«РУХАНИ ДҮНИЕТАНЫМ», «РУХАНИЛЫҚ» КАТЕГОРИЯЛАРЫНЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ҰҒЫМДАРЫ
Кілт сөздер:
рухани дүниетаным, руханилық, білім, тәрбие, қоғам, сана, ойлау, болмыс.Аңдатпа
Рухани дүниетанымның даму мәселесі және руханилық қоғам дамуының барлық салаларында өзекті болып саналады. Қоғамдағы тұлғаның, мұғалімнің рухани дүниетанымы мен руханилығы мемлекеттің әлеуметтік құрылысы мен оның идеологиясы, діни және зайырлы көзқарастары, педагогикалық ғылымның дамуы деңгейіне байланысты өзгеріп отырады. Сондықтан барлық қоғам мүшелерінің рухани дүниетанымы мен руханилығы тұлғаның педагогикалық дайындығының маңызды сипаттамалық белгісі болып табылады. Зерттеу мәселесі «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында өзекті болып саналады. Сол себепті бағдарлама шеңберіндегі шаралар кешені берілген тақырыптың өзегі деп ойлаймыз. Жаһандану шарттарында «Рухани дүниетаным» және «Руханилық» категориялары маңызды мәселе болып табылады. Осы мақаланың мақсаты болып берілген мәселені жинақтау және жүйелеу, рухани дүниетаным мен руханилықтың рөлін, орнын анықтау болып саналады. Мақсатқа жету үшін берілген жұмыста білім берудегі рухани дүниетаным мен руханилық мәселесіне байланысты кейбір қорытындылары қарастырылады. Рухани дүниетаным мен руханилық мәселесіне байланысты дамытудың негізгі қағидалары мен ғылымда бар жұмыстар талқыланады. Өйткені берілген категориялар ғылымда толықтай зерттелмеген және зерттелуі тиіс көптеген өзекті мәселелері жетерлік. Берілген мақалада рухани дүниетаным және руханилықтың, оның педагогикадағы және психологиядағы негізгі түсініктеріне ерекше назар аударылады. Мақалада берілген категорияларды теориялық түсінудің өзектілігі мен маңыздылығы дәйектеледі. Рухани дүниетаным мен руханилықтың қалыптасуы мен сақтаудағы кейбір теориялық мәселелері ұсынылған.
Әдебиеттер тізімі
Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру // Егемен Қазақстан. – 2017. – 12 сәуір.
Кант И. Критика способности суждения / Перевод с немецкого Н. Соколова. – СПб: Азбука, 2019. – 444 с.
Абдильдин Ж.М. Проблема начала в теоретическом познании. – А.: Наука, 1967. – 259 с.
Философия в современном мире: стратегия развития // Материалы І Казахстанского философского конгресса. – Алматы: Институт философии, политологии и религиоведения КН МОН РК, 2013. – 818 с.
Өтешова Б.Қ. Жоғары сынып оқушыларының ұлттық дүниетанымын халық тағылымы материалдары арқылы дамытудың педагогикалық шарттары: Пед. ғыл. кан. ... дис. авторефер.: 13.00.01 – Жалпы педагогика, педагогика және білім тарихы, этнопедагогика. – Алматы: Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы, 2004. – 32 б.
Қорқыт ата кітабы. Оғыздардың батырлық жырлары: Эпос / Орыс тілінен аударған Ә. Қоңыратбаев, М. Байділдаев. – А.: Жазушы, 1986. – 128 б.
Әл-Фараби. Таңдамалы трактаттары / Құраст. Ә. Нысанбаев, Ғ. Құрманғалиева, Ж. Сандыбаев. – А.: Арыс, 2009. – 656 б.
Құтты білік / Көне түрк тілінен аударған, алғы сөзі және түсініктерін жазған А. Егеубай. – А.: Өлке, 2006. – 640 б.
Иассауи Қ.А. Диуани хикмет: Ақыл кітабы. – А.: Өнер, 2007. – 312 б.
Құнанбайұлы А. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – А.: Жазушы, 2003. – Т. 1: Өлеңдер мен аудармалар. – А.: Жазушы, 2002. – 296 б.; – Т. 2: Өлеңдер мен аудармалар. – 336 б.
