Қазақ халқының вербальды емес қарым-қатынас моделінің ерекшеліктері
Кілт сөздер:
Бейвербалды коммуникация моделі, лакунатталған компонент, ым, ишара, тыйым салу, ұлттық мәдениет, бейвербалды құралдар, қазақ менталитетіАңдатпа
Мақалада қазақ халқының бейвербалды қарым-қатынас моделінің компоненттері қарастырылған. Қазақ тілінің бейвербалды коммуникация моделінің басты ерекшелігі – ұлттық мінез-құлық, этикет нормалары, тыйым салынған ым-ишараларды, сондай-ақ тек қазақ мәдениетіне тән ым-ишараттарды қамтитын лакунатталған компоненттің болуы. Бейвербалды құралдардың сӛздіктеріне енген қазақ және орыс тілдерінің бейвербалды құралдарын талдау негізінде «халықаралық» ымдау тілі жоқ екендігі, бейвербалды коммуникация әрқашан вербалды коммуникациямен бірге ұлттық ерекшеліктер жайында ақпарат беретіні анықталды. Мақалада тек қазақ тіліне ғана тән бірқатар бейвербалды компоненттер сипатталған. Бейвербалды құралдарды талдау нәтижесінде тыйым салынған ым-ишаралардың басқа халықтардың мәдениетінде балама нұсқалары жоқ екендігі дәлелденген. Бейвербалды мінез-құлықтың этикет нормасы белгілі бір ым-ишараны немесе қимылды қолдануға тыйым салу болып табылады. Бірнеше ұлттық ерекшеліктері бар ым-ишаралар тек қазақ мәдениетіне тән мағынаға ие. Қазақ тіліндегі ым-ишара жүйесі әлеуметтік тұрғыдан анықталған және тек қазақ тілді қауымдастыққа тән кинесикасы ретінде беріледі.
Әдебиеттер тізімі
Самовар П.А. Невербальная интеракция. Инокультурная коммуникация. –Бельмонт, 1985. –312 с.
Hall E. T. Cultural Misunderstandings: The French, Germans, and Americans. N.Y.: Anchor, 1984. –S.256
Галичев А.И. Кинесический и проксемический компоненты речевого общения// Дисс. канд…фил.наук. – М., 1987. –189 с.
Крейдлин Г.Е. Невербальная семиотика: Язык тела и естественный язык. ‒ М.: Новое литературное обозрение, 2004. ‒ 584 с.
Колесов В.В. Концепт культуры: образ-понятие-символ // Вестник СПбГУ, Серия 2, История, языкознание, литературоведение. –СПб.: 1992. №3. –с. 30–40.
Туманова А.Б. Языковая картина мира в художественном дискурсе писателя-билингва. Дисс. докт. филол. наук, –Алматы, 2008. –248 с.
Капанадзе Л.А., Красильникова Е.В. Роль жеста в разговорной речи// См. прилож. в кн.: Русская разговорная речь. –М.: Наука, 1973. –257 с.
Воробьева Е.И. Содержание и структура понятия «лингвострановедческая компетенция учителя иностранного языка». – Л., 1999. –65 с.
Момынова Б., Бейсембаева С. Казахско-русский толковый словарь мимики и жестов в казахском языке. –Алматы: Қазақ университеті, 2003. –136 с.
Момынова Б.К. Лидерлер имиджін қалыптастырудағы бейвербалды элементтер мен бағалауыштың лексикалық рӛлі// Тілтаным. – Алматы, 2003. –№ 1. – 14–20 б.
References 1. Samovar P.A. Neverbal'naya interaktsiya. Inokul'turnaya kommunikatsiya. Bel'mont, 1985. –312 s. 2. Hall E. T. Cultural Misunderstandings: The French, Germans, and Americans. N.Y.: Anchor, 1984. –S.256 3. Galichev A.I. Kinesicheskiy i proksemicheskiy komponenty rechevogo obshcheniya// Diss. kand. fil.nauk. –M., 1987. –189 s. 4. Kreydlin G.Ye. Neverbal'naya semiotika: Yazyk tela i yestestvennyy yazyk. ‒M.: Novoye literaturnoye obozreniye, 2004. ‒ 584 s. 5. Kolesov V.V. Kontsept kul'tury: obraz-ponyatiye-simvol // Vestnik SPbGU, Seriya 2, Istoriya, yazykoznaniye, literaturovedeniye. –SPb.: 1992. – №3. –s. 30–40. 6. Tumanova A.B. YAzykovaya kartina mira v khudozhestvennom diskurse pisatelya-bilingva. Diss. dokt. filol. nauk, –Almaty, 2008. – 248 s. 7. Kapanadze L.A., Krasil'nikova Ye.V. Rol' zhesta v razgovornoy rechi// Sm. prilozh. v kn.: Russkaya razgovornaya rech'. – M.: Nauka, 1973. –257 s. 8. Vorob'yeva Ye.I. Soderzhaniye i struktura ponyatiya «lingvostranovedcheskaya kompetentsiya uchitelya inostrannogo yazyka». –L., 1999. –65 s. 9. Momynova B., Beysembayeva S. Kazakhsko-russkiy tolkovyy slovar' mimiki i zhestov na kazakhskom yazyke. –Almaty: Kazakˌ universitetí, 2003. –136 s. 10. Momynova B.K. Liderler imidzhíníң kˌalyptastyrudaġy beyverbaldy elementter men baġalauyshtyң leksikalykˌ rolí // Tíltanym. –Almaty, 2003. № 1. –14–20 b.
