Лирикалық проза поэтикасы: жанрлық және стильдік мәселелер
Кілт сөздер:
проза, жанр, тенденция, тұлға, стиль, лиризм, психологизм.Аңдатпа
Мақалада «лирикалық проза» және «прозадағы лиризм» ұғымдарының
арақатынасы қарастырылып, жазушының лирикалық проза жазу принциптері мен әдістері
туралы ғылыми көзқарастар талданады және бұл теориялық көзқарас қазақ әдебиетімен
байланыстырылады. Зерттеу барысында отандық және шетелдік ғалымдардың осы
тақырыптағы әдеби-теориялық көзқарастары жүйеленіп, лиризмнің прозадағы эстетикалық
рөлі туралы тұжырымдар жасалады. Лирикалық прозаны анықтаудағы проблемалар мен
жанрдың шекарасын нақты анықтауға болмайтын себептерге баса назар аударылады.
Сонымен қатар, қазақ әдебиетіндегі лирикалық прозалық зерттеулер туралы мәліметтер
беріліп, қазақ прозасындағы лиризм бағытының тууы мен дамуы талқыланып, лирикалық
бояуы айрықша туындылар атап өтіледі. Лиризмнің маңызды тұлғалардың шығармаларында
көрініс табуы туралы мәліметтер беріледі. Сыншылардың ой-пікірлеріне сүйене отырып,
«лирикалық кейіпкер» ұғымына жалпы түсінік беріледі. Зерттеушілердің зерттеулері жанжақты талданады. Лирикалық аспектіде алдыңғы қатарға шыққан сәтті шығармаларға талдау жасалып, лирикалық прозаның сипаттамалары және оның басқа да дәстүрлі жанрлардағы орны зерттеледі. Қазақ әдебиетіндегі лирикалық прозаның қалыптасуы мен дамуы, жанрлық және стилистикалық ерекшеліктері жан-жақты талқыланады. Лирикалық прозаның құрылымы мен мазмұнын құрайтын барлық элементтер, оларды құру және орналастыру тәсілдері, суреткердің субъективтілігінің құру процесі мен баяндау формаларына әсері қарастырылады
Әдебиеттер тізімі
Mark Jarman. The Lirik in Verse and Prose // The Hudson Review. – 2019. – Vol.72, No.2. – P. 343–
Parras J.A. Modern poetic prose: Lyricism, narrative, and the social implicatioons of generic form. –
Columbia University, 1996.
Starr G.G. Rereading Prose Fiction: Lyric Convention in Aphra Behn and Eliza Haywood // EighteenthCentury Fiction. – 1999. – T. 12. – №1. – P. 1–18.
Starr G.G. Lyric Generations: Poetry and the Novel in the Long Eighteenth Century. – JHU Press, 2015.
– 311 р.
Malroux C. Translating Douglas Dunn into French, or how to steer between the prosaic and the Lyrical
// Forum for Modern Language Studies. – 1997. – T. 33. – №1. – Р. 21–26.
Қазақ әдебиеті: энциклопедия. – Алматы: Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігі, Қазақстан даму институты. 1999. – 448 б.
Майтанов Б. Қазақ прозасындағы замандас бейнесі. – Алматы: Ғылым, 1982. – 75 б.
Айтуғанова С. Прозадағы лиризм // Абай атындағы ҚазҰПУ хабаршысы. Филология сериясы. –
– №4 (34). – Б. 49–52.
Белинский В.Г. Разделение поэзии на роды и виды. Собр. соч. Т. З. – М.: Худож. лит., 1978. – 621
с.
Бальбуров Э.А. Поэтика лирической прозы (1960–1970-е годы). – Новосибирск: Наука: Сиб. отд.,
– 132 с.
Эльяшевич А.П. О лирическом начале в прозе // Звезда. – 1961. – №8. – С. 193–196.
Новиков В. Художественная правда и диаллектика творчества. – М.: Худож. лит., 1988. – 493 с.
