Журнал «Сирати Мустаким» Мехмета Акифа и джадидизм в Бухаре

Авторы

  • Зайнабидин АБДРАШИДОВ Ташкентский Государственный Университет им. Алишера Навои

Ключевые слова:

Бухара, новые идеи, реформа, Турция, пресса, письмо

Аннотация

В начале ХХ века в мусульманском мире идеи, реформы, инновации и другие новые тенденции распространялись через прессу. Мусульманская пресса появилась в Бухаре как минимум в середине 80-х годов XIX века. В основном, персоязычные газеты и журналы, такие как «Хаблулматин» и «Чехренама», издаваемые в Индии и Египте, попадали в Бухару. Кроме того, одновременно с этим, распространилась тюркоязычная мусульманская пресса Османской империи и России. Среди этих публикаций выделяются «Терджиман» Исмаила Гаспринского, «Вакыт» Фатиха Карими и «Сирати Мустаким» Мехмета Акифа.
Турецкая пресса, появившаяся после Второй конституционной революции, стала уделять большое внимание социально-политическому и экономическому положению мусульман Туркестана. Эти периодические издания, в зависимости от их политических аспектов, в большинстве случаев анализировали аналитические и информационные материалы из различных, в основном из российских, газет, а также печатали различного роду материалы, полученные от туркестанских подписчиков.
В этой статье, в основном, анализируется влияние журнала «Сирати Мустаким» на политические, социальные и идеологические убеждения бухарской интеллигенции и возможные интеллектуальные изменения в Туркестане, особенно в Бухаре в начале 1910-х годов.

Биография автора

Зайнабидин АБДРАШИДОВ, Ташкентский Государственный Университет им. Алишера Навои

док. доц.

Библиографические ссылки

Dindarov, Qasim. ―Buhara'dan mektub‖, Tercüman, Sayı. 36: 1884. s. 3.

Abdirashidov, Zaynabidin. Ismail Gasprinskiy i Turkestan v nachale 19-go veka: sviazi – otnosheniye – vliyanie, Tashkent: Akademnashr. 2011.

Volker, Adam. Rußlandmuslime in Istanbul am Vorabend des Ersten Weltkrieges. Die Berichterstattung osmanischer Periodika über Rußland und Zentralasien, Frankfurt am Main; Berlin; Bern; Bruxelles; New York; Oxford; Wien: Peter Lang. 2002. 4. ‗Aynī, Ṣadr al-Dīn. Buhara inqilābīning [sic] ta‘rīkhī (Shimada Shizuo, Sharifa Tosheva (eds.), NIHU Program Islamic Area Studies TIAS: Department of Islamic Area Studies, Center for Evolving Humanities, Graduate School of Humanities and Sociology, The University of Tokyo. 2010.

Afary, Janet. The Iranian Constitutional Revolution, 1906 – 1911. Grassroots Democracy, Social Democracy, & the Origins of Feminism, New York: Columbia University Press. 1996.

Muctahidi, Mahdi. Rijal-i Azerbaycan dar asr-i maĢrutiyat, Tebriz. 1327.

Komatsu, Hisao. ―Bukhara and Istanbul: A Consideration about the Background of the Munāẓara‖, Kitapta: Stephane A. Dudoignon and Komatsu Hisao (eds). Islam in Politics in Russia and Central Asia (Early Eighteenth to Late Twentieth Centuries), London, New York, and Bahrain: Kegan Paul. 2001. ss. 167-180.

Kanlıdere, Ahmet. ―Türk Basınında Türkistanlı Ceditçilerin Kültürel Faaliyetleri 1910-1914‖, Marmara Türkiyat AraĢtırmaları Dergisi, Cilt 1. 2014. ss. 167-176.

Kanlıdere, Ahmet. ―Sırât-ı müstakîm Dergisini Buhara UyanıĢı Üzerindeki Etkileri (1909-1911)‖, Kitapta: VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi. 30 Eylül – 04 Ekim 2013. Bildiri Kitabı – IV, Ġstanbul. 2014. ss. 552-565. 10. Troiskli, Ahmed Tacuddin. ―Zavallı Buhara‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 64: 1325. ss. 187-190. 11. Bukharî, S.M. ―Buhara'da Ģeriat namina irtikab olan cinayet‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 66: 1325. ss. 221-222.

