ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІ ТІЛІНІҢ МӘДЕНИЕТІ
Кілт сөздер:
сөйлеу мәдениеті, әлеуметтік желі, сөз (сөйлеу) этикеті, желілік этикет, сыпайылық категориясы, сөйлеу агрессиясы.Аңдатпа
Бұл мақалада әлеуметтік желі тілінің мәдениеті туралы қарастырылады. Қазіргі кезде тілші ғалымдардан бастап, жалпы зиялы қауымға дейін әлеуметтік желідегі тіл мәдениетіне қатысты бұқаралық ақпарат құралдарында дабыл көтеруде. Өйткені әлеуметтік желінің қарқынды қолдануымен тіл мәдениеті сақталмайтын жағдайлар ғаламтор желісінде жиі ұшырасады. Мақалада әлеуметтік желідегі тіл мәдениеті, оған кері әсерін тигізетін факторлар, сыпайы сөйлеу мен қарама-қарсы ұғымда сөйлеу агрессиясы (дөрекілік), фейк, спам, троллинг, кибербулинг жайында сөз қозғалады.
Мақалада әлеуметтік желінің тілдік ерекшеліктері қарастырылады. Бұл тілдік ерекшеліктерге шетелдік лексика мен жаргон сөздерді кеңінен қолдану жатады. Сөздердің екі тобы да қарым-қатынастың бірыңғай құбылысын қалыптастыруда белсенді қолданылады. Кез келген тіл сияқты, әлеуметтік медиа тілі әдеби лексиканы да, қолданудың шектеулі салаларын да қамтиды: сленг және жаргон. Оның басты айырмашылығы – шетел лексемаларының негізгі бөлігі қазақ және орыс тілдерінде жоқ жаңа ұғымдарды атамай, қайталайды. Интернетті пайдаланушылар арасында танымал болған сөздердің көпшілігі американизмдер. Әлеуметтік желілердің сөздік қорын талдау бұл процестің тек күшейе түсетінін көрсетеді. Аталған ерекшеліктердің әрқайсысының көріну жолдары, тілдік деңгейлерге әсері сөз болады.
Бұл мәселелерді ғылыми қарастыру әлеуметтік желі қатынасындағы тілдік тәжірибеде де берері мол болмақ.
Әдебиеттер тізімі
Сыздық Р. Тіл мәдениеті және оның проблемалары. Кітапта: Тілдік норма және оның қалыптануы (кодификациясы). – Астана: Елорда, 2001. – 230 б.
Үдербаев А. Ғаламтор және қазақ тілінің жаңа кеңістігі // Ана тілі газеті. [Электронды ресурс]. URL: https://anatili.kazgazeta.kz/news/41454 (Қаралған күні 02.03.2017)
Сәйдірахмен Ұ. Бүгінгі қазақстандық БАҚ бұқаралық па? // EL.KZ ақпараттық-танымдық интернет
порталы. [Электронды ресурс]. URL: https://el.kz/news/nauka/bugingi_kazakstandik_bak_bukaralik_pa_/ (Қаралған күні 16.11.2018)
Байтілес Е. Желі мен желім // Егемен Қазақстан. [Электронды ресурс]. URL: https://egemen.kz/article/39309-zheli-men-dgelim (Қаралған күні 18.02.2015)
Слямбекова Қ. Қазақ тілінің интернет кеңістігіне бейімделуі – Intil // Мемлекеттік тілді дамыту институты [Электронды ресурс]. URL: https://mtdi.kz/m/til_sayasaty/id%20/164/q/2 (Қаралған күні 02.05.2017)
Қобыланова А. Қазақ сөз этикеті. – Алматы: ЖАК-тың баспа орталығы, 2001. – 120 б.
Занадворова А.В. Саморегуляция в нерегламентируемых сферах интернет-общения: речевой этикет в Живом журнале // Современный русский язык в интернете: сб. / ред. Я.Э. Ахапкина, Е.В. Рахилина. – М., 2014. – С. 93–113.
Кронгауз М.А. Утомленные грамотой // Новый мир. – 2008. – №5 [Электронный ресурс]. URL: https://magazines.gorky.media/novyi_mi/2008/5/utomlennye-gramotoj.html (Қаралған күні 16.11.2018)
Путилина Л.В. Нормы речевого общения в процессе интернет-коммуникации // Приоритетные направления развития науки и образования: сборник статей Международной научно-практической конференции. – Пенза, 2018. – С. 12–14.
Колмогорова А.В. Речевой субжанр «нигерийские письма» как одна из форм коммуникативной манипуляции // Вестник Кемеровского государственного университета культуры и искусств. – 2012. – №19(1). – С. 29–36.