Уәлиханов Ш. Алты томдық жинақ. – А.: Таймас, 2010.
Құдайбердіұлы Ш. Үш анық / Жауапты ред. А. Сейдімбеков. – А.: Қазақстан, Ғақлия, 1991. – 80 б.
Байтұрсынов А. Шығармалары: өлеңдер, аудармалар, зерттеулер. – А.: Жазушы, 1989. – 319 б.
Дулатов М. Оян, қазақ! Роман, өлең-жырлар, әңгімелер. – А.: Атамұра, 2003. – 192 б.
Жұмабаев М. Педагогика. – А.: Ана тілі, 1992. – 160 б.
Қайта оралған қаламгер / Құраст. В.Қ. Күзембаева. – А., 2003. – 272 б. 17. Griffioen, S. (2012). On worldviews. Philosophia Reformata, 77(1)7 – P. 19–56.
Walker, K. (2004). Teachers and teacher world-views // International Education Journal. – №5(3). – Р. 433–438.
Brummelen, H., Koole, R., Franklin, K. (2004). Transcending the Commonplace: Spirituality in the Curriculum // Journal of Educational Thought. – №38(3). – Р. 237–254.
Glanzer, P., Talbert, T. (2005). The impact and implications of faith or worldview in the classroom. The priority and importance of character // Journal of Research in Character Education. – №3(1). – Р. 25-42.
Hufford, D. (2014). Worldview understandings and teacher authenticity // Journal of Philosophy and History of Education. – №64(1). – Р. 135–148.
Akhmetova, A.I, Shirinbaeva, G.K., Axakalova, Z.K., Tasilova, N.A., Zhubaniyazova, A.O. Experimental study of psychological and pedagogical readiness of the future teachers for moral and spiritual development of senior school students // International Journal of Environmental and Science Education. – №11(18). – 2016. – Р. 11261–11282.
Syihabuddin. Spiritual pedagogy: an analysis of the foundation of values in the perspective of best performing teachers // International Journal of Education. – 2017. – №10(1). – Р. 27–33. – Doi: 10.17509/ije.v10i1.8022.
Mahmoudi, S., Jafari, E., Nasrabadi, H.A., Liaghatdar, M.J. Holistic education: an approach for 21 century // International Education Studies. – 2012. – №5(2). – Р. 178–186. – Doi:10.5539/ies.v5n3p178.
Thakur, K., Singh, J., Kaur, P. A Study of Spirituality at Work and Organisational Commitment of University Teachers // Pertanika Journal of Social sciences and Humanities. – 2017. – №25(4). – Р. 1501–1514.
Шагардинова Е. Генезис феномена духовности в педагогическом и психологическим аспектах воспитания личности // Научные ведомости. Серия Гуманитарные науки. – 2014. – №26 (197). – Выпуск 24. – С. 147–153.
Шагардинова Е. Генезис феномена духовности в философском и педагогическом аспектах воспитания личности // Вестник университета. – 2014. – №17. – С. 347–351. 28. Заховаева А.Г. Девальвация личности: откуда черпать человеческое? // Философия и общество. – 2005. – №3 (40). – С. 110–120.
Пазекова Г.Е. Духовность личности как психологический феномен // Акмеология. – 2005. − №2. – С. 77–79.
Ценностные основания психологической науки и психология ценностей / Отв. ред. В.В. Знаков, Г.В. Залевский. – М.: Изд-во «Институт психологии РАН», 2008. – 344 с.
Хохлов С.И. К понятию о духовности // Вестник Московского государственного гуманитарного университета им. М.А. Шолохова. – Педагогика и психология. – 2010. – №4. – С. 34-39.
Штумпф С.П. Творческая составляющая духовности // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. – 2011. – №4 (10). – Ч. ІІ. – С. 199-203.
Данилкова М.П. К вопросу о проблемах духовного обновления общества // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. – 2012. – №1 (15). – Ч. ІІ. – С. 57-60.
Борытко Н.М. Этическая концепция духовно-нравственного воспитания // Грани познания. – 2012. – №3 (17). – С. 29-32.
