Мыңтөбе қорымының зерттелу тарихы
Кілт сөздер:
Мыңтөбе, Қаңлы, Қауыншы, Отырар-Қаратау, Жетіасар, Келес өңірі, Сырдария.Аңдатпа
Келес өңірі Орталық Азиядағы көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан халықтар мен отырықшы егін шаруашылығымен айналысқан халықтардың арасындағы табиғи шекара болып табылады. Себебі бұл өңірде Сырдария өзеніне құятын суы мол Құркелес, Келес, Шыршық және Ангрен өзендерінің бойында ежелгі халықтар отырықшылықпен айналысса, аймақтың солтүстігіндегі халықтар көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан. Аймақтың өткен тарихы осы күнге дейін аз зерттелген. Осы себептерге байланысты бірлескен қазақ-түрік археологтары Мыңтөбе қорымын зерттеп, зерттелу тарихын қолға алып, жүйелі түрде ғылыми айналымға енгізуді мақсат тұтады. Аталмыш тақырып аясында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізе отырып, аймақта өмір сүрген қаңлы тайпаларының Жетасар, Отырар-Қаратау, Қауыншы мәдениеттерінің таралу аймағы, өзіндік ерекшелігі анықталады. Сонымен қатар, Мыңтөбе қорымында жүргізілген археологиялық зерттеулер жайында маңызды
мағлұматтар беріледі. Археологиялық қазба жұмыстары нәтижесінде алынған жәдігерлерді
салыстырмалы талдау жасай отырып, қорымдағы обалардың хронологиясы анықталады.
Бұл мақала Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті,
Өкілетті Кеңес тарапынан қаржыландырылған «Мыңтөбе қорымы қазбалары»
тақырыбындағы ғылыми жобаның негізінде дайындалды.
Әдебиеттер тізімі
Жетібаев К., Сиздиков Б., Гурсой М. 2017 жылы Мыңтөбе қорымында жүргізілген
археологиялық зерттеулер // Ясауи университетінің хабаршысы. – 2018. – №3 (109). –
Б. 25–33.
Жетібаев К., Сиздиков Б., Гурсой М. Мыңтөбе қорымында жүргізілген археологиялық
зерттеу жұмыстарының нәтижелері // Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық
университетінің Хабаршысы, «Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар» сериясы. – 2020.
– №3(66). – Б. 409–418.
Левина Л.М. Керамика нижней и средней Сырдарьи в I тыс. н.э. – Москва: Наука, 1971. –
с.
Бичурин И.Я. Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние
времена. Т. 2. – Москва: АН СССР, 1950. – С. 149–151.
Байпаков К.М., Таймағамбетов Ж.К. Қазақстан археологиясы. – Алматы: Қазақ
университеті, 2009. – 220 с.
Агеева Е.И., Пацевич Г.И. Из истории оседлых поселений и городов Южного
Казахстана // Труды Института истории, археологии и этнографии. Том 5. – Алма-Ата:
– С. 8–33.
Смирнов Е.Т. Древности в окрестностях Ташкента (протоколы ТҚЛА). – Ташкент,
– С. 7–17.
Остроумов Н.П. Отчет о раскопках курганов на «Никифоровских землях» в окрестностях
Ташкента // ОАК за 1882–1888 гг. Санкт Петербург, 1891.
Вревский А.Б. (ред.) Открытие Туркестанского Кружка любителей археологии 11
декабря 1895 г. – Ташкент: Изд-во АН УзССР, 1895. – С. 4–5.
Остроумов Н.П. Археологическая поездка в селение Мамаевку. ПТҚЛА, год IV. –
Ташкент, 1899. – С. 118–137.
Остроумов Н.П. Новые данные о глиняных погребальных урнах // ПТҚЛА. Год XI. 1
января 1906 г. – 1 января 1907 г. – Ташкент, 1906. – С. 32–44.
Руднев А.О. Заброшенный уголок // Туркестанские ведомости. №15–17, ПТҚЛА. –
Ташкент, 1900. – С. 57–62.
