Орыс тілі оқулығы мультимодальды қабылдау объектісі ретінде
19 41
Кілт сөздер:
орыс тілі оқулығы, мультимодальдылық, мультимодальды сауаттылық, мультимодальды мәтін, визуалды дизайн.Аңдатпа
Мектеп оқулығы барлық уақытта оқу процесін ұйымдастырудың маңызды құралы болды және болып қала береді. Қазақстандық оқулықтардың сапасы мәселесіне отандық ғалымдардың көптеген зерттеулері арналған. Алайда, жұмыстардың көпшілігі негізінен оқулықтардың ауызша компонентіне арналған және олардың визуалды дизайны жиі бағаланбайды. Бұл мектеп оқулығының біртұтас мультимодальды объект ретінде қарастырылмайтындығын көрсетеді, оның әр элементі (вербалды және вербалды емес) оқушылардың мультимодальды сауаттылығын қалыптастыруға қызмет етуге арналған. Бүгінгі таңда оқу әдебиеттерін әзірлеумен тек ғалымдар ғана емес, сонымен қатар тәжірибелі мұғалімдер де айналысатындықтан, мұғалімдердің оқулықтардың мультимодальділігіне кәсіби қатынасын зерттеу қажеттілігі туындады. Мақалада сауалнама әдісімен мұғалімдердің «Мектеп» баспалары мен «НИШ» ДББҰ-дан 5-сыныпқа арналған Орыс тілі оқулықтарын визуалды безендіру туралы бағалау қабылдауы зерттеледі. Авторлар мұғалімдердің оқулықтың вербалды компонентіне теріс көзқарасты оның вербалды емес жағына ауыстыратынын, оқулықтың мультимодальділігінің дидактикалық әлеуетін нашар түсінетінін, бұл олардың оқушылардың мультимодальды сауаттылығын қалыптастыру және дамыту бойынша сәтті жұмысына кедергі келтіретінін анықтай алды. PIRLS және PISA халықаралық зерттеулеріндегі қазақстандық оқушылардың жоғары рейтингі жеткіліксіз болғандықтан, мақалада алынған нәтижелер ерекше өзектілікке ие болады. Жүргізілген талдау негізінде авторлар анықталған мәселені шешу бойынша ұсыныстар ұсынады.
Әдебиеттер тізімі
PISA 2022 results: Factsheets – Kazakhstan © OECD 2023 [Electronic resource]. URL: https://www.oecd.org/en/publications/pisa-results-2022-volume-iii-factsheets_041a90f1-en/kazakhstan_16e58b46-en.html (date of access: 21.03.2024)
Reynolds K.A., Wry E., Mullis I.V.S., von Davier M. PIRLS 2021 Encyclopedia: Education Policy and Curriculum in Reading. – 2022. [Electronic resource]. URL: https://pirls2021.org/encyclopedia (date of access: 10.02.2024)
Кибрик А.А. Мультимодальная лингвистика // Когнитивные исследования: сборник научных трудов / под ред. Ю.И. Александрова, В.Д. Соловьева. – М.: Институт психологии РАН, 2010. – № 4. – С. 135–152.
Cazden C., Cope B., Fairclough N., Gee J. et al. A pedagogy of multiliteracies: Designing social futures // Harvard Educational Review. – 1996. – №66, 1. – P. 60–92.
Multiliteracies: Literacy Learning and the Design of Social Futures / Edited by Kalantzis M., Cope B. – London: Routledge, 2000. – 288 p. 6. Cope B., Kalantzis M. “Multiliteracies”: New literacies, new learning // Framing languages and literacies. – Routledge, 2013. – С. 105–135.
Жаппаркулова К.Н., Туймебаев Ж.К., Джолдасбекова Б.У. Лингводидактический потенциал семиотически неоднородных текстов в обучении русскому языку школьников Казахстана // Русистика. – 2022. – Т. 20. – №4. – С. 500–514. http://doi.org/10.22363/2618-8163-2022-20-4-500-514
Саметова Ф.Т. К вопросу о повышении качества школьного учебника // Проблемы и перспективы образования. – 2020. – №2. – С. 91–97. https://doi.org/10.51889/2020-2.2077-6861.12
Сагындыкова Г., Мынбаева А.К. История учебника и методическая система преподавания предмета: анализ связей и влияния // Наука и жизнь Казахстана. – 2019. – №11/2. – С. 186–190.
