ЛЕКСИКОГРАФИЯЛЫҚ ЖҮЙЕ: ОҚУ СӨЗДІКТЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ МЕН ЖАСАЛУ ӘДІСТЕРІ
4 12
Кілт сөздер:
қазақ тілін оқыту, ассоциативтік оқу сөздігі, мәдениетаралық құзырет, коммуникативтік дағды, салыстырмалы-салғастырмалы әдіс, сөздік қор.Аңдатпа
Бүгінде әдістеме ғылымы тілді үйрету мақсатында оқу-әдістемелік кешендер жасау мәселесімен айналысып қана қоймай, сонымен бірге оқу сөздіктерін жасау мәселесін де көтеріп отыр. Оқу сөздігі – тілдік қатынас және тілдесім құралы ретінде пайдаланылатын лексикографиялық туынды, сондықтан да қазақ тілін туыс тіл ретінде оқытуда оқу сөздіктерінің алатын орны ерекше. Оқу сөздіктері тіл үйренушінің сөздік қорын кеңейтуге, грамматикалық құрылымдарды дұрыс меңгеруіне және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыра отырып, тілдік ортада еркін сөйлеуіне ықпал етеді.
Мақалада оқу сөздіктерінің түрлері мен оларды құрастырудың негізгі қағидалары қарастырылып, оқу сөздігін жасауда басшылыққа алынатын ғылыми-әдістемелік ұстанымдар ұсынылады. Қазақ тілін туыс тіл ретінде оқыту барысында тіл үйренушінің мәдениетаралық құзыреттілігін қалыптастыруға бағытталған әдістемелік тәсілдер туыс төрт тілде (қазақ, қырғыз, түрік, өзбек) салыстырыла сипатталады. Бұл тәсілдер тіл үйретімдік ассоциативтік оқу сөздігінде айрықша көрініс тапқан. Оқу сөздігінің құрылымындағы тақырыптар елтанымдық және мәдениеттанымдық ақпарат көздері болғандықтан, тіл үйренушілерді түркітілдес елдердің мәдениетіндегі ұқсастықтар мен айырмашылықтарды түсініп қабылдауға дағдыландыру, тілдік материалдарды когнитивтік-прагматикалық және салыстырмалы-салғастырмалы әдістер арқылы меңгерту мақсаттары көзделеді.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Хрестоматия по методике преподавания русского языка как иностранного / Сост. Л.В. Московник, А.Н. Щукин. – М.: «Русск. Яз. Курсы», 2010. – 552 с. 2. Петрикова А., Куприна Т., Галло Я. Основы межкультурной дидактики. – М.: «Русск. Яз. Курсы», 2015. – 376 с.
Қадашева Қ., Омарова С.Қ., Асанова У.О. Ассоциативтік өріс және Ортақ сөздер оқу сөздігі, А1-А2 деңгейлері (туыс тіл ретінде оқыту): оқу-әдістемелік кешен. –Түркістан: Тұран, 2023. – 149 б.
Қадашева Қ., Асанова У.О., Ашикбаева Б.С. Қазақ тілін туыс тіл ретінде оқыту әдістемесі (түркі тілдерінде сөйлейтіндер үшін). – Алматы: Кантана-пресс, 2012. – 400 б.
Қалиев Б.Қ. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-том. – Алматы: Керемет медиа, 2023. – 496 б.
Малбақов М. Қазақ тілі түсіндірме сөздігінің құрылымдық негіздері. – Алматы: Ғылым, 2003. – 368 б.
Балыхина Т.М. Методика преподавания русского языка как неродного (нового). – М.: «Издательство Российского университета дружбы народов», 2010. – 187 с.