Ерназарова З. Сөйлеу тілі синтаксисінің прагмалингвистикалық аспектісі: филол. ғыл. д-ры ... дисс. автореф. – Алматы, 2001. – 193 б.
Банников П. Қазақстандағы әлеуметтік желілердегі өшпенділік тілінің мониторингі. – Алматы: Medianet ХЖО, 2017. – 80 б.
Crystal D. Language and the Internet – Cambridge, 2001. – 272 s. // https://www. cambridge.org/core/books/language-and-the internet/25A063BB182BF1 582C687 6B83DDCEE7A
Fairclough N.L. Linguistic and Intertextual Analysis within Discourse Analysis // Discourse and Society. – Lnd, 1990. – P. 193–217.
REFERENCES
Syzdyk R. Til madenieti jane onyn problemalary [Language culture and its problems]. Kitapta: Tildik norma jane onyn kalyptanuy (kodifikaciiasy). – Astana: Elorda, 2001. – 230 b. [in Kazakh]
Uderbaev A. Galamtor jane qazaq tіlіnіn jana kenіstіgі [The internet and the new space of the Kazakh language] // Ana tіlі gazetі. [Electronic resource]. URL: https://anatili.kazgazeta.kz/news/41454 (Qaralgan kuni 02.03.2017) [in Kazakh]
Saidіrahmen U. Bugіngі qazaqstandyq BAQ buqaralyq pa? [The impact of Information Technology on the development of traditional media] // EL.KZ aqparattyq-tanymdyq internet portaly. [Elektronic resurce]. URL: https://el.kz/news/nauka/bugingi_kazakstandik_bak_bukaralik_pa_/ (Qaralgan kuni 16.11.2018) [in Kazakh]
Baitiles E. Jeli men jelim [Network and glue] // Egemen Qazaqstan. [Electronic resource]. URL: https://egemen.kz/article/39309-zheli-men-dgelim [in Kazakh]
Sliambekova Q. Qazaq tіlіnіn internet kenіstіgіne bejіmdeluі – Intil // Memlekettіk tіldі damytu instituty, Almaty: [Electronic resource]. URL: https://mtdi.kz/apital/til_sayasaty/id/164/q/2 [in Kazakh]
Kobylanova A. Qazaq soz etiketi [Kazakh word etiquette]. – Almaty: JAK-tyn baspa ortalygy, 2001. – 120 b. [in Kazakh]
Zanadvorova A.V. Samoreguliaciia v nereglamentiruemyh sferah internet-obshheniia: rechevoi etiket v Jivom jurnale // Sovremennyi russkiy iazyk v internete: sb. / red. Ia.E. Ahapkina, E.V. Rahilina. – M., 2014. – S. 93–113. [in Russian]
Krongauz M.A. Utomlennye gramotoi // Novyi mir. – 2008. – №5 [Electronic resource]. URL: https://magazines.gorky.media/novyi_mi/2008/5/utomlennye-gramotoj.html (Qaralgan kuni 16.11.2018) [in Russian]
Putilina L.V. Normy rechevogo obshheniia v processe internet-kommunikacii // Prioritetnye napravleniia razvitiia nauki i obrazovaniia: sbornik statei Mejdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferencii. – Penza, 2018. – S. 12–14. [in Russian]
Kolmogorova A. V. Rechevoi subjanr «nigeriyskie pisma» kak odna iz form kommunikativnoi manipuliacii // Vestnik Kemerovskogo gosudarstvennogo universiteta kultury i iskusstv. – 2012. – №19 (1). – S. 29–36. [in Russian]
Ernazarova Z. Soileu tili sintaksisinin pragmalingvistikalyq aspektisi: filol. gyl. d-ry ... diss. avtoref. [Pragmalinguistic aspect of the syntax of spoken language]. – Almaty, 2001. – 193 b. [in Kazakh]
Qazaqstandagy aleumettik jelilerdegi oshpendilik tilinin monitoringi [Monitoring the language of hatred in social networks in Kazakhstan] / Qurastyrgan P. Bannikov. – Almaty: Medianet HJO, 2017. – 80 b. [in Kazakh]
Crystal D. Language and the Internet – Cambridge, 2001. – 272 s. // https://www. cambridge.org/core/books/language-and-the internet/25A063BB182BF1 582C687 6B83DDCEE7A
Fairclough N.L. Linguistic and Intertextual Analysis within Discourse Analysis // Discourse and Society. – Lnd, 1990. – P. 193–217.