Кусаинов А.К. Теория создания и оценки учебника. – Алматы: АПН, 2021. – 152 с.
Қоңыратбай Т.Ә., Өмірбаева Г.Ш., Мұстапаева Т.К. Мектептегі «Музыка» оқулықтарын жетілдіру мүмкіндіктері // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №4(130). – Б. 187–197. https://doi.org/10.47526/2023-4/2664-0686.16
Клокова Е.В., Белозёрова О.И., Ибраева Т.И. и др. Русский язык. Учебник для 5-го класса общеобразоват. шк. Часть 1, 2. – Астана: АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы», 2018. – 128 с.
Сабитова З.К., Скляренко К.С. Русский язык. Учебник для 5-го класса общеобразоват. шк. в 2 частях. – Часть 1. – Алматы: Мектеп, 2018. – 177 с.
Государственный общеобязательный стандарт общего среднего образования. Приложение 4 к приказу Министра просвещения Республики Казахстан от 3 августа 2022 года №348 [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2200029031#z530 (дата обращения: 8.02.2024)
Арутюнова Н.Д. Типы языковых значений. Оценка, событие, факт. – М.: Наука, 1988. – 340 с.
Матвеева А.А. Взаимодействие категории «свой – чужой» и категории оценки // Вестник Башкирского университета. – 2007. – Т. 12, №3. – С. 74–77.
Кусаинов А.К. К проблеме разработки современных учебников // Журнал Белорусского государственного университета. Журналистика. Педагогика. – 2021. – №1. – С. 102–107.
Каирова М.К., Овчинникова А.В. Рабочая тетрадь как способ организации изучения творчества П. Васильева на факультативных занятиях по литературному краеведению // Язык и литература: теория и практика. – 2024. – №1. – С. 73–81. https://orcid.org/0000-0001-7793-6083
Акошева М. Невербальные средства коммуникации – возможные причины неадекватной интерпретации речи // Язык и литература: теория и практика. – 2023. – №1. – 6–13.
REFERENCES
PISA 2022 results: Factsheets – Kazakhstan © OECD 2023 [Electronic resource]. URL: https://www.oecd.org/en/publications/pisa-results-2022-volume-iii-factsheets_041a90f1-en/kazakhstan_16e58b46-en.html (date of access: 21.03.2024)
Reynolds K.A., Wry E., Mullis I.V.S., von Davier M. PIRLS 2021 Encyclopedia: Education Policy and Curriculum in Reading. – 2022. [Electronic resource]. URL: https://pirls2021.org/encyclopedia (date of access: 10.02.2024)
Kibrik A.A. Multimodalnaia lingvistika [Multimodal linguistics] // Kognitivnye issledovania: sbornik nauchnyh trudov / pod red. Iu.I. Aleksandrova, V.D. Solovieva. – M.: Institut psihologii RAN, 2010. – №4. – S. 135–152. [in Russian]
Cazden C., Cope B., Fairclough N., Gee J. et al. A pedagogy of multiliteracies: Designing social futures // Harvard Educational Review. – 1996. – №66, 1. – P. 60–92.
Multiliteracies: Literacy Learning and the Design of Social Futures / Edited by Kalantzis M., Cope B. – London: Routledge, 2000. – 288 p.
Cope B., Kalantzis M. “Multiliteracies”: New literacies, new learning // Framing languages and literacies. – Routledge, 2013. – S. 105–135.
