Kazakistan’da Sovyet Devrinden Bağımsızlık Dönemine Değişen Kazak Edebiyatı
Anahtar Kelimeler:
Sovyet edebiyatı, Kazak edebiyatı, millî edebiyat, sosyalist realizm, millî kimlik.Özet
Sovyetler Birliğinde edebiyat, sosyalizmi yerleĢtirmenin ve Sovyet toplumunu inĢa etmenin aracıydı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi, edebî süreci Ģekillendiren en üst düzey otorite idi. Sovyet döneminde özellikle 1934‟te Sovyet Yazarlar Birliğinin kurulması ve sosyalist realizmin Sovyet edebiyatının esas sanat metodu olarak belirlenmesinin ardından, edebiyat tamamen Sovyet ideolojisinin kontrolü altına girdi. Yazarların serbestçe edebî üretim yapmak yerine, Sovyet idaresinin emir ve talimatları doğrultusunda “güdümlü” olarak eser verdikleri bir süreç baĢladı. Zaman zaman Sovyet yönetiminde yaĢanan çeĢitli tarihsel kırılmalar ve nispî yumuĢamalar olsa dahi, bu durum Sovyetler Birliğinin dağılmasına kadar devam etti. 1991‟den bu güne kadar yaĢanan sürece bakıldığında ise bu dönemi “millî edebiyat” süreci olarak adlandırmak mümkündür. 1991‟den günümüze kadar geliĢen Kazak edebiyatında, Sovyet devrinde zarar gören Kazak millî, dinî, ahlâkî değerlerinin ele alındığı ve bu değerlerin yüceltildiği eserler dikkat çekmektedir. Sovyet devrinde söz konusu etmenin asla mümkün olmadığı, yasaklı olan konuların, bazı tarihî gerçeklerin gündeme getirildiği görülmektedir. Bağımsızlık döneminin ilk yıllarından bu güne kadarki süreçte Kazak edebiyatında sürekli bir millî yükseliĢ söz konusudur. Sovyet devrinde baskılanan ve unutturulmaya çalıĢılan Kazak millî kimliğinin günümüzde edebiyat üzerinden inĢa edildiği gözlemlenmektedir. Bu makalede, Kazak edebiyatının Sovyet devrinde ve Bağımsızlık döneminde yaĢadığı edebî süreç ele alınmıĢtır. GeçmiĢten günümüze Kazak edebiyatının geldiği nokta ortaya konulmuĢtur.
Referanslar
Kinaci, C. (2016), Kazak Edebiyatında Ġmaj ve Kimlik (1925-1991), Ankara: Bengü
Pervıy Vsyesoyuznıy Syezd Sovetskih Pisateley, (1934), Stenografiçeskiy Otçot, Moskva.
Oktay, A. (2008), Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları Sosyalist Realizm Üstüne EleĢtirel Bir ÇalıĢma, Ġstanbul: Ġthaki.
Lunaçarski, A. (1998), Sosyalizm ve Edebiyat, (çev. Asım Bezirci), Ġstanbul, Evrensel Basım Yayın.
Gizatov, K. (1988), Metod Sotsialistiçeskogo Realizma, Kazan, Tatarskoe Knijnoe Ġzdatelstvo.
Tagızade, L. (2006), “Sosyalist Realizm: Kökeni, OluĢum Süreci ve Kavramı”, Modern Türklük AraĢtırmaları Dergisi, cilt: 3, sayı: 4, s. 7-24.
Sınıavskı, A. (1967), Sosyalist Realizm, (çev. S. Türker), Ġstanbul: Habora Kitabevi Yayınları.
Bazarbayev, M., (1998), 40-50 Jane 60- Jıldardagı Kazak Adebiyeti, M. O. Avezov Atındagı Adebiyet jane Öner Ġnstitutı, Almatı, “Gılım”.
Zelinski, K. (1978), Sovyet Edebiyatı, (çev. Funda SAVAġ), Ġstanbul: Konuk Yayınları.
Gorkiy, M. (1980), “O Sotsialistiçeskom Realizme”, O Literature, Moskva s. 390-397, Sovetskaya Rossiya.
Kiyrabayev, S. (1998), Kenes Davirindegi Kazak Adebiyeti, Almatı, Bilim Baspası.
Kazak SSR Kıskaşa Entsiklopediya 4-тom, (1989), Almatı, Kazak Sovet Entsiklopediyasının Bas Redaksiyası.
Kara F. “Almaata‟da 1986 Aralık Olayları: Jeltoksan”, Turkish Studies Ġnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, 2012, p. 417-426.
Ġbrahim D.-TÜRK V. (2016), Kazakistan‟da Kızıl Kıtlık (1929-1933), Ġstanbul: Bilge Kültür Sanat.
Elübay, S. (2015), Arasat Meydanı, (çev. Gülzada Temenova), Ankara: Bengü Yay.
Kınacı, C. (2018), “AlaĢ‟ın Edebî Mirası: AlaĢ Edebiyatı”, Türk Yurdu, yıl 107, sayı 372, Ağustos 2018, s. 61-67.
Kınacı, C. (2017), Kazak Tiyatrosunda Kadın Meselesi (1920-1928), Ankara: Bengü Yay.
Kazakstan Tariyhı Köne Zamannan Büginge Deyin (Oçerkter), Kazakstan Respublikasının Ulttık Gılım Akademiyası, ġ. ġ. Uvalihanov atındagı Tarih jane Etnologiya Ġnstitutı, A.H. Margulan atındagı Arheologiya Ġnstituti, “Kazakstan” damu korı, Almatı, “Devir” Baspası, 1994.
