SÖZLÜKBİLİMSEL SİSTEM: EĞİTİM SÖZLÜKLERİ OLUŞTURMANIN TÜRLERİ VE YÖNTEMLERİ
4 12
Anahtar Kelimeler:
Kazakça öğretimi, çağrışımsal öğretim sözlüğü, kültürlerarası yeterlilik, iletişimsel beceri, karşılaştırmalı yöntem, kelime dağarcığı.Özet
Günümüzde yöntem bilimi yalnızca dil öğretimi amacıyla eğitim-öğretim materyalleri hazırlamakla kalmayıp, aynı zamanda öğretim sözlüklerinin oluşturulması konusunu da gündeme getirmektedir. Öğretim sözlüğü, dilsel iletişim ve konuşma aracı olarak kullanılan leksikografik bir ürün olup, bu nedenle Kazakçanın akraba dil olarak öğretiminde öğretim sözlüklerinin önemi büyüktür. Öğretim sözlükleri, dil öğrenicisinin kelime dağarcığını genişletmeye, dilin gramer yapısını doğru kavramasına ve iletişim becerilerini geliştirerek, doğal dil ortamında akıcı konuşmasına katkı sağlar.
Bu makalede öğretim sözlüklerinin türleri ve oluşturulma ilkeleri incelenmiş, sözlük hazırlamada temel alınması gereken bilimsel ve yöntemsel yaklaşımlar sunulmuştur. Kazakçanın akraba dil olarak öğretimi sürecinde dil öğrenicisinin kültürlerarası yeterliliğini geliştirmeye yönelik yöntemsel yaklaşımlar, dört akraba Türk dili (Kazakça, Kırgızca, Türkçe, Özbekçe) temelinde karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Bu yaklaşımlar, dil öğretimine yönelik çağrışımsal öğretim sözlüğünde açıkça yansıtılmıştır. Sözlüğün yapısındaki temalar, kültürel ve ülke bilgisi içeriği taşıyan kaynaklara dayandığından, öğrenicilerin Türk dilli ülkelerin kültürlerindeki benzerlikleri ve farklılıkları kavrayabilmelerini sağlamak, dil materyallerini bilişsel-pragmatik ve karşılaştırmalı yöntemler aracılığıyla öğretmek hedeflenmektedir.
Referanslar
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Хрестоматия по методике преподавания русского языка как иностранного / Сост. Л.В. Московник, А.Н. Щукин. – М.: «Русск. Яз. Курсы», 2010. – 552 с. 2. Петрикова А., Куприна Т., Галло Я. Основы межкультурной дидактики. – М.: «Русск. Яз. Курсы», 2015. – 376 с.
Қадашева Қ., Омарова С.Қ., Асанова У.О. Ассоциативтік өріс және Ортақ сөздер оқу сөздігі, А1-А2 деңгейлері (туыс тіл ретінде оқыту): оқу-әдістемелік кешен. –Түркістан: Тұран, 2023. – 149 б.
Қадашева Қ., Асанова У.О., Ашикбаева Б.С. Қазақ тілін туыс тіл ретінде оқыту әдістемесі (түркі тілдерінде сөйлейтіндер үшін). – Алматы: Кантана-пресс, 2012. – 400 б.
Қалиев Б.Қ. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-том. – Алматы: Керемет медиа, 2023. – 496 б.
Малбақов М. Қазақ тілі түсіндірме сөздігінің құрылымдық негіздері. – Алматы: Ғылым, 2003. – 368 б.
Балыхина Т.М. Методика преподавания русского языка как неродного (нового). – М.: «Издательство Российского университета дружбы народов», 2010. – 187 с.
Жалпы білім берудегі қазақ тілінің жиілік сөздігі / Жалпы редак. басқ.: Қажыбек Е.З., Фазылжанова А.М. – Алматы: Дәуір, 2016. – 1472 б. 9. Щукин А.Н. Методика обучения речевому общению на иностранном языке: учебное пособие. – М.: Икар, 2011. – 454 с. 10. Кадашева К., Омарова С.К., Асанова У.О. Изучение близкородственных языков: особенности составления учебного комплекса // Вестник Российского университета дружбы народов. – 2016. – №3. – С. 194–202. 11. Байниязова Ж.Т. Қазақ лексикографиясы: біртілді оқу сөздігін түзудің ғылыми негіздері: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2008. – 32 б. REFERENCES 1. Hrestomatia po metodike prepodavania russkogo iazyka kak inostrannogo [A textbook on the methodology of teaching Russian as a foreign language] / Sost. L.V. Moskovnik, A.N. Shhukin. – M.: «Russk. Iaz. Kursy», 2010. – 552 s. 2. Petrikova A., Kuprina T., Gallo Ia. Osnovy mezhkulturnoi didaktiki [Fundamentals of intercultural didactics]. – M.: «Russk. Iaz. Kursy», 2015. – 376 s. [in Russian] 3. Qadasheva Q., Omarova S.Q., Asanova U.O. Associativtіk orіs zhane Ortaq sozder oqu sozdіgі, A1-A2 dengeilerі (tuys tіl retіnde oqytu): oqu-adіstemelіk keshen [Associative field and common words educational dictionary, levels A1-A2 (teaching as a related language): educational and methodological complex]. –Turkіstan: Turan, 2023. – 149 b. [in Kazakh] 4. Qadasheva Q., Asanova U.O., Ashikbaeva B.S. Qazaq tіlіn tuys tіl retіnde oqytu adіstemesі (turkі tіlderіnde soileitіnder ushіn) [Methods of teaching Kazakh as a related language (for speakers of Turkic languages)]. – Almaty: Kantana-press, 2012. – 400 b. [in Kazakh] 5. Qaliev B.Q. Qazaq tіlіnіn tusіndіrme sozdіgі. 2-tom [Explanatory Dictionary of the Kazakh language. Volume 2]. – Almaty: Keremet media, 2023. – 496 b. 6. Malbaqov M. Qazaq tіlі tusіndіrme sozdіgіnіn qurylymdyq negіzderі [Structural basis of the Explanatory Dictionary of the Kazakh language]. – Almaty: Qylym, 2003. – 368 b. [in Kazakh] 7. Balyhina T.M. Metodika prepodavania russkogo iazyka kak nerodnogo (novogo) [Методика преподавания русского языка как неродного (нового)]. – M.: «Izdatelstvo Rossiyskogo universiteta druzhby narodov», 2010. – 187 s. [in Russian] 8. Zhalpy bіlіm berudegі qazaq tіlіnіn zhiіlіk sozdіgі [Frequency Dictionary of the Kazakh language in general education] / Zhalpy redak. basq.: Qazhybek E.Z., Fazylzhanova A.M. – Almaty: Dauіr, 2016. – 1472 b. [in Kazakh] 9. Shukin A.N. Metodika obuchenia rechevomu obsheniu na inostrannom iazyke: uch. Posobie [Methods of teaching speech communication in a foreign language: a textbook]. – M.: Ikar, 2011. – 454 s. [in Russian] 10. Kadasheva K., Omarova S.K., Asanova U.O. Izuchenie blizkorodstvennyh iazykov: osobennosti sostavlenia uchebnogo kompleksa [Learning closely related languages: features of the educational complex] // Vestnik Rossiyskogo universiteta druzhby narodov. – 2016. – №3. – S. 194–202. [in Russian] 11. Bainiazova Zh.T. Qazaq leksikografiasy: bіrtіldі oqu sozdіgіn tuzudіn gylymi negіzderі: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Kazakh lexicography: scientific basis for the formation of a monolingual educational dictionary: abstract.]. – Almaty, 2008. – 32 b. [in Kazakh]