Japparkulova K.N., Tuimebaev J.K., Djoldasbekova B.U. Lingvodidakticheskiy potencial semioticheski neodnorodnyh tekstov v obuchenii russkomu iazyku shkolnikov Kazahstana [The linguistic potential of semiotic heterogeneous texts in teaching Russian to schoolchildren in Kazakhstan] // Rusistika. – 2022. – T. 20. – №4. – S. 500–514. http://doi.org/10.22363/2618-8163-2022-20-4-500-514 [in Russian]
Sametova F.T. K voprosu o povyshenii kachestva shkolnogo uchebnika [On the issue of improving the quality of a school textbook] // Problemy i perspektivy obrazovania. – 2020. – №2. – S. 91–97. https://doi.org/10.51889/2020-2.2077-6861.12 [in Russian]
Sagyndykova G., Mynbaeva A.K. Istoria uchebnika i metodicheskaia sistema prepodavania predmeta: analiz sviazei i vliiania [History textbooks and the methodological system of teaching the subject: analysis of connections and influence] // Nauka i jizn Kazahstana. – 2019. – №11/2. – S. 186–190. [in Russian]
Kusainov A.K. Teoria sozdania i ocenki uchebnika [Theory of textbook creation and evaluation]. – Almaty: APN, 2021. – 152 s. [in Russian]
Qonyratbai T.A., Omіrbaeva G.Sh., Mustapaeva T.K. Mekteptegі «Muzyka» oqulyqtaryn jetіldіru mumkіndіkterі [The possibilities of improving the school textbook on “Music”] // Iasaui universitetіnіn habarshysy. – 2023. – №4(130). – B. 187–197. https://doi.org/10.47526/2023-4/2664-0686.16[ in Kazakh]
Klokova E.V., Beloziorova O.I., Ibraeva T.I. i dr. Russkiy iazyk. Uchebnik dlia 5-go klassa obsheobrazovat. shk. [Russian language. Textbook for the 5th grade of a secondary school]. Chast 1, 2. – Astana: AOO «Nazarbaev Intellektualnye shkoly», 2018. – 128 s. [in Russian]
Sabitova Z.K., Skliarenko K.S. Russkiy iazyk. Uchebnik dlia 5-go klassa obsheobrazovat. shk. v 2 chastiah [Russian language. Textbook for the 5th grade of a secondary school in 2 parts]. – Chast 1. – Almaty: Mektep, 2018. – 177 s. [in Russian]
Gosudarstvennyi obsheobiazatelnyi standart obshego srednego obrazovania [State Mandatory Standard of General Secondary Education]. Prilojenie 4 k prikazu Ministra prosveshenia Respubliki Kazahstan ot 3 avgusta 2022 goda №348. [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2200029031#z530 (date of access: 8.02.2024) [in Russian]
Arutiunova N.D. Tipy iazykovyh znacheniy. Ocenka, sobytie, fakt [Types of language values. Assessment, event, fact]. – M.: Nauka, 1988. – 340 s. [in Russian]
Matveeva A.A. Vzaimodeistvie kategorii «svoi – chujoi» i kategorii ocenki [Interaction of the “friend-foe” category and the evaluation category] // Vestnik Bashkirskogo universiteta. – 2007. – T. 12, №3. – S. 74–77. [in Russian]
Kusainov A.K. K probleme razrabotki sovremennyh uchebnikov [On the problem of developing modern textbooks] // Jurnal Belorusskogo gosudarstvennogo universiteta. Jurnalistika. Pedagogika. – 2021. – №1. – S. 102–107. [in Russian]
Kairova M.K., Ovchinnikova A.V. Rabochaia tetrad kak sposob organizacii izuchenia tvorchestva P. Vasilieva na fakultativnyh zaniatiiah po literaturnomu kraevedeniu [Workbook as a way to organize the study of P. Vasiliev's work in optional classes on literary local lore] // Iazyk i literatura: teoria i praktika. – 2024. – №1. – S. 73–81. https://orcid.org/0000-0001-7793-6083 [in Russian]
Akosheva M. Neverbalnye sredstva kommunikacii – vozmojnye prichiny neadekvatnoi interpretacii rechi [Language and literature: theory and practice] // Iazyk i literatura: teoria i praktika. – 2023. – №1. – 6–13. [in Russian]
