педагогикалық жоғары оқу орындары студенттерінің лидерлік әлеуетін дамыту: PhD … дисс.: 6D010300. – Алматы: КазНПУ им. Абая, 2016. – 172 б.
Байкулова А.М. Жоғары сынып оқушыларының лидерлікке даярлығын тәрбиелеу: PhD … дисс.: 6D010300. – Алматы: КазНПУ им. Абая: 2016. – 177 б.
Субботина А.Ю. Развитие лидерских качеств студентов педагогического вуза // Научно-методический электронный журнал «Концепт». – 2015. – №58. – С. 1–5.
Иванова А.Б. Активизация лидерского потенциала студентов вуза в процессе внеучебной деятельности: Автореф. дисс. ... канд. пед. наук. – Челябинск: ИПКиПКРО, 2010. – 24 с.
The HertsCam Network. [Electronic resource]. URL: https://www.hertscam.org.uk/ (date of application 10.10. 2018)
REFERENCES
Juravlev A.L. Psihologiia sovmestnoi deiatelnosti [Psychology of joint activity]. – M.: Izd-vo «Institut psihologii RAN», 2005. – 640 s. [in Russian]
Zankovskiy A.N. Adaptaciia RM-metoda i ego ispolzovanie dlia izucheniia strategii preodoleniia problemnyh situaciy v upravlencheskoi deiatelnosti [Adaptation of the RM-method and its use for studying strategies for overcoming problematic situations in managerial activity]. Problemnost v professionalnoi deiatelnosti: teoriia i metody psihologicheskogo analiza. – M.: Progress, 1999. – S. 233–252. [in Russian]
Andreeva G.M. Socialnaia psihologiia: Uchebnik dlia vysshih uchebnyh zavedeniy [Social psychology. Textbook for higher educational institutions]. – M.: Aspekt Press, 2001. – 290 s. [in Russian]
Ojegov S.I. Tolkovyi slovar russkogo iazyka. Okolo 100000 slov, terminov i frazeologicheskih vyrazheniy [Explanatory dictionary of the Russian language. About 100,000 words, terms and phraseological expressions] / pod red. Skvorcova L.I. – M.: Mir i obrazovanie, 2020. – 1376 s. [in Russian]
Platon. Gosudarstvo [State] / per. s drevnegrech. A.N. Egunova. – M.: Akademicheskiy proekt, 2019. – 398 s. [in Russian]
Konfuciy. Sujdeniia i besedy [Judgments and conversations]. – M.: Ripol-klassik, 2017. – 368 s. [in Russian]
Lao-Czy. Dao De Czin [Tao Te Ching] / perevod Ian Hin-shuna. – M.: Prosveshenie, 2017. – 189 s. [in Russian]
Petrovskiy A.V. Problema razvitiia lichnosti s poziciy socialnoi psihologii. Voprosy psihologii [The problem of personality development from the standpoint of social psychology]. – M., 1984. – №4. – S. 15–29. [in Russian]
Kuzmina N.V. Professionalizm lichnosti prepodavatelia i mastera proizvodstvennogo obucheniia [Professionalism of the personality of the teacher and the master of industrial training]. – M.: Vysshaia shkola, 1990. – 119 s. [in Russian]
Levin K. Razreshenie socialnyh konfliktov [Resolution of social conflicts]. – SPb.: Rech, 2000. – 408 s. [in Russian]
Likert R. New Patterns of management. – New York: Hill Book Company Inc, 1961. – 279 r.
Fiedler F.E. A Theory of leadership effectiveness. The Leadership Quarterly, 1995. – №6. – R. 147–167.
Hersey P., Blanchard K.H. So you want to know your leadership style // Training and Development Journal. – 1974. – №28 (2). – R. 22–37.
Misumi J., Peterson M.F. The behavioral science of leadership: An interdisciplinary Japanese research program. – The University of Michigan Press, 1985. – 336 r.
Sidorenko E.V. Matrica liderstva [Leadership Matrix] // Nacionalnyi psihologicheskiy jurnal. Sbornik statei za 2006–2010 gg. – 2007. – №1 (2). – S. 128–131. [in Russian]
Mirels H. L., Garrett J. B. The Protestant ethic as a personality variable // Journal of consulting and clinical psychology. – 1971. – T. 36. – №1. – R. 36–41.
Kuppaeva B.K. Liderstvo i avtoritet [Leadership and authority] // Izdenis. Gumanit. nauch. seriia. – 2009. – №1. – S. 110–115. [in Russian]
Bajturbaeva A.T. Politicheskie faktory formirovaniia imidja lidera v Respublike Kazahstan: avtoref. ... kand. polit. nauk: 23.00.02 [Political factors in the formation of the image of the leader of the Republic of Kazakhstan: author. ... cand. polit. sciences: 23.00.02]. – Almaty: KJPU, 2009. – 20 s. [in Russian]
Kozybakova G.M. K voprosu o formirovanii liderskih kachestv u budushhih specialistov [To the question of the formation of leadership qualities in future specialists] // Nauchnyi mir Kazahstana. – 2009. – №5. – S. 121–127. [in Russian]
Baimuhanbetov B.M. Bolashaq bastauysh synyp mugalіmderіnіn liderlіk sapasyn arttyru: PhD diss. [Improving the leadership quality of future primary school teachers: PhD diss.]. – Almaty: KazNPU im. Abaia, 2014. – 159 b. [in Kazakh]
Ushatov M.A. Pedagogikalyq jogary oqu oryndary studentterіnіn liderlіk aleuetіn damytu: PhD … diss.: 6D010300 [Development of leadership potential of students of higher pedagogical educational institutions: philosopher. PhD ... Diss.: 6D010300]. – Almaty: KazNPU im. Abaia, 2016. – 172 b. [in Kazakh]
Baikulova A.M. Jogary synyp oqushylarynyn liderlіkke daiarlygyn tarbieleu: PhD … diss.: 6D010300 [Education of high school students for leadership: PhD ... diss.: 6D010300]. – Almaty: KazNPU im. Abaia: 2016. – 177 b. [in Kazakh]
Subbotina A.Ju. Razvitie liderskih kachestv studentov pedagogicheskogo vuza [Development of leadership qualities of students of a pedagogical university]// Nauchno-metodicheskiy elektronnyi jurnal «Koncept». – 2015. – №58. – S. 1–5. [in Russian]
Ivanova A.B. Aktivizaciia liderskogo potenciala studentov vuza v processe vneuchebnoi deiatelnosti: Avtoref. diss. ... kand. ped. nauk. [Activation of the leadership potential of university students in the process of extracurricular activities. Abstract … diss.] – Cheliabinsk: IPKiPKRO, 2010. – 24 s. [in Russian]
The HertsCam Network. [Electronic resource]. URL: https://www.hertscam.org.uk/ (date of application 10.10. 2018)
