КЛАССИКАЛЫҚ ӘДЕБИЕТ ПЕН ХАЛЫҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫНДАҒЫ НАЗИРАЛАР
Кілт сөздер:
назира, еліктеу, классикалық әдебиет, халық әдебиеті, назира журналдарыАңдатпа
Назира – бұл ақынның басқа бір ақынның өлеңін өлшем, ұйқас, мазмұн жағынан қолданып қайтадан жазуы. Өнерпаз еліктеуден бастай отырып, өзін-өзі жетілдіріп, одан да жақсысын жарыққа шығарады. Сондықтан да ақындардың қалыптасуында, өзін-өзі дамытуында, шеберлігін шыңдауында назирашылдық үлкен маңызға ие болған. Назира дәстүрін алғаш рет классикалық әдебиетте қолданса, кейін назира халық әдебиеті ақындары тарапынан қолданған. Назиралар бір тілде жазылған шығармалар секілді әртүрлі тілде жазылған шығармаларды жазу арқылы мәдениетаралық өзара байланысты қамтамасыз етті. Бұл мақалада классикалық әдебиет пен халық әдебиеті арасындағы қарым-қатынастың маңызды элементі саналатын назиралық дәстүрдің көріністерін анықтау негізі мақсат болып табылады. Бұл бағытта классикалық және халық әдебиетіндегі негізгі өзара байланыстар назиралық мысалдар арқылы анықталады. Халық ақындарының классикалық ақындарға жазған назира жазуының түбінде қызығушылық пен еліктеушілік болды. Халық ақындарының классикалық ақындарға жазған назиралары екі әдебиеттің ортақ тұсын арттыратын мысал еді. Классикалық әдебиет ақындары жазған назиралармен қатар, халық ақындарының бір-біріне жазған назиралары белгілі. Халық ақындарының назира үлгісімен жазған өлеңдерімен қатар, классикалық ақындардың дәстүрінде де таңдандыратын, сұрыпталған еңбектер бар екені байқалады.
Әдебиеттер тізімі
Karavellioğlu, M. A. Şeyh Gâlib'in Gubârî'ye Naziresi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 2011. 25-11.
Yağbasan, M. Z. Halk Edebiyatı Divan Edebiyatı Etkileşimleri. İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü. 1992.
Yavuz, K. Türk Şiirinde Nazire. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2013. 359-424.
Çandır, M. Türk Şiirinde Nazire Geleneği ve Kul Himmet’in Şiirlerinde Nazirecilik. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2013. 478-492.
Uysal, Y. Halk ve Divan Edebiyatı Müşterekliği Bağlamında . Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 2021. 195-206.
Erkal, A. Bir Divan Şâiri Olarak Erzurumlu Emrah. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi , 2017. 304-324.
Yakup Karasoy - Orhan Yavuz. 17. Yüzyıl Saz Şâiri Âşık Ömer Üzerine Bazı Mülâhazalar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi , 2003. 177-215.
Cemal Kurnaz, Halk ve Divan Şiirinin Müşterekleri Üzerine Denemeler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1990.
Akdemir, İ. Erzurumlu Emrah'ın Hayatı ve Eserleri. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2011.
Köprülü, F. 19. Asır Saz Şairleri Erzurumlu Emrah. İstanbul: Evkaf Matbaası. 1929.
Sakaoğlu, S. Ercişli Emrah. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 1987.
Köprülü, M. F. Türk Saz Şairleri. Ankara: Güven Basımevi. 1962.
Kahve, M. Y. Divan-ı Hikmette Organ Adlarının Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. Turkologia, 2022. 66-92.
Çelepi, M. S. Âşık Ömer Divânı’nın Tahlîli. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi. 2005.
İbraev, M. Aşık Ömer’in Taşkent’te Basılmış Divanı Üzerine Bir İnceleme. İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü. 2007.
Pala, İ. Divan Edebiyatı. İstanbul: Kapı Yayınları. 2011.
Köksal, M. F. Sana Benzer Güzel Olmaz-Divan Şiirinde Nazire. İstanbul: Büyüyen Ay. 2018.
Karadayı, O. N. Şiirlerinden Hareketle Erzurumlu Emrah’ın Tarikat Çevreleri ile İrtibatı Ve İlahî Aşk Anlayışı. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi , 2014. 215-242.
Özmen, M. Ahmed-i Dâ'î. Ankara: TDK Yayınları. 2017.
Erkal, A. Erzurumlu Emrah Divanı. Ankara: Birleşik Yayınları. 2014.
Küçük, S. Bâkî Dîvânı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1994.
Doğan, A. S. Erzurumlu Emrah'ın Hayatı ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi. 1996.
Macit, M. Nedim Dîvânı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları . 2017.
Doğan, M. N. Leylâ ve Mecnun. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2021.
Atik, H. Nakşî Ali Akkirmânî Divânı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2003.
Erbay, N. Bayburtlu Zihnî Dîvânı. Erzurum: Bayburt Üniversitesi Yayınları. 2014.
Düzgün, D. Dertli Divanı Karşılaştırmalı Metin. Erzurum: Fenomen Yayıncılık. 2011.
Pala, İ. Divân Şiiri Antolojisi. İstanbul: L&M Yayınları. 2003.
Yakup Karasoy - Orhan Yavuz. Âşık Ömer Divanı. Konya: İnci Ofset. 2010.
Kılınç, A. Fûzulî Divânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. 2021.
Mustafa İsen - Cemal Kurnaz. Şeyhî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları. 1990.
Macit, M. Hatayî Divânı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. 2017.
Gölpınarlı, A. Fuzûli Divânı. İstanbul: İnkilap Kitabevi. 1961.
Gökalp, M. Şair Keşfi ve Âşık Huzûri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 2001.
