Ritüelden Köy Seyirlik Oyununa: Şişman Oyunu Ardahan Bağdeşen Köyü Örnekleminde
Anahtar Kelimeler:
Ardahan, ritüel, köy seyirlik oyunu, ġiĢman, gelenekÖzet
Ġnsanoğlu ilkel dönemlerinde doğaya yön verebileceğini düĢünerek bazı ritüeller gerçekleĢtirmiĢtir. Bu ritüeller ile mevsim geçiĢlerini değiĢtirebileceğini, hasadına bolluk ve bereket katabileceğini ve doğanın iĢleyesini kendi tekelini alabileceğini düĢünmüĢtür. Köy seyirlik oyunları da insanoğlunun doğayla mücadelesini anlatan bu ritüellerin bir kalıntısı olarak ġamanizm, Ġslamiyet ve mitolojiden beslenerek varlığını günümüze kadar sürdürmeyi baĢarmıĢtır. Köy seyirlik oyunları, var oldukları topluluğun kültür ve inançları doğrultusunda bazı değiĢimlere de uğramıĢtır. Varlığını daha çok Anadolu sahasındaki icra ortamlarında sürdüren köy seyirlik oyunları kültürel zenginliğimizin bir göstergesi olup toplum içerisindeki kaynaĢmayı da sağlayan bir fonksiyona sahiptir. GeçmiĢten günümüze taĢıdığımız köy seyirlik oyunları eski iĢlevlerini kaybederek günümüzde sadece eğlence amacını taĢımakta ve unutulup yok olma tehlikesi ile karĢı karĢıya kalmaktadır. Ardahan‘da bulunan ġiĢman Oyunu da bu köy seyirlik oyunlarından biridir. ÇalıĢmamızda, Ardahan yöresinde yaptığımız alan araĢtırması sonucunda sözlü kültür ortamından gözlem ve görüĢme yöntemiyle tespit ettiğimiz ġiĢman Oyunu‘nun kültürel aktarımına katkı sağlamanın yanı sıra oyunun içerisinde yer alan ritüel kalıntıları tespit edilerek incelenmiĢtir.
Referanslar
Yazılı Kaynaklar
And, M. Dionisos ve Anadolu Köylüsü. Ġstanbul: Elif Yayınları. 1962.
And, M. Geleneksel Türk Tiyatrosu Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri. Ġstanbul:
Ġnkılap Kitapevi. 1985.
And, M. Oyun ve Bügü Türk Kültüründe Oyun Kavramı. Ġstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Bayat, F. Türk Kültüründe Kadın Şaman. Ġstanbul: Ötüken Yayınları. 2010.
Çiğ, M. Ġ. İnnanın Aşkı Sümerde İnanç ve Kutsal Evlenme. Ġstanbul: Kaynak Yayınları.
Çoruhlu, Y. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. Ġstanbul: Kabalcı Yayınları. 2015.
Frazer, J. G. Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökleri I. Cilt. (Çev. M. H. Doğan), Ġstanbul:
Payel Yayınevi. 1991.
Güven, M. Türk Halk Oyunlarının Şamani Kökleri. Erzurum: Fenomen Yayınları. 2013.
Ġnan, A. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1972.
Kalafat, Y. Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Berikan Yayınevi.
Karadağ, N. Köy Seyirlik Oyunları. Ankara: ĠĢ Bankası Kültür Yayınları. 1978.
Küçük, S. Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı. Bilig Dergisi. 54, 185-210. 2010
Pirverdioğlu, A. Türk Halk Tiyatrolarının GeliĢme Evreleri. Milli Folklor. 15 (60), 57-
2003.
Rayman, H. Nevruz ve Türk Kültüründe Renkler. Milli Folklor. 14(53), 10 -15. 2002.
Töre, E. Geleneksel Türk Tiyatrosu. Ġstanbul: Kesit Yayınları. 2016.
Yay, Z. D. Elazığ Köy Seyirlik Oyunları. Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. 2019.
Kaynak Kişiler
(KK1) Çiğdem ġENEL, 1957, Ev hanımı. Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK2) Elif ġENEL, 1979, Ġlkokul, ĠĢçi, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK3) Fatih BĠLGĠN, 1990, Ġlkokul, ĠĢçi, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK4) Gülten BĠLGĠN, 1964, Ġlkokul, Ev hanımı, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK5) Mert ġENEL, 2008, Ortaokul, Öğrenci, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK6) Metin SOYMA, 1980, Ġlkokul, Çiftçi, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK7) Ömer ġENEL, 1975, Ġlkokul, ĠĢçi, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK8) YaĢar BĠLGĠN, ,1983, Ġlkokul, Esnaf, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK9) YaĢar UZUN, 1963, Ġlkokul, Çiftçi, Ardahan BağdaĢen Köyü.
(KK10) Yılmaz BĠLGĠN, 1958, Ġlkokul, Esnaf, Ardahan BağdaĢen Köyü.