Жалпы білім берудегі қазақ тілінің жиілік сөздігі / Жалпы редак. басқ.: Қажыбек Е.З., Фазылжанова А.М. – Алматы: Дәуір, 2016. – 1472 б. 9. Щукин А.Н. Методика обучения речевому общению на иностранном языке: учебное пособие. – М.: Икар, 2011. – 454 с. 10. Кадашева К., Омарова С.К., Асанова У.О. Изучение близкородственных языков: особенности составления учебного комплекса // Вестник Российского университета дружбы народов. – 2016. – №3. – С. 194–202. 11. Байниязова Ж.Т. Қазақ лексикографиясы: біртілді оқу сөздігін түзудің ғылыми негіздері: филол. ғыл. канд. ... автореф. – Алматы, 2008. – 32 б. REFERENCES 1. Hrestomatia po metodike prepodavania russkogo iazyka kak inostrannogo [A textbook on the methodology of teaching Russian as a foreign language] / Sost. L.V. Moskovnik, A.N. Shhukin. – M.: «Russk. Iaz. Kursy», 2010. – 552 s. 2. Petrikova A., Kuprina T., Gallo Ia. Osnovy mezhkulturnoi didaktiki [Fundamentals of intercultural didactics]. – M.: «Russk. Iaz. Kursy», 2015. – 376 s. [in Russian] 3. Qadasheva Q., Omarova S.Q., Asanova U.O. Associativtіk orіs zhane Ortaq sozder oqu sozdіgі, A1-A2 dengeilerі (tuys tіl retіnde oqytu): oqu-adіstemelіk keshen [Associative field and common words educational dictionary, levels A1-A2 (teaching as a related language): educational and methodological complex]. –Turkіstan: Turan, 2023. – 149 b. [in Kazakh] 4. Qadasheva Q., Asanova U.O., Ashikbaeva B.S. Qazaq tіlіn tuys tіl retіnde oqytu adіstemesі (turkі tіlderіnde soileitіnder ushіn) [Methods of teaching Kazakh as a related language (for speakers of Turkic languages)]. – Almaty: Kantana-press, 2012. – 400 b. [in Kazakh] 5. Qaliev B.Q. Qazaq tіlіnіn tusіndіrme sozdіgі. 2-tom [Explanatory Dictionary of the Kazakh language. Volume 2]. – Almaty: Keremet media, 2023. – 496 b. 6. Malbaqov M. Qazaq tіlі tusіndіrme sozdіgіnіn qurylymdyq negіzderі [Structural basis of the Explanatory Dictionary of the Kazakh language]. – Almaty: Qylym, 2003. – 368 b. [in Kazakh] 7. Balyhina T.M. Metodika prepodavania russkogo iazyka kak nerodnogo (novogo) [Методика преподавания русского языка как неродного (нового)]. – M.: «Izdatelstvo Rossiyskogo universiteta druzhby narodov», 2010. – 187 s. [in Russian] 8. Zhalpy bіlіm berudegі qazaq tіlіnіn zhiіlіk sozdіgі [Frequency Dictionary of the Kazakh language in general education] / Zhalpy redak. basq.: Qazhybek E.Z., Fazylzhanova A.M. – Almaty: Dauіr, 2016. – 1472 b. [in Kazakh] 9. Shukin A.N. Metodika obuchenia rechevomu obsheniu na inostrannom iazyke: uch. Posobie [Methods of teaching speech communication in a foreign language: a textbook]. – M.: Ikar, 2011. – 454 s. [in Russian] 10. Kadasheva K., Omarova S.K., Asanova U.O. Izuchenie blizkorodstvennyh iazykov: osobennosti sostavlenia uchebnogo kompleksa [Learning closely related languages: features of the educational complex] // Vestnik Rossiyskogo universiteta druzhby narodov. – 2016. – №3. – S. 194–202. [in Russian] 11. Bainiazova Zh.T. Qazaq leksikografiasy: bіrtіldі oqu sozdіgіn tuzudіn gylymi negіzderі: filol. gyl. kand. ... avtoref. [Kazakh lexicography: scientific basis for the formation of a monolingual educational dictionary: abstract.]. – Almaty, 2008. – 32 b. [in Kazakh]
