АБАЙ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫНДАҒЫ ЕРКІНДІК МӘСЕЛЕСІ
Кілт сөздер:
Абай, еркіндік, руханилық, кемелдік, абайтану, этика, қара сөз, адамгершілік.Аңдатпа
Мақалада қазақ халқының рухани қазыналары саналатын, құндылығы шексіз асқақ идеяларға толы Абай Құнанбаевтың дүниетанымындағы «Адам бол!» қағидасының адамгершілік сипаты қарастырылады. Келешек ұрпаққа адамшылық жолды көрсететін ақынның этикалық ұстанымдары, нұсқаулары жан-жақты сараланады. Оның өнегелілік тұрғыдан жетілдірудің жалпыадамзаттық озық және этикалық идеялары, бірлік пен татулық, еркіндік, жақсылық, арлылық, адамгершілік, мейірімділік және әділеттілік, білімділік, т.б. өзекті философиялық көзқарасы – бүгінгі ұрпақ үшін үлгі болатын басты құндылық. Сондай-ақ мақалада адам баласының түрлі мінездерге ие болатыны ол мінездің жақсы болуы ақыл мен ғылымға тәуелді екендігін нақтылайтын ойшыл ақынның тұжырымдамасы негізінде ашып көрсетіледі. Ал ғылымға жету үшін ерекше махаббаттың қажеттігі, сол арқылы өзінің жаратушысын, мына қоршаған дүниені танып-білетіндігін ақын шығармашылығы дәлелдей түседі. Авторлар адамның өзін-өзі жетілдіруі, жақсы мінезді болып тұлғалануының көрінісі ретінде Абай Құнанбайұлының ұстанған бес асыл іс тірегінің негізінде заманның сұранысына сай салауатты да салиқалы адам қалыптасатынын келтіреді. Бастысы, ақын шығармашылығынан халықтың рухани болмысының қалыптасуында ұлт болашағының еркіндігін болжағанын ұсынады.
Әдебиеттер тізімі
Аймауытұлы Ж. Журнал туралы // Абай, 1918. – №1.
Әуезов М.О. Абай Құнанбаев: мақалалар мен зерттеулер. –Алматы: Ғылым, 1967. 171-б.
Қасым-Жомарт Тоқаев. Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан // Egemen Qazaqstan, 9 қаңтар, 2020.
Барлыбаева Г., Ерғалиев І. Абайдың этикалық және гуманистік ой-толғаулары. – Алматы: ҚР ҒМ-ҒА Философия институты, 1997. – 48 б.
Әліпхан М.К. Адамгершілік ілімі және Хәкім Абай. – Алматы: Қазақ кітабы, 2020. – 480 б.
Абай. Қара сөз. Поэмалар. – Алматы: Ел, 1993. – 272 б.
Абай Құнанбаев. Шығармаларының екі томдық жинағы. ІІ том. – Алматы: Ғылым, 1977. – 312 б.
Абай /Ибраһим/ Құнанбайұлы. Шығармаларының екі томдық толық жинағы. – Алматы: Жазушы, 1995. – Т. 1 – 336 б.
Мұқаметханов Қ. Абай шығармаларының текстологиясы жайында. – Алматы: Қазақтың мемлекеттік Көркем Әдебиет баспасы, 1959. – 144 б.
Орынбеков М.С. Духовные основы консолидации казахов. – Алматы: Дайк-Пресс, 2001. – 163 с.
Абишев К.А. О природе власти как социального явления. Отчуждение и власть. Власть как ценность и власть ценностей: метаморфозы свободы. – Алматы: Институт философии и политологии МОН РК, 2007. – С. 16–63.
Ильин И.А. Путь к очевидности. – М.: Республика, 1993. – 432 с.
Қоңырбаева К.М. Қазақ философиялық ойы эволюциясындағы еркіндік идеясы: Монография. / З.К. Шәукенова және С.Е. Нұрмұратовтың жалпы редакциясымен. – Алматы: ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2013. – 216 б.
Мансұров Н.Б. Абайдың көркем сөз дүниесі // Ясауи университетінің хабаршысы, №1, 2020. – Б. 84–93.
Бельгер Г. К. Гете және Абай. – Алматы: Жалын, 1989. – 45-б.
Бижанов А., Барлыбаева Г.Г. Абай в современном мире // Казахстанская правда, 17 января, 2020.
Есім Ғ. Хакім Абай. – Астана: Фолиант, 2012.
Нұрмұратов С.Е. Қазақ философиясы тарихы (ежелгі дәуірден қазіргі заманға дейін). Қазақтың ағартушылық философиясы / З.К. Шәукенова және С.Е. Нұрмұратовтың жалпы редакциясымен. – Алматы: ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты, 2015. – 388 б.
Қасым-Жомарт Тоқаев. Абай – рухани реформатор // Egemen Qazaqstan. 10 тамыз, 2020.
