Түрік және өзбек тілдеріндегі туыстық атауларға байланысты мақалдардың зерттелуі
Кілт сөздер:
түрік тілі, өзбек тілі, туыстық, туыстық атаулар, семантика, мақалдар.Аңдатпа
Әр мәдениет өзінің қоғамдастық өмірінде маңызы бар ұғымдарды сөздік өлшемдегі тілдің лексикасында қолданады. Түрік лексикасында жазбаша да, ауызша да кеңінен қолданылатын туыстық атаулар түрік мәдениетінде маңызды орын алады. Туыстық атаулар: арабша кâриб жақын, ақриба сөзінің көпше түрі, қан арқылы жақындықты және неке арқылы жақындықты білдіреді. Басқаша айтқанда, түрік халықтары туыстық қатынасқа үлкен мән бергендіктен, туыстық қатынастарды білдіретін сөздерді жазбаша және ауызша тілдерде қолданады. Туысқандықты білдіретін сөздердің әр түрлі екендігі түркілердің туыстық қатынасқа берген маңыздылығын көрсетеді. Бұл мақалада түрік және өзбек тілдеріндегі туыстық атаулардың этимологиясы анықталады, туыстық атаулардың фонетикалық өзгеруіне және туыстық атауларға байланысты мақалдар салыстыра отырып қарастырылады.
Әдебиеттер тізімі
Agabekova D. Kazakistandaki etnik halkların dillerinin tarihi gelişim süreci // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2018. – №2. – Б. 113–124.
Gülensoy T. Altay Dillerindeki Akrabalık Adları Üzerindeki Notlar, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten 21–22 (1973–1974). – Ankara, 1974. – S. 283–318.
Aksan, Doğan. Anlambilimi ve Türk Anlambilimi. – Ankara: Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1978. – 97 s.
Gömeç, Saadettin. “Divanü Lûgat-it-Türk’de Akrabalık Bildiren Terimler”. – Ankara: Türk Kültürü, 39/464, 2001. – 133 s.
İsmoilov İ.A. Turkiy Tillarda Qavm-Qarindoshlik Terminlari. – Tоşkent: Fan nashriyoti, 1966. – 25 s.
Aydoğmuş Erdal. Fergana Türklerinde Akrabalık Adları // 5. Uluslar arası Türkoloji Kongresi, Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 19–20 Nisan 2013. – Türkistan, 2013. – S. 33–45.
To'ra Mirzayev, Asqar Musoqulov, Bahodir Sarimsoqov. O’zbek Halq Maqollari. – Taşkent: «Sharq», 2005. – 334 s.
Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. – İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1988. – 236 s.
Serdar Dağıstan. Kırgız Türkçesinde Akrabalık Adları // Uluslararası Türk Dünyası’nda İlmi Araştırmalar Sempozyumu Bildirileri. Kastamonu. – 2016. – S. 433–437.
Севортян Е.В. Этимологический словарь тюркских языков. I, II, III тома. – М.: Изд-во «Наука», 1974–1980. – 768 с., 349 с., 395 с
Древнетюркский словарь / Наделяев В.М., Насилов Д.М., Тенишев Э.Р., Щербак А.М., и др. / Ред.: В.М. Наделяев, Д.М. Насилов, Э.Р. Тенишев, А.М. Щербак. – Л.: Наука, 1969. – 677 с.
Şavkat Rahmatullayev. Özbek Tilining Etimilogik Lugati. – Taşkent: Universitet, 2003. – 600 s.
Mahmud Kaşgariy. Devonu Lugatit Türk. I–III tom; İndex. – Taşkent: Fan nashriyoti, 1960–1967. – S. 103–119, 383–445.
Yaşar Çağbayır. Büyük Türkçe Sözlük, I cilt. – İstanbul: Ötüken TİKA kitapları, 2016. – 171 s.
Aydoğmuş Erdal. Atasözlerimizdeki Akrabalık Adları, 6. Uluslar arası Genç Türkologlar Sempozyumu, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, 24–26 Nisan 2014, Bişkek, Kırgızistan. – S. 34–42.
Yılmaz, Yakup; Sarı, Hatice.Türk Atasözlerinde Akrabalık Adlarının Kullanımı // Rumeli, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi. – 2015. – №2. – S. 1–20.
