Орфографияны модельдік жүйемен оқыту арқылы болашақ филологтардың пәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру
Кілт сөздер:
казақ тілі орфографиясы, модель, модельдеу, орфограмма, пәндік құзыреттілік.Аңдатпа
Мақалада жоғары оқу орындарында қазақ орфографиясын модельдік
жүйемен оқыту арқылы болашақ филологтардың пәндік құзыреттіліктерін қалыптастыру
мәселесі қарастырылады. Жоғары оқу орнында орфографиялық нормаларды модельдеп
оқытуды болашақ қазақ тіл пәні мұғалімінің қатысымдық құзыреттіліктерін қалыптастыра
оқытумен ұштастыру кәсіби білікті дамытуға жол ашады деп саналды. Эксперимент
барысында бұл бағыттағы жұмыстарды ұйымдастыруда коммуникативтілік, білімнің
түсініктілігі мен қызықтылығы, саналылық ұстанымдары қатар ескерілді. Ауызша, жазбаша
тапсырмалар мен мультимедиалық форматтағы жобаларды жұптық, топтық, ұжымдық
жұмыс түрінде ұйымдастыра білудің болашақ тіл пәні мұғалімдері үшін орны ерекше екеніне
назар аударылды. Ең алдымен, бұл ретте студенттер бірлесіп жұмыс жасаудың
артықшылықтарын сезінді, бір-бірімен тіл табысып, командалық жұмыс жасаудың амалтәсілдерін жете түсінді. Оған қажетті дағдылардың жүйесінен, оларды үйрену мен үйретудің
тетіктерінен хабардар болды. Бұл білімді саналы меңгертуге алғышарт қалыптастырды.
Болашақ мұғалім үшін басты талаптарды дұрыс қолдану оның кәсіби-шеберлік
құзыреттілігінің дамуында үлкен рөл атқаратыны ескерілді. Модельдеп оқытудың талаптары
сақталып, соған сай сипаттар айқындалса, білім алушының кәсіби-танымдық, кәсібиинтеллектуалдық, кәсіби-мәдени құзыреттіліктерінің даму мүмкіндіктері артады деген
болжам жасалды. Сондай-ақ, қазақ тілі орфографиясын оқытуда білімгерлердің сөйлеу
мәдениеті, жалпы қарым-қатынас, олардың ақыл-ой қабілеттерін, өзін-өзі ұстауы назарға
алынды. Модельдеп оқытуда білімгердің ойлау жүйесін дамыту қаншалықты маңызды болса,
оның сөйлеу шеберлігін жетілдіру де соншалықты мәнді екені ескерілді. Модельдеп оқыту
болашақ кәсіби мамандардың қатысымдық және танымдық, пәндік құзыреттіліктерін
дамытуда ерекше рөл атқаратынына назар аударылды.
Әдебиеттер тізімі
Темиргалинова А. Университеттің полиэтникалық білім беру ортасында болашақ
мұғалімдердің коммуникативтік-этнопедагогикалық құзыреттілігін қалыптастыру // Әл-Фараби
атындағы Қазақ ұлттық университетінің Хабаршысы. «Педагогикалық ғылымдар» сериясы. – 2022. –
№3 (72). – Б. 53–63.
Оразбаева Ф.Ш., Талдыбаева М.Д. Қазақ орфографиясын оқытуда модельдеу әдісін
қолдану // Абай атындағы ҚазҰПУ хабаршысы. Көптілді білім беру және шетел тілдері филологиясы
сериясы. – 2017. – №3(19). – Б. 58–63.
Байтұрсынұлы А. Он екі томдық шығармалар жинағы. Т. 3. – Астана: Алашорда, 2022. –
б.
Әміржанова Н. Қазақ орфографиясын алгоритмдер жүйесі арқылы оқытудың жаңалығы мен
тиімділігі // Абай ат ҚазҰПУ Хабаршысы. – 2017. – №4. – Б.142-161.
Ayazbayeva S., Junisbek А., Taldibaeva М. Adapted transcription symbols for turkic sounds //
Journal of language and literature. – 2016. – Vol. 7. – No. 3. – P. 326–332.
Алмешова Ж.К. Болашақ мұғалімдердің кәсіби құзыреттілігін қалыптастырудың ғылымипедагогикалық негіздері // Жас ғалым. – 2014. – № 4.1 (63.1). – Б. 31–33.
Taldybaeva М.D., Orazbayeva F.Sh. Psycholinguistic Aspect of Spelling Modeling Teaching //
Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. – №2 (128). – Б. 277–290. https://doi.org/10.47526/2023-
/2664- 0686.22
Сихынбаева Ж.С., Жолдасбекова Д.А. Болашақ арнайы педагогтардың кәсіби іс-әрекетін
жетілдіруге дайындығын арттыру // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2023. –No3(129). – Б. 224–
Бодуэн де Куртенэ И.А. Избранные труды по общему языкознанию. I, II. – М.: Академия
наук СССР, 1963. – 388 c.
