«ҚОРҚЫТ АТА КІТАБЫНДАҒЫ» ЕЖЕЛГІ НАНЫМ-СЕНІМДЕР КӨРІНІСТЕРІ
Кілт сөздер:
Қорқыт, наным сенім, болмыс, сюжет, эпос, әдет ғұрып, фольклор.Аңдатпа
Мақалада «Қорқыт ата кітабындағы» жырларда көрініс табатын оғыз тайпаларының көне наным-сенімдері мен ежелгі түркі халықтарының мифтік элементтері және шамандық нанымдарына байланысты дүниеге келген көне сюжеттер арнайы қарастырылады. Сонымен қатар, «Қорқыт ата кітабында» ерте заманның дүниетанымы мен кейінгі дәуірдің идеологиясы, шамандық сана мен исламдық түсініктің ұштаса келе, тұтас әрі күрделі синкреттік түрде көрініс табатыны баяндалады. «Қорқыт ата кітабынан» мифтік сарындағы мотивтердің ұқсастығы жоқ, бөлек үлгілерін ұшыратуға болатыны айтылады. Түркі халықтарының нанымдары мен әлемнің жаратылысы турасында дүниеге келген мифтік түсініктері жақсы сақталғандығы жайында сөз қозғалады.
Мақаланы жазуда белгілі ойшыл ғалымдардың талдаулары мен ой тұжырымдары берілген зерттеу еңбектері қарастырылды. Кітап исламдық құндылықтарды қабылдаған кезеңде хатқа түскенімен, жырларда ескі нанымдардың көп өзгеріске ұшырамағандығы зерттеу нысанына айналады. Қорқыт ата мұрасының мәдениет, әдебиет пен тарих үшін аса құнды дүние екендігі белгілі. Сонымен қатар, Қорқыт жайлы деректердің де шындыққа жанаспайтын тұстары зерттеуді қажет етеді. Сол себепті заман озса да өзектілігін жоймайтын тақырыптардың бірі екендігі айтылады.
Әдебиеттер тізімі
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: Ана тілі, 1991. – 240 б.
Kongyratbay T., Sultanova M., Bekmoldinov N., Ospanov B., Kongyratbay K. Study of the Heritage of Korkyt in the Turkic World //Asian Social Science. 2015. Vol. 11, No. 21. Б. 55 61.
Қоңыратбай Т. Қазақ халқының музыкалық аспаптарын зерттеудің өзекті мәселелері // Түркология. 2022. №2 (110). Б. 121 140. https://doi.org/10.47526/2022 2/2664 3162.05
Қасқабасов С. Таңдамалы. Қазақтың халық прозасы. Зерттеулер. – Т.1. – Астана: Фолиант, 2014. – 320 б.
Қондыбай С. Байырғы қазақ дүниетанымының негіздері. Энциклопедиялық басылым. – Алматы: Қазақ тілі, 2018. – 480 б.
Жанайдаров О. Ежелгі Қазақстан әфсаналары. Алматы: Аруна, 2008. 256 б.
Көне дәуірдегі әдеби ескерткіштер. 1 том / Құраст.: Ш. Ахметұлы, А. Әлібекұлы, Н. Базылхан, С. Қорабай, Қ. Орынғали, Қ. Сартқожаұлы. Алматы: «Таймас» баспа үйi, 2007. 504 б.
Қорқыт ата: энциклопедялық жинақ. Алматы: Қазақ энциклопедясы, 1999. 798 b.
Әшірханова Қ.М., Сүйінжанова Ж.К. Халық емшілігінің қазақ және түрік халық ауыз әдебиетіндегі көрінісі // Ясауи университетінің хабаршысы. 2021. №4 (122). Б. 37 46. https://doi.org/10.47526/2021 4/2664 0686.04
Қорқыт ата кітабы. Оғыздардың батырлық жырлары: Эпос / Орыс тілінен ауд. Ә. Қоңыратбаев, М. Байділдаев. Алматы: Жазушы, 1986. 128 б.
Қорқыт Ата кітабы (Дрезден нұсқасының транскрипциясы) / Қазақшалағандар: М. Жолдасбеков, Г. Шадиева. Нұр Сұлтан: Күлтегін, 2020. 752 б.
Жирмунский В.М., Кононов А.Н. Книга моего Деда Коркута. Репринтное воспроизведение издания 1962 года. СПб.: Наука, 2007. 229 с.
REFERENCES
Auezov M. Adebiet tarihy [History of literature]. Almaty: Ana tіlі, 1991. 240 b. [in Kazakh]
Kongyratbay T., Sultanova M., Bekmoldinov N., Ospanov B., Kongyratbay K. Study of the Heritage of Korkyt in the Turkic World //Asian Social Science. 2015. Vol. 11, No. 21. 55 61.
Qonyratbai T. Qazaq halqynyn muzykalyq aspaptaryn zertteudіn ozektі maselelerі Actual problems of
studying musical instruments of the Kazakh people // Turkologia. 2022. №2 (110). B. 121 140. https://doi.org/10.47526/2022 2/2664 3162.05 [in Kazakh]
Qasqabasov S. Tandamaly. Qazaqtyn halyq prozasy. Zertteuler Selected works. Kazakh folk prose.
Researches . T.1. Astana: Foliant, 2014. 320 b. [in Kazakh]
Qondybai S. Baiyrgy qazaq dunietanymynyn negіzderі. Enciklopedialyq basylym The basics of the
ancient Kazakh worldview. The encyclopedic edition . Almaty: Qazaq tіlі, 2018. 480 b. [in Kazakh]
Janaidarov O. Ejelgі Qazaqstan afsanalary Legends of ancient Kazakhstan . Almaty: Aruna, 2008.
b. [in Kazakh]
Kone dauіrdegі adebi eskertkіshter. 1 tom Literary monuments of antiquity. Volume 1 / Qurast.:
Sh. Ahmetuly, A. Alіbekuly, N. Bazylhan, S. Qorabai, Q. Oryngali, Q. Sartqojauly. Almaty: «Taimas» baspa uii, 2007. 504 b. [in Kazakh]
Qorqyt ata: enciklopedialyq jinaq Korkyt Ata: an encyclopedic collection . Almaty: Qazaq
enciklopediasy, 1999. 798 b. [in Kazakh]
Ashіrhanova Q.M., Suіnjanova J.K. Halyq emshіlіgіnіn qazaq jane turіk halyq auyz adebietіndegі korіnіsі The reflection of folk healing in Kazakh and Trkish folk oral literature // Iasaui universitetіnіn habarshysy.
№4 (122). B. 37 46. https://doi.org/10.47526/2021 4/2664 0686.04 [in Kazakh]
Qorqyt ata kіtaby. Ogyzdardyn batyrlyq jyrlary: Epos The book of Korkyt ata. Heroic Songs of the
Oghuz: An Epic / Orys t і l і nen aud. A. Qonyratbaev, M. Baidіldaev. Almaty: Jazushy, 1986. 128 b. [in Kazakh]
Qorqyt Ata kіtaby (Drezden nusqasynyn transkripciasy) The book of Korkyt Ata (transcription of the
Dresden version) / Qazaqshalagandar: M. Joldasbekov, G. Shadieva. Nur Sultan: Kultegіn, 2020. 752 b. [in Kazakh]
Jirmunskiy V.M., Kononov A.N. Kniga moego Deda Korkuta. Reprintnoe vosproizvedenie izdania 1962 goda The book of my Grandfather Korkut. Reprint reproduction of the 1962 edition . SPb.: Nauka, 2007.
s. in Russian