―Buhara'dan mektub‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 69: 1325. ss. 266-268. 13. ―Buhara'dan mektub‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 82: 1325. s. 74. 14. Hüsnü, Nur Alizade (1325). ―Buhara'da sunniler, Ģiiler‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 74: 1325. ss. 350-352.

Buhara Tamim-i Maarif Cemiyet-i Hayriyesi'nin Nizamname ve Hatt-ı Hereketidir. Tarih-i tesisi 11 ġevval 1327. Merkezi: Der-i Seadet Vezirhan, Ġstanbul. 1327.

Rasy i narody. Sovremennye etnicheskie i rasovye problem, Yezhegodnik. Vyp. 32, Moskva. 2006.

Dokladnaya zapiska ob ugroze vozniknoveniya revolyutsionnoy situatsii v Bukhare v svete aktivnosti turetskikh i afganskikh agentov v Khanstve (usl.). TSGA RUz, f. I-2, op. 31, d. 726/19.

Ayni, Sadriddin. Tarih-i inqilob-i Buxoro, Dushanbe: Adib. 1987.

Vakhidov, Kh. Prosvetitelskaya ideologiya v Turkestane, Tashkent: Uzbekistan. 1979.

Arsharuni, A., Gabidullin, Kh. Ocherki panislamizma i pantyurkizma v Rossii, Moskva. 1931.

d‘Encausse, Hélène Carrère. Islam and the Russian Empire. Reform and Revolution in Central Asia (Comparative studies on Muslim societies), University of California Press. 1988.

d'Encausse, Hélène Carrère. Réforme et révolution chez les musulmans de l'empire russe, Paris: Libraire Armand Colin. 1966.

Boltaboev, Hamidulla. Fitrat va jadidchilik, Toshkent. 2007.

Kocaoğlu, Timur (ed.). The Reform Movements and Revolutions in Turkistan (1900 – 1924), SOTA. – Haarlem. 2001 25. Hüsnü, Nur Alizade Giyasuddin (1326). ―Buhara'ya dair‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 74: 1326. ss. 228-230. 26. Ġbrahim, AbdürreĢid. ―Panturanizm‖, Taaruf-i Müslimin, Sayı. 1/2: 1328. ss. 17-20.

Ġbrahim, AbdürreĢid (1328). ―Yine ―Panturanizm‖ yaki ―Akvam-i Türk‘un birleĢmesi‖, Taaruf-i Müslimin. Sayı. 1/5: 1328. ss. 57-58. 28. Buhara muhabir-i mahsusımızdan. Sırat-ı Müstakim, Sayı. 82: 1325. ss. 74-75. 29. Sibiriyalı, Alimcan al-Idrisî. ―Buhara'da tahsil‖ Sırat-ı Müstakim, Sayı. 59: 1325. ss.111-112. 30. Buhara muhbirlarımızdan. ―Buhara hali tehlikede‖, Ta‗āruf-i Müslimīn, Sayı. 1/2: 1328. ss. 29-30.

Troiskli, Ahmed Tacuddin. ―Bedbeht hükümdar, zavallı Buhara‖, Taaruf-i Müslimin, Sayı. 1/3: 1328. ss. 43-46.

Kotyukova, T.V. Turkestan v imperskoy politike Rossii: Monografiya v dokumentakh, Moskva: Kuchkovo pole. 2016. 33. Buhara muhabir-i mahsusımızdan. ―Buhara vaka-yı alimesi‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 76: 1325. ss. 382-384. 34. ―Buhara ahvalı‖, Sırat-ı Müstakim, Sayı. 123: 1326. ss. 314-315.

Ġbrahim, AbdürreĢid. ―Buhara Emiri Abdülahadhan hazretlerinin vefatı munasebetile‖ Taaruf-i Müslimin, Sayı. 2/29: 1329. ss. 65-66.

Загрузки

Опубликован

2021-12-30

Как цитировать

АБДРАШИДОВ Z. . (2021). Журнал «Сирати Мустаким» Мехмета Акифа и джадидизм в Бухаре. Turkology, 108(4), 9–24. извлечено от https://journals.ayu.edu.kz/index.php/turkology/article/view/240

Выпуск

Раздел

Статьи