Orazaeva G.S. Мodern trends in the formation of the bases of professionalism future special
teachers // Bulletin of Kazakh National Women's Teacher Training University. – 2019. –No2. – P. 240–245. 11. Сатбекова А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі және жобалау технологиясы: Оқу құралы. –
Алматы: Қыздар университеті, 2021. – 210 б.
Biktagirova G.F., Khitryuk V.V. Formation of Future Pre-School Teachers Readiness to Work in
the Conditions of Educational Inclusion // International Journal of Environmental & Science Education. –
– Vol. 11. – No3. – P. 185–194.
Жүнісбек Ә. Қазақ тілінің дауысты дыбыстары (эксперименттік-фонетикалық зерттеу).
Екінші басылым. – Алматы: ЖК Асыл, 2023. – 184 б. 1. Temirgalinova A. Universitettin polietnikalyq bilim beru ortasynda bolashaq mugalimderdin
kommunikativtik-etnopedagogikalyq quzyrettiligin qalyptastyru [Formation of communicative and
ethnopedagogical competence of future teachers in the polyethnic educational environment of the
University] // Al-Farabı atyndagy Qazaq ulttyq universitetinin Habarshysy. “Pedagogikalyq gylymdar”
seriasy. – 2022. – №3 (72). – B. 53–63. [in Kazakh]
Orazbaeva F.Sh., Taldybaeva M.D. Qazaq orfografiasyn oqytuda modeldeu adisin qoldanu
[Application of the modeling method in teaching Kazakh spelling] // Abai atyndagy QazUPU habarshysy.
Koptildi bilim beru jane shetel tilderi filologiasy seriasy. – 2017. – №3(19). – B. 58–63 [in Kazakh]
Baitursynuly A. On eki tomdyq shygarmalar jinagy [Collection of works in twelve volumes]. T. 3. –
Astana: Alashorda, 2022. – 396 b. [in Kazakh]
Amirjanova N. Qazaq orfografiasyn algoritmder juiesi arqyly oqytudyn janalygy men tiimdiligi
[Novelty and effectiveness of teaching Kazakh spelling through the system of algorithms] // Abai at.
QazUPU Habarshysy. – 2017. – №4. – B. 142–161. [in Kazakh]
Ayazbayeva S., Junisbek А., Taldibaeva М. Adapted transcription symbols for turkic sounds //
Journal of language and literature. – 2016. – Vol. 7. – No. 3. – P. 326–332.
Almeshova J.K. Bolashaq mugalimderdin kasibi quzyrettiligin qalyptastyrudyn gylymipedagogikalyq negizderi [Scientific and pedagogical foundations of the formation of professional
competence of future teachers] // Jas galym. – 2014. – №4.1 (63.1). – B. 31–33. [in Kazakh]
Taldybaeva M.D., Orazbayeva F.Sh. Psycholinguistic Aspect of Spelling Modeling Teaching //
Iasaui universitetinin habarshysy. – 2023. – №2 (128). – B. 277–290. https://doi.org/10.47526/2023-2/2664 -
22
Sihynbaeva J.S., Joldasbekova D.A. Bolashaq arnaiy pedagogtardyn kasibi is-areketin jetildiruge
daiyndygyn arttyru [Improving the readiness of future special teachers to improve their professional
activities] // Iasaui universitetinin habarshysy. – 2023. – No3(129). – B. 224–238. [in Kazakh]
Boduen de Kurtene I.A. Izbrannye trudy po obshemu iazykoznaniu [Selected works on general
linguistics]. I, II. – M.: Akademia nauk SSSR, 1963. – 388 c. [in Russian]
Orazaeva G.S. Мodern trends in the formation of the bases of professionalism future special
teachers // Bulletin of Kazakh National Women's Teacher Training University. – 2019. –No2. – P. 240–245.
Satbekova A. Qazaq tilin oqytu adistemesi jane jobalau tehnologiasy [Methods of teaching the
Kazakh language and design technology]: Oqu quraly. – Almaty: Qyzdar universiteti, 2021. – 210 b. [in
Kazakh]
Biktagirova G.F., Khitryuk V.V. Formation of Future Pre-School Teachers Readiness to Work in
the Conditions of Educational Inclusion // International Journal of Environmental & Science Education. –
– Vol. 11. – No3. – P. 185–194.
Junisbek A. Qazaq tilinin dauysty dybystary (eksperimenttik-fonetikalyq zertteu) [Vowels of the
Kazakh language (experimental phonetic study)]. Ekinshi basylym. – Almaty: JK Asyl, 2023. – 184 b. [in
Kazakh]
