ИССЛЕДОВАНИЕ НА ОСНОВЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ НАЗВАНИЙ ОРГАНОВ В «ДИВАН-И ХИКМЕТЕ»
Ключевые слова:
Диван-и Хикмет, ономасиология, название органа, именование, суфизм, традицияАннотация
Люди всегда предпочитали быть понятыми и поэтому использовали термины, которые являются общими и для их собеседников, чтобы выразить то, что они сформировали в своем сознании. Таким образом, им удавалось просто выражать себя, а также сопереживать. Этот успех длился дольше, чем человеческая жизнь, и созданные таким образом учения передавались обществам по наследству. Неизбежным фактом является то, что сравнения и наименования они приписывают отражениям своего тела, которые являются их наиболее важными средствами для передачи своих мыслей. Можно сказать, что люди впервые начали вести социальную жизнь, придав значение своему телу и дав названия ему. Потому что первым подарком, преподнесенным человеку, было его тело. Поскольку это является частью повседневной жизни, названия органов имеют неоспоримое значение в процессе формирования элементов тела в сознании. Труд Ахмеда Ясави «Диван-и Хикмет», который в XII веке оказал большое влияние среди тюрков на территории Туркестана и разъяснил им на простом языке принципы ислама и суфизма, имеет очень важный материал с точки зрения языка и лексики, а также с точки зрения содержания. В нашем исследовании мы попытались сделать выводы о традиции осмысления жизни и именования путем определения названий органов в хикметах из «Диван-и Хикмета».
Библиографические ссылки
Aksan, D. Türkçenin sözvarlığı. –Ankara: Engin Yayınevi. 1999.
Doerfer, G. “Temel sözcükler ve Altay ŧilleri sorunu”. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 28-29 (1980-1981), 1–16.
Hüseyinova, A. Organ adlarıyla kurulmuş deyimlerin karşılaştırılması (Azerbaycan-Özbek ve Türkiye Türkçesi). Yüksek lisans tezi, –İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2014.
Aydemir, A. “Divanü Lûgati’t-Türk’te insan vücuduna ait sözcükler”. International Journal of Language Academy, 2014. 2/4, 412–444.
Büyükyıldırım, A. “Âşık Paşa’nın Garîbnâme’sinde insan bedeniyle ilgili benzetmeler”. Turkish Studies, 2009. 4/2, 167–187.
Çakmak, C. “Dîvânu Lugâti’t- Türk’te vücut ve organ adları”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2015. 8/41, 135–143.
Durmaz Kuybu, E. “Bir dizin denemesi: Lehcetü’l Lügat’te geçen organ ve hastalık adları”. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2019. 1/1, 67–79.
Görmüş, Y. “Garibnâme’de yüz, beñiz, rûy sözcüklerinin eşdizimlilikleri”. Gazi Türkiyat, 2021. 28, 45–57.
Gümüşatam, G. “Eski Anadolu Türkçesi eserlerinden Tertib-i Mu’alece’deki organ adlı tıp terimleri”. Belleten, 2009. I, 25–49.
Gürkan, D. Ö. “Kısas-ı Enbiya’da ‘Gönül’ sözcüğüyle kurulan deyimlerin organ adları temelinde çağrışımsal anlamı”. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2017. 26, 223–238.
Güven, M. “Kitâbu’l-Mühimmat Fi’t-Tıb’daki türkçe organ adları”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2008. 23, 112-135.
Poyraz, E. “Codex Cumanicus’ta organ ve vücut salgıları adları”. Turkophone, 2020. 7/3, 18-33.
Tokay, Y. “Hüsrev ü Şîrîn’de organ adlarıyla kurulmuş deyimler”. International Journal of Language Academy, 2018. 6/3, 304–330.
Görmüş, Y. “Organ adları üzerine yapılan çalışmalar hakkında bir kaynakça denemesi”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2021. 9, 285–301.
Lakoff, G. ve Johnsen M. Metaphors we live by. London: The university of Chicago press. 2003.
Tatcı, M. (Ed.), Dîvân-ı Hikmet, Hoca Ahmed Yesevî. Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi. 2017.
Öztoprak, N. “Dîvân şiirinde güzelin saç rengi”. Saç Kitabı, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2004. 240–261.
Akarpınar, R. B. “Sûfi kültüründe sembollerin yeri ve önemi hakkında bir deneme”, Türkbilig. 2004/7: 3–19.
Gündoğdu, A. E. “Eşdizimlilik görünümleri dilde bilişsel yapılanmaya ilişkin ne söyler? Türkçede ‘aşk, sevgi, sevda’ sözcüklerinin derlem temelli incelenmesi”. Söylem Filoloji Dergisi, 2019. 4, 455–469.
Gürer, B. “Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet’i ekseninde tasavvufi düşüncede İlahi aşk”. Bilig, 2017. 80, 17–41.
Tosun, N. “Tasavvuf Kültüründe Meyve”, Tasavvuf, 2004. 13, 289–300.
Ocak, A. Y. Osmanlı toplumunda tasavvuf ve sufiler. Ankara: TTK Yayınları. 2004.
Aydoğan, H. A. Türk halk inanış ve uygulamalarında el sembolü. Doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2019.
Uludağ, S. Tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. 2005.
Yılmaz, K. “Organ adlarının nesnelere aktarılmasında dil-zihin ilişkisi”. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 2011. 6/2, 1083–1092.
Algar, H. “Şed”. Ankara: TDV İslâm Ansiklopedisi. 2010. 38: 405–406.
Balcı, İ. “Şakkı Sadr hadisesine dair rivayetlerin kritiği”. İstem, 2013. 11/21, 11–38.
Erginli, Z. Metinlerle tasavvuf terimleri sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi. 2006.
İlhan, M. Türkçe organ adlarının yönelim metaforları açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 2019.
Eren, H. Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi. 1999.
Usluer, F. Hurufilik. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. 2009.
Babacan, V. “Yûnus Emre metinlerinde sayılar”. TÜRÜK Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2018. 6/1¬-5, 270–304.
https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Z%C3%BCmer-suresi/4126/68-ayet-tefsiri