Краваевь В.Ф. Голодная степь в ее прошлом и настоящем // Материалы исследования к
проекту орошения Голодной и Дальверзинской степей. 1914. – Выпуск 1. С. 8–10.
Григорев Г.В. Отчет об Археологической Разведке в Янгиюльском Районе УзССР в
г. – Ташкент: Издательство Комитета НАУК УзССР, 1935. – С. 3–42.
Григорьев Г.В., Громова В.И. Каунчи-Тепа (раскопки 1935 г.). Материалы к изучению
древнейших домашних животных Средней Азии. – Ташкент: Изд-во Узб. фил. АН СССР,
– С. 2–40.
Григорев Г.В. Краткий отчет о работах Янгиюльской археологической экспедиции в
г. – Ташкент: Издательство УзФАН, 1940. – С. 3–39.
Григорьев Г.В. Келесская степь в археологическом отношении (К истории культуры
древних саков) // Известия Академии наук Казахской ССР, №46. Алма-Ата: Известия
Академии наук Казахской ССР, 1948. – С. 47–67.
Максимова А.Г. Дневник Южно-Казахстанской археологической экспедиции 1958 г. //
Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 2. –
Алма-Ата, 1958. – 55 с.
Максимова А.Г. Дневник Южно-Казахстанской археологической экспедиции 1959 г. //
Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 659. –
Алма-Ата, 1959. – 35 с.
Чариков А.А. Дневник Южно-Казахстанской археологической экспедиции 1959 г. //
Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 660. –
Алма-Ата, 1959. – 88 с.
Максимова А.Г., Мерщиев М.С. Отчет о работе Чардаринской археологической
экспедиции 1960 г. // Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана.
Фонд II. Дело 731. – Алма-Ата, 1960. – 18 с.
Максимова А.Г. Дневник Чардаринской археологической экспедиции 1960 г. //
Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 733. –
Алма-Ата, 1960. – 39 с.
Арсланова Ф.Х. Дневник Чардаринской археологической экспедиции 1960 г. //
Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 734. –
Алма-Ата, 1960. – 42 с.
Мерщиев М.С. Отчет о работах 2 отряда Чардаринской археологической экспедиции на
городище Актобе в 1960 г. // Материалы из архива института археологии имени
А.Х.Маргулана. Фонд II. Дело 735. Алма-Ата: 1960. С. 1-7.
Максимова А.Г. Отчет о работе Чардаринской археологической экспедиции 1961 г. //
Материалы из архива института археологии имени А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 777. –
Алма-Ата, 1961. – 60 с.
Максимова А.Г. Дневник Чардаринской археологической экспедиции на курганного
могильника Джаман-Тогай в 1962 г. // Материалы из архива института археологии имени
А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 869. – Алма-Ата, 1962. – 30 с.
Мерщиев М.С. Отчет о раскопках поселения Актобе I, 2-отряда Чардаринской
археологической экспедиции в 1960–1962 г. // Материалы из архива института
Мерщиев М.С. Дневник о работах на городище Актобе I Чардаринской археологической
экспедиции в 1962 г. // Материалы из архива института археологии имени
А.Х. Маргулана. Фонд II. Дело 873. – Алма-Ата, 1962. – 48 с.
Мерщиев М.С. К вопросу о генезисе оседлых поселений (на материалах городище
Актобе 1 // Известия АН КазССР. Серия общественных наук. – 1965. Выпуск 3. – С. 66–
Максимова А.Г., Мерщиев М.С., Вайнберг Б.И., Левина Л.М. Древности Чардары
(Археологические исследования в зоне Чардаринского водохранилища). – Алма-Ата:
Издательство Наука Казахской ССР, 1968. – 252 с.
Нургалиев Р.Н. (гл. ред.) Свод памятников истории и культуры Казахстана. Южно-
Казахстанская область. – Алматы: Қазақ Энциклопедиясы, 1994. – 224 с.
