Ленкорань әдеби ортасындағы сатира жанры
0 0
Кілт сөздер:
Ленкорань әдеби ортасы, сатира, памфлет, оқу-ағарту, сын, қоғамдық ой.Аңдатпа
Бұл мақалада XIX–XX ғасырлардағы Ленкорань әдеби ортасындағы сатира жанрының қалыптасуы мен даму ерекшеліктері қарастырылады. Сатира – қоғамдық құбылыстарды бейнелеудің әрі әлеуметтік әділетсіздікті әшкерелеудің пәрменді құралы ретінде, өңір қаламгерлерінің шығармашылық тәжірибесінде кең орын алды. Әдеби мұраларда халықтың тұрмыстық ауыр ахуалы, әлеуметтік теңсіздіктің салдары, екіжүзді дін өкілдері мен әділетсіз қазылар бейнелері өткір тілмен сыналып, сол дәуірдің қоғамдық келбеті айқын көрініс тапты. Өңірде сатира жанрының өрістеуіне бірнеше тарихи-мәдени фактор ықпал етті. Ең алдымен, Ленкорань өлкесінің бай фольклорлық мұрасы – мысқылға, әжуаға, өткір сынға негізделген халықтық дәстүрлер кейінгі жазба әдебиетке арқау болды. Сонымен қатар, аймақтың діни-рухани орталық ретіндегі орны мен жергілікті зиялы қауымның қалыптасуы әдеби дамуға қосымша серпін берді. Ағартушылық идеялардың кеңінен таралуы, надандықпен күрес пен оқу-ағарту ісінің күшеюі сатираның тәрбиелік әрі қоғамдық маңызын күшейтті. Осыған байланысты Азербайжанның Ленкорань әдеби ортасында сатира жанры тек көркемдік-эстетикалық мақсатта қолданылып қана қойған жоқ, сонымен бірге қоғамдық пікірді қалыптастыруда, әлеуметтік әділетсіздікті әшкерелеуде және халықтың рухани санасын оятуда айрықша қызмет атқарды. Зерттеу нәтижесінде бұл жанрдың өңірдегі әдеби дамудың өзіндік ерекшеліктерін айқындап, ұлттық әдебиет тарихындағы орны мен маңызын тереңірек түсінуге мүмкіндік беретіні анықталды.
Әдебиеттер тізімі
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ
Абддахманова Ф. Лирика. Психология. – Баку: «Наргиз» Н.П.М., 2014. – 152 с.
Акимова Э. Новое мышление и литературная критика. – Баку: МБМ, 2012. – 280 с.
Ахмедова C. Меджмэуш-шуэра: литературный кружок и литературная среда Баку второй половины XIX века – начала XX века (на основе рукописных источников): монография. – Баку: Элм ве Техсил, 2025. – 315 с.
Бабазаде Б. Лирический жанр в литературе. – Баку: Издательство «Бакинский университет», 2008. – 193 с.
Байларова А. Стилистические фигуры в литературном языке. – Баку: Нурлан, 2008. – 210 с.
Вугар А. Литературоведение. – Баку: Учительское издательство, 2007. – 167 с.
Вугар А. Национально-литературная среда в Азербайджане и его исторической географии (XIX – начало XX века). – Баку: Элм ве тясил, 2025. – 300 с.
Гаджиев А. Основы литературоведения. – Баку: Изд-во АДПУ, 2005. – 367 с.
Гасанова Р., Ахмедов Т. Хрестоматия азербайджанской литературы XIX века / пер. Р. Гасанова. – Баку: Издательство Бакинского государственного университета, 1992. – 336 с.
Гасир М.И. «210» / пер. Т. Ахундова. – Баку: Восток-Запад, 2015. – 506 с.
Гусейнзаде А. Азербайджанская историография во второй половине XIX века. – Баку: Издательство Азерб. АН., 1967. – 455 с.
Мастер Мухаммадгасан Наджар // В кн.: Сирень (Сборник элегий). – Баку, 1993. – С. 66–68.
Талышлы М. Избранные произведения / пер. Э. Ахадова, И. Джафарова. Т.1. – Баку: Адилоглу, 2007. – 392 с.
Талышли М. Те, кто живут в моей памяти. – Баку: Адылоглу, 2010. – 464 с.
Талышлы М. Я сказал, что сдержал слово. – Баку: Азербайджанское государственное издательство, 1996. – 355 с.
REFERENCES
Abddahmanova F. Lirika. Psihologia [Lyrics. Psychology]. – Baku: «Nargiz» N.P.M., 2014. – 152 s. [in Russian]
Akimova E. Novoe myshlenie i literaturnaia kritika [New thinking and literary criticism]. – Baku: MBM, 2012. – 280 s. [in Russian]
Ahmedova C. Medzhmjeush-shuiera: literaturnyi kruzhok i literaturnaia sreda Baku vtoroi poloviny XIX veka – nachala XX veka (na osnove rukopisnyh istochnikov): monografia [Majmaush-shuera: literary circle and literary environment of Baku in the second half of the 19th century – the beginning of the 20th century (based on handwritten sources): monograph]. – Baku: Jelm ve Tehsil, 2025. – 315 s. [in Russian]
Babazade B. Liricheski zhanr v literature [The lyrical genre in literature]. – Baku: Izdatelstvo «Bakinski universitet», 2008. – 193 s. [in Russian]
Bailarova A. Stilisticheskie figury v literaturnom iazyke [Stylistic figures in literary language]. – Baku: Nurlan, 2008. – 210 s. [in Russian]
Vugar A. Literaturovedenie [Literary criticism]. – Baku: Uchitelskoe izdatelstvo, 2007. – 167 s. [in Russian] 7. Vugar A. Nacionalno-literaturnaia sreda v Azerbaidzhane i ego istoricheskoi geografii (XIX – nachalo XX veka) [The national literary environment in Azerbaijan and its historical geography (19th – early 20th century)]. – Baku: Elm ve tiasil, 2025. – 300 s. [in Russian]
Gadzhiev A. Osnovy literaturovedenia [Fundamentals of literary studies]. – Baku: Izd-vo ADPU, 2005. – 367 s. [in Russian]
Gasanova R., Ahmedov T. Hrestomatia azerbaidzhanskoi literatury XIX veka [Anthology of Azerbaijani literature of the 19th century] / per. R. Gasanova. – Baku: Izdatelstvo Bakinskogo gosudarstvennogo universiteta, 1992. – 336 s. [in Russian]
Gasir M.I. «210» [«210»] / per. T. Ahundova. – Baku: Vostok-Zapad, 2015. – 506 s. [in Russian]
Guseinzade A. Azerbaidzhanskaia istoriografia vo vtoroi polovine XIX veka [Azerbaijani historiography in the second half of the 19th century]. – Baku: Izdatelstvo Azerb. AN., 1967. – 455 s. [in Russian]
Master Muhammadgasan Nadzhar // V kn.: Siren (Sbornik elegi) [Master Muhammadgasan Najjar // In: Lilac (Collection of Elegies)]. – Baku, 1993. – S. 66–68. [in Russian]
Talyshly M. Izbrannye proizvedenia [Selected works] / per. E. Ahadova, I. Dzhafarova. T.1. – Baku: Adiloglu, 2007. – 392 s. [in Russian]
Talyshli M. Te, kto zhivut v moei pamiati [Those who live in my memory]. – Baku: Adyloglu, 2010. – 464 s. [in Russian]
Talyshly M. Ia skazal, chto sderzhal slovo [I said I kept my word.]. – Baku: Azerbaidzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo, 1996. – 355 s. [in Russian]