Павловский А. О лирической прозе // Время. Пафос. Стиль. Художественные течения в
современной советской литературе. – М-Л.: Наука, 1965. – С. 247–271.
Исмакова А.С. Казахская художественная проза: Поэтика. Жанр. Стиль. – Алматы: Ғылым, 1998.
– 394 б.
Жарылғапов Ж. ХХ ғасыр соңындағы қазақ прозасындағы идеялық-эстетикалық мәселелері. –
Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2003. – 176 б.
Гинзбург Л. О лирике. – Ленинград: Советский писатель, 1974. – 409 с.
Ахундов Б.А. Литературные направления и стили. – М.: Мысль, 1976. – 278 с.
Mark Jarman. The Lirik in Verse and Prose // The Hudson Review. – 2019. – Vol.72, No.2. – P. 343–
Parras J.A. Modern poetic prose: Lyricism, narrative, and the social implicatioons of generic form. –
Columbia University, 1996.
Starr G.G. Rereading Prose Fiction: Lyric Convention in Aphra Behn and Eliza Haywood // EighteenthCentury Fiction. – 1999. – T. 12. – №1. – P. 1–18. 4. Starr G.G. Lyric Generations: Poetry and the Novel in the Long Eighteenth Century. – JHU Press, 2015.
– 311 r.
Malroux C. Translating Douglas Dunn into French, or how to steer between the prosaic and the Lyrical
// Forum for Modern Language Studies. – 1997. – T. 33. – №1. – R. 21–26.
Qazaq adebietі: enciklopedia [Kazakh literature: encyclopedia]. – Almaty: Qazaqstan Respublikasy
Bіlіm jane gylym ministrlіgі, Qazaqstan damu instituty, 1999. – 448 b. [in Kazakh]
Maitanov B. Qazaq prozasyndagy zamandas beinesі [Contemporary image in Kazakh prose]. – Almaty:
Gylym, 1982. – 75 b. [in Kazakh]
Aituganova S. Prozadagy lirizm [Lyricism in prose] // Abai atyndagy QazUPU habarshysy. Filologia
seriasy. – 2010. – №4 (34). – B. 49–52. [in Kazakh]
Belinski V.G. Razdelenie poezii na rody i vidy [Classification of poetry into genres and types]. Sobr.
soch. T. Z. – M.: Hudoj. lit., 1978. – 621 s. [in Russian]
Balburov E.A. Poetika liricheskoi prozy (1960–1970-e gody) [Poetics of lyrical prose (1960-1970s)]. –
Novosibirsk: Nauka: Sib. otd., 1985. – 132 s. [in Russian]
Eliashevich A.P. O liricheskom nachale v proze [On the lyrical beginning in prose] // Zvezda. – 1961. –
№8. – S. 193–196. [in Russian]
Novikov V. Hudojestvennaia pravda i diallektika tvorchestva [Artistic truth and dialectics of creativity].
– M.: Hudoj. lit., 1988. – 493 s. [in Russian]
Pavlovski A. O liricheskoi proze [On lyrical prose] // Vremia. Pafos. Stil. Hudojestvennye techenia v
sovremennoi sovetskoi literature. – M-L.: Nauka, 1965. – S. 247–271. [in Russian]
Ismakova A.S. Kazahskaia hudojestvennaia proza: Poetika. Janr. Stil [Kazakh fiction: Poetics. Genre.
Style]. – Almaty: Gylym, 1998. – 394 b. [in Russian]
Jarylgapov J. XX gasyr sonyndagy qazaq prozasyndagy ideialyq-estetikalyq maselelerі [Ideological and
aesthetic problems in Kazakh prose of the late twentieth century]. – Qaragandy: QarMU baspasy, 2003.
– 176 b. [in Kazakh]
Ginzburg L. O lirike [About the lyrics]. – Leningrad: Sovetski pisatel, 1974. – 409 s. [in Russian]
Ahundov B.A. Literaturnye napravlenia i stili [Literary trends and styles]. – M.: Mysl, 1976. – 278 s. [in
Russian]
