Şakarim Кudayberdiyeviç’in ‘türk, kirgiz-kazak hanlarının tarihçesi’nin edebi önemi
16 19
Anahtar Kelimeler:
Kronikler, nesir, şiir, tarihçi, edebiyat çalışmaları, özellikleri.Özet
Makale, Şakerim Kudayberdiyeviç’in ‘Türk, Kırgız, Kazak ve Kazak Hanlarının Tarihçesi’nin edebi mirası olarak önemini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmada, Şakerim Kudayberdiyeviç’in ‘Türk, Kırgız, Kazak ve Kazak Hanlarının Kronikleri’ndeki tarihi şahsiyetlerin imajına göre sanatsal, ideolojik faaliyetleri gerekçelendirilmiş, eserin ideolojik ve kompozisyon yapısını, üslup kişiliğini belirlemek için kapsamlı bir edebi analiz yapılmış, kroniklerdeki biyografik ve yaşam anlatılarının edebi karakterleri tanımlanmış, kroniklerde yer alan folklorik örneklerin sanatsal faaliyetleri belirlenmiştir.
Şecere, insanların kökenleri, tarihi, gelenekleri hakkında değerli bilgiler sağlar. Makaledeki Şakarim yıllıklarının edebi önemi, tarihi şahsiyetlerin özellikleri, edebi ve sanatsal tekniklerin analizi ile belirlenir. Sonuç olarak, Şakarim’in tarihçesinin nesir ve şiirsel bölümleri olan tarihi ve edebi bir eser olduğu sonucuna varılmış ve kroniğin edebi karakterini yansıtan bazı özellikleri belirtilmiştir.
Çalışma sırasında materyallerin toplanması, sistemleştirilmesi, karşılaştırılması, formüle edilmesi, tarihsel-karşılaştırmalı, karmaşık sistem analizi yöntemleri kullanılmıştır.
Çalışma sırasında, bilim adamlarının Ş. Ş. Ualikhanov, A. Baytursynov, S. Kaskabasov ve diğerlerinin edebi ve folklorik çalışmalardaki bu konuyla ilgili bilimsel ve teorik sonuçları yönlendirildi. Çalışma sırasında elde edilen sonuçlar, üniversitelerde öğretilen ‘Kazak Edebiyatı Tarihi’ ve ‘Şakarim Çalışmaları’ disiplinlerinin incelenmesinde kullanılabilir.
Referanslar
Қасқабасов С. Қазақтың халық прозасы. – Алматы: Ғылым, 1984. – 272 б.
Байтұрсынұлы А. Әдебиет танытқыш. – Алматы: Атамұра, 2003. – 464 б.
Мансұров Н. Шежіре – ұлттық мәдениеттің бір сипаты // Túrkologıa. – 2022. – №4(112). Б. 190–
Валиханов Ч. Киргизское родословие. В кн: Собр. соч. в 5-ти томах. – Т.2. – Алма-Ата: Главная
редакция Казахской советской энциклопедии, 1985. – С. 148–166.
Erlenbusch-Anderson V., Knight A. Genealogy. In: Oxford Research Encyclopedia of Literature. –
Oxford University Press, 2020. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190201098.013.978
Құдайбердіұлы Ш. Түрік, қырғыз-қазақ һәм хандар шежіресі. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 208 б.
Алпысбес М.А. Қазақ шежіресі: тарихнамалық-деректанулық зерттеу: монография. – Астана:
«BG-Print» ЖК, 2013. – 380 б.
Уәлиханов Ш. Көп томдық шығармалар жинағы. – Том 1. – Алматы: Толағай групп, 2010. – 376
б.
Қозыбаев М. Шежіре – шетін тарих. Кіт.: Арғынбаев X., Мұқанов М., Востров В. Қазақ шежіресі
хақында / Құраст. Ә. Пірманов. – Алматы: Атамұра, 2000. – Б. 5–12.
Алтынбеков А., Мейрбеков Т.П., Абусейтов Б.З., Оразбекұлы Қ. Шәкәрім
шығармашылығындағы әлеуметтік-педагогикалық, тәлімдік ойлар // Ясауи университетінің
хабаршысы. – 2019. – №2. – Б. 81–90.
Қасқабасов С. Қазақ халқының рухани мәдениеті. Кіт.: Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге
дейін). Бес томдық. 2-том. – Алматы: Атамұра, 1998. – Б. 550–579.
Qasqabasov S. Qazaqtyn halyq prozasy [Kazakh folk prose]. – Almaty: Gylym, 1984. – 272 b.
Baitursynuly A. Adebiet tanytqysh [Literature guide]. – Almaty: Atamura, 2003. – 464 b. [in Kazakh]
Mansurov N. Shejіre – ulttyq madeniettіn bіr sipaty [Genealogy is one of the characteristics of national
culture] // Turkologia. – 2022. – №4(112). B. 190–204. [in Kazakh]
Valihanov Ch. Kirgizskoe rodoslovie. V kn: Sobr. soch. v 5-ti tomah [Kirgiz chronicle. In: Collected
works in 5 volumes. – Vol. 2]. – T.2. – Alma-Ata: Glavnaia redakcia Kazahskoi sovetskoi enciklopedii,
– S. 148–166. [in Russian]
Erlenbusch-Anderson V., Knight A. Genealogy. In: Oxford Research Encyclopedia of Literature. –
Oxford University Press, 2020. https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190201098.013.978
Qudaiberdіuly Sh. Turіk, qyrgyz-qazaq һam handar shejіresі [The Genealogy of Turkish, KirgizKazakh and their khans]. – Almaty: Ana tіlі, 1991. – 208 b. [in Kazakh]
Alpysbes M.A. Qazaq shejіresі: tarihnamalyq-derektanulyq zertteu [Kazakh genealogy: a
historiographical-documentary study]: monografia. – Astana: «BG-Print» JK, 2013. – 380 b. [in
Kazakh]
Ualihanov Sh. Kop tomdyq shygarmalar jinagy [Collection of multi-volume works]. – Tom 1. –
Almaty: Tolagai grupp, 2010. – 376 b. [in Kazakh]
Qozybaev M. Shejіre – shetіn tarih. Kіt.: Argynbaev X., Muqanov M., Vostrov V. Qazaq shejіresі
haqynda / Qurast. A. Pіrmanov. [Genealogy – marginal history. In: About the Kazakh Chronicle]–
Almaty: Atamura, 2000. – B. 5–12. [in Kazakh]
Altynbekov A., Meirbekov T.P., Abuseitov B.Z., Orazbekuly Q. Shakarіm shygarmashylygyndagy
aleumettіk-pedagogikalyq, talіmdіk oilar [Social, pedagogical, educational thoughts in Shakarim’s
work] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2019. – №2. – B. 81–90. [in Kazakh]
Qasqabasov S. Qazaq halqynyn ruhani madenietі . Kіt.: Qazaqstan tarihy (kone zamannan bugіnge
deiіn) [Spiritual culture of the Kazakh. In: History of Kazakhstan (from ancient to nowadays)]. Bes
tomdyq. 2-tom. – Almaty: Atamura, 1998. – B. 550–579. [in Kazakh]